Όλα είναι θέμα… Παιδείας

Αφιερωμένο στην ημέρα των Γραμμάτων και της Παιδείας

Σήμερα 30 Ιανουαρίου και η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας του Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Ιωάννη του Χρυσόστομου, των τριών "Φωστήρων της Τρισηλίου θεότητος" όπως τους αποκαλεί και το σχετικό Απολυτίκιο και τους γιορτάζει και ως Κορυφαίους Πνευματικούς Ιεράρχες, αλλά και ως Διαχρονικούς Παιδαγωγούς και δασκάλους, με πλούσιο παιδαγωγικό και διδακτικό έργο, που χαρακτηρίστηκε από τη διαχρονικότητα των διδακτικών αρχών και την πληρότητά του.

Ασχολήθηκαν με θέματα Παιδείας και Αγωγής των νέων και διετύπωσαν βασικές παιδαγωγικές αρχές, για το σκοπό της αγωγής και εκπαίδευσης των νέων. Έτσι διαμόρφωσαν για την εποχή τους, ένα νέο ιδεώδες αγωγής των νέων, το ελληνο-χριστιανικό ιδεώδες, στο οποίο συμπεριέλαβαν και όλες τις αξίες και τον πλούτο του αρχαίου κλασικού πνεύματος, ένα διαρκές ιδεώδες που και σήμερα θα μπορούσε ν' αποτελεί ζητούμενο για την τόσο ταλαιπωρημένη Παιδεία μας.

Κεντρικός πυρήνας αυτού του παιδαγωγικού ιδεώδους είναι ο άνθρωπος, ο νέος υπό διαμόρφωση και αναπτυξιακή εξέλιξη άνθρωπος και στόχος του η διαρκής, ισόρροπη και αρμονική ψυχοσωματική του ολοκλήρωση και διάπλαση του χαρακτήρα του, μέσω της Αγωγής και της Παιδείας γενικότερα, τόσο στην οικογένεια, όσο και στο σχολείο ειδικότερα.

Για όλη τους αυτή τη συνεισφορά στην Παιδεία, οι Τρείς Ιεράρχες χαρακτηρίστηκαν "Οικουμενικοί δάσκαλοι" και η μνήμη της γιορτής τους από την Εκκλησία, καθιερώθηκε και από την Πολιτεία και γιορτάζεται σε όλα τα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα.

Η σημερινή ημέρα επομένως, είναι ημέρα μνήμης για τους "οικουμενικούς δασκάλους" είναι ημέρα γιορτής της σπουδάζουσας νεολαίας μας, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να είναι για όλους μας, από την οικογένεια, το σχολείο, τους εκπαιδευτικούς, την πολιτεία βεβαίως που νομοθετεί, αλλά και την κοινωνία ευρύτερα, ημέρα σκέψης και προβληματισμού, πάνω στα καίρια ερωτήματα που μπαίνουν καθημερινά, όλο και πιο επιτακτικά, από γονείς και συλλόγους γονέων, από ειδικούς και μη, αλλά και την κοινωνία γενικότερα, στο κατά πόσο το σημερινό σχολείο ανταποκρίνεται στις ανάγκες, αλλά και τις απαιτήσεις της σημερινής εποχής.

Μας ικανοποιεί, ως κοινωνία, η εικόνα των σχολείων μας σήμερα; Είναι τα σχολεία μας, χώροι Παιδείας και Αγωγής, που ικανοποιούν τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών, χώροι διάπλασης και διαμόρφωσης του χαρακτήρα τους;

Το σχολικό περιβάλλον καλλιεργεί τις διαπροσωπικές σχέσεις των μαθητών, ενθαρρύνει τη συνεργατικότητα, προάγει την αγάπη, τη φιλία μεταξύ των μαθητών και τη δια βίου εκπαίδευση, σύμφωνα με τις Συνταγματικές επιταγές;

Τέλος, οι εκπαιδευτικοί μας έχουν την παιδαγωγική επάρκεια που απαιτείται, έχουν όλα τα εφόδια, αλλά και τη δυνατότητα και ασκούν κατά τη διάρκεια του λειτουργήματός τους, τον παιδαγωγικό τους ρόλο και τι προβλήματα συναντούν;

Αυτά και πολλά άλλα, είναι ερωτήματα που απαιτούν ολοκληρωμένες επιστημονικές απαντήσεις, τόσο από την επίσημη πολιτεία, την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία, τα πολιτικά κόμματα, τους επιστημονικούς και συνδικαλιστικούς φορείς, αλλά κύρια και από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, μια και η εκπαιδευτική διαδικασία είναι μια διαρκής και ζώσα διαπροσωπική σχέση, δασκάλου - μαθητών, που όχι μόνο πρέπει να αξιολογείται συνεχώς αλλά ταυτόχρονα να επικαιροποιείται, ανάλογα με τις συγκυρίες αλλά και τις απαιτήσεις των καιρών. Και πράγματι οι καιροί "ου μενετοί".

Η εικόνα που παρουσιάζει η σημερινή μας "πολυπολιτισμική" κοινωνία είναι απογοητευτική. Τα καθημερινά συμβαίνοντα δείχνουν ότι διερχόμαστε μια περίοδο πτώσης των διαχρονικών ηθικών αξιών, ότι είμαστε μια κοινωνία χωρίς προσανατολισμό, σε πολυσύνθετη και επικίνδυνη κρίση. Κρίση θεσμών, κρίση αξιών, κρίση κοινωνική, πολιτική αλλά και πολιτιστική.

Η συμπεριφορά που εμφανίζουν σήμερα οι νέοι μας οι έφηβοί μας αγόρια και κορίτσια είναι τελείως απογοητευτική και δύσκολα ερμηνεύσιμη από κοινωνικής και παιδαγωγικής απόψεως.
Η αγριότητα επίσης με την οποία εκδηλώνουν την επιθετικότητά τους, είναι πρωτόγνωρη και πολλές φορές εγκληματική.

Συμμορίες νέων, ανήλικων παιδιών, μαθητών, τρομοκρατούν συμμαθητές τους, δημιουργούν συμπλοκές με άλλους ανηλίκους, προκειμένου να τους κλέψουν χρήματα και άλλα προσωπικά τους αντικείμενα, πολλές φορές μάλιστα με τη χρήση απειλών και φονικών μέσων, τρομοκρατούν και μέσω του διαδικτύου και προβαίνουν, χωρίς να έχουν επίγνωση της σοβαρότητας των πράξεων τους, σε πράξεις που χαρακτηρίζονται ως και κακουργηματικές.

Πολλοί κοινωνιολόγοι στην προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν τα φαινόμενα αυτά τα αποδίδουν, ως σε ένα σημείο και στη συσσωρευμένη οργή των νέων ενάντια σε μια κοινωνία της Μεταπολίτευσης που έχει αναδείξει εδώ και χρόνια ως κυρίαρχα χαρακτηριστικά της την ιδιοτέλεια, τον άκρατο κομματισμό και την αναξιοκρατία σε όλα τα επίπεδα, τη διαφθορά, το βόλεμα, την ατιμωρησία και τέλος την καταπάτηση κάθε έννοιας δικαίου από τους ισχυρούς και τους διαπλεκόμενους.

Είναι λοιπόν φανερό ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ως κοινωνία, η εκτεταμένη παραβατικότητα των νέων, ακόμα και μέσα στους χώρους των σχολείων, είναι κατ' εξοχή και πρωτίστως πρόβλημα παιδείας, πρόβλημα ελλιπούς ανατροπής και διαπαιδαγώγησης των παιδιών, από τους έχοντες την επιμέλεια αυτών και όπως είναι φυσικό δεν θα βρει τη λύση του μόνο με αστυνομικά μέτρα και εγκλεισμούς εφήβων σε σωφρονιστικά καταστήματα.

Η Αστυνομία δεν μπορεί και δεν πρέπει να κληθεί να λύσει τα χρόνια κοινωνικά μας προβλήματα που αφορούν πρώτα και κύρια την οικογένεια, το σχολείο και άλλους κοινωνικούς και εκπαιδευτικούς φορείς. Έχουμε σοβαρό έλλειμμα Παιδείας και ως τέτοιο πρέπει να το αντιμετωπίσουμε, τόσο βραχυπρόθεσμη όσο και μακροπρόθεσμα.

Οι κοινωνίες αλλάζουν μόνο μέσα από ένα σωστά οργανωμένο και δομημένο σύστημα Παιδείας με κεντρικό στόχο τον άνθρωπο και την προοδευτική διάπλαση, μέσω της Αγωγής" τον χαρακτήρα και της προσωπικότητάς του, πολύ διαφορετικό απ' αυτό που λειτουργεί σήμερα.

Η εικόνα των σχολείων μας σήμερα -όπως ομολογείται από τα ίδια τα παιδιά- δεν είναι θετική. Το σχολείο δεν είναι ελκυστικό για τους μαθητές. Αντίθετα είναι μισητό στην κυριολεξία και εξοντωτικό, μαζί με τα φροντιστήρια και τις άλλες ημερήσιες δραστηριότητές τους. Είναι θα λέγαμε υπερβολικά ανταγωνιστικό και αποκλειστικά βαθμοθηρικό, που καλλιεργεί στο έπακρο το εγώ του μαθητή και δεν ασχολείται καθόλου με το εμείς και την ομάδα. Ιδιαίτερα στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γυμνάσιο, Λύκειο, η εικόνα αυτή είναι ακόμα πιο έντονη.

Τα τελευταία πολλά χρόνια της Μεταπολίτευσης καταλήξαμε σ' ένα σχολείο αποστεωμένο από κάθε παιδαγωγική σκοπιά. Ένα σχολείο, που έχασε σταδιακά τον πρωτεύοντα και σπουδαίο παιδαγωγικό του ρόλο. Σιγά, σιγά και προοδευτικά, ο δάσκαλος βοηθούσης αρνητικά και της οικογένειας, που ενδιαφερόταν μόνο για τους καλούς βαθμούς, έχασε τον πρωταγωνιστικό του ρόλο ως παιδαγωγούν και ως εμψυχωτή των παιδικών ψυχών, περιορίστηκε σ' ένα ρόλο παθητικό, χωρίς αξιολόγηση, και της προσπάθειας αλλά και επιβράβευσή του, επί πολλά χρόνια και μέχρι σήμερα. Από το 1981 καταργήθηκε η αξιολόγηση και των εκπαιδευτικών και του εκπαιδευτικού έργου και η ήσσονα προσπάθεια κυριάρχησε παντού.

Και επειδή λοιπόν όλα είναι… Παιδεία, σήμερα οι καιροί απαιτούν ένα νέο σχολείο που να ικανοποιεί τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Ένα σχολείο ελκυστικό και χαρούμενο, ένα σχολείο διάπλασης και διαμόρφωσης του χαρακτήρα και της προσωπικότητας των παιδιών.

Σήμερα χρειάζεται η σχεδίαση και η υλοποίηση ενός νέου ολοκληρωμένου μοντέλου δομής και λειτουργίας της γενικής εκπαίδευσης, με βασικές αλλαγές στους σκοπούς και τους στόχους του σχολείου, με κεντρικό πυρήνα του τον άνθρωπο. Ένα σχολείο ανθρωποκεντρικό και ένα δάσκαλο παιδαγωγό που να θέλει να ξεκλειδώσει τη ψυχή του μικρού παιδιού και να το καθοδηγήσει όπου αυτός θέλει, σε μια ισορροπημένη και υγιή εν εξελίξει προσωπικότητα. Σήμερα θέλουμε πρώτα, χαρούμενα παιδιά και έπειτα καλούς επιστήμονες. Θέλουμε εκπαίδευση και μετάδοση γνώσεων, μέσα από ένα χαρούμενο παιδαγωγικό κλίμα.

Η ποιότητα στην εκπαίδευση και την Παιδεία είναι συνεπώς το ζητούμενο και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να στραφούν οι αλλαγές που απαιτούνται.

Άλλωστε και με τις δυσοίωνες ειδήσεις, σχετικά με τη δραματική μείωση των γεννήσεων παιδιών στην Ελλάδα, σύντομα οι πανελλαδικές εξετάσεις θα αποτελούν παρελθόν αφού σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχουν… παιδιά για να εισαχθούν στα πανεπιστήμια.

Οι εξελίξεις προμηνύονται δραματικές για την κοινωνία μας, για την πατρίδα μας και απαιτείται να ληφθούν επειγόντως συντονισμένα μέτρα από την πολιτεία, πριν είναι πολύ αργά.