Οικογένεια και σχολείο ως φορείς κοινωνικών αλλαγών

Η ψυχική υγεία και η συναισθηματική ισχυροποίηση του παιδιού, στη σημερινή αγχώδη και άκρως απαιτητική εποχή, με τους καθημερινούς κινδύνους που συναντά σε κάθε βήμα του έξω από το σπίτι, είναι χωρίς αμφιβολία η μεγαλύτερη στήριξη της οικογένειας, προς αυτό

«Η υγεία και η σωματική ευεξία είναι καλύτερη από όλο το χρυσάφι. Καλύτερα εύρωστο σώμα παρά αμέτρητος πλούτος» έλεγε ο Μέγας Βασίλειος

Σήμερα η κοινωνία έχει ανάγκη από ένα παιδαγωγικό σχολείο που να προβάλλει υγιή κοινωνικά πρότυπα, που να καλλιεργεί την κριτική σκέψη και την κριτική ικανότητα των παιδιών, που να προάγει τη συνεργατικότητα, τη φιλία, την αγάπη και να ενθαρρύνει τις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των μαθητών, αλλά και μεταξύ δασκάλων και μαθητών

Μετά από μισό αιώνα μεταπολιτευτικής Δημοκρατίας, η εικόνα της σημερινής κοινωνίας μας δεν είναι αυτή που θέλουμε και επιθυμούμε όλοι μας.

Αυτά που συμβαίνουν καθημερινά, φανερώνουν ότι η Δημοκρατία μας όλα αυτά τα χρόνια δεν οικοδομήθηκε πάνω σε στέρεες ανθρωπιστικές αρχές και αξίες και δεν έχει όλα τα γνωρίσματα μιας υγιούς κοινωνίας, που πορεύεται με σταθερά βήματα.

Μια δημοκρατική κοινωνία βελτιώνεται και αναβαθμίζεται, μόνο με συνειδητοποιημένους πολίτες με ενσυναίσθηση και σεβασμό και προς τους συνανθρώπους τους, αλλά και προς τους Νόμους της πολιτείας.

Ο λαός που είναι άξιος του Δημοκρατικού Πολιτεύματος, δίνει εξετάσεις νομιμότητας καθημερινά. Δίνει εξετάσεις στα πιο μικρά πράγματα της καθημερινότητας. Σέβεται τη θέση του μέσα στο κοινωνικό σύνολο, δίνει προτεραιότητα σ' αυτόν που πρέπει, προσέχει να μην ενοχλεί και να μη βλάπτει τον διπλανό του, πιστεύει πως πρώτα έχει καθήκοντα και αντίστοιχες υποχρεώσεις, κι έπειτα δικαιώματα. Μόνο με τέτοιους πολίτες προχωράει μπροστά μια δημοκρατική κοινωνία.

Όμως, όσοι σήμερα μιλούν δημόσια και αναφέρονται σε κοινωνικά προβλήματα, περιγράφουν μια κοινωνία που, τουλάχιστον, χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη καθημερινή παραβατικότητα.

Η κοινωνική βία σε όλες τις μορφές της, είναι γενικευμένη και το σταμάτημά της καθίσταται όλο και δυσκολότερο.

Στην ίδια πορεία και η παραβατικότητα των ανηλίκων, δείχνει να παγιώνεται στη συνείδηση των εφήβων, ως σύνηθες φαινόμενο και παίρνει διαστάσεις επικίνδυνου συρμού, με οργανωμένες συμμορίες ανηλίκων, να βιαιοπραγούν εναντίον άλλων παιδιών, με τη χρήση μάλιστα και φονικών οργάνων.

Καθημερινά τα αστυνομικά δελτία είναι γεμάτα από συμβάντα εφηβικής και ανήλικης εγκληματικότητας.

Ανήλικοι έφηβοι, μαζί με τους δυστυχείς γονείς τους, προσάγονται στα αστυνομικά τμήματα και τις αίθουσες των Δικαστηρίων, με το αιτιολογικό της παραμέλησης Εποπτείας των ανηλίκων παιδιών τους. Τελευταία μάλιστα συμβαίνει και το αντίθετο, να συλλαμβάνονται δηλαδή και γονείς, ύστερα από καταγγελία των παιδιών τους, για υπερβολική κάπως φροντίδα και αυστηρή επιμέλειά τους. Κάπου φαίνεται ότι οδηγούμαστε σε υπερβολές και αδιέξοδα, χάνοντας έτσι το μέτρο. Πολλές φορές η παιδική φαντασία διογκώνει περιστατικά ενδοοικογενειακής συμπεριφοράς των γονιών τους και οδηγούν τα αστυνομικά όργανα σε άκαιρες συλλήψεις γονέων.

Η Αστυνομία δεν μπορεί και δεν πρέπει να λύσει από μόνη της, το μεγάλο αυτό πρόβλημα της παραβατικότητας, το οποίο είναι ένα πολύ σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα και είναι θέμα αγωγής και Παιδείας των παιδιών μας.

Η εικόνα των παιδιών και των εφήβων, η βιαιότητα που εκδηλώνουν καθημερινά, δείχνει ξεκάθαρα ότι οι νέοι μας στερούνται βασικών αξιών της ζωής, τους λείπουν βασικές κοινωνικές αρετές, όπως είναι ο σεβασμός στον πλησίον, η ευγένεια, η αγάπη, η φιλία, η καλοσύνη, η συνεργατικότητα, αρετές που χαρακτηρίζουν μια υγιή δημοκρατική κοινωνία.

Η εικόνα των παιδιών δείχνει, ότι τόσο η σημερινή οικογένεια, όσο και το σχολείο, ως κατ' εξοχή φορείς κοινωνικοποίησης, αγωγής και μόρφωσης των νέων, έχουν αποτύχει συνολικά στον παιδευτικό και τον παιδαγωγικό τους ρόλο.

Χρειάζεται ως κοινωνία, αλλά και η πολιτεία με το Υπουργείο Παιδείας να δούμε από διαφορετική οπτική γωνία όλη την παιδευτική μας πολιτική και φροντίδα τόσο μέσα από την οικογένεια, με ουσιαστικά μέτρα στήριξής της, στο δύσκολο ρόλο της ανατροφής και επιμέλεια των παιδιών, όσο και του δημόσιου σχολείου και του ρόλου του επίσης ως μορφωτικού και παιδαγωγικού φορέα αγωγής και μόρφωσης της νεολαίας μας.

Εάν αφήσουμε ως κοινωνία, τα παιδιά μας τους αυριανούς, μελλοντικούς πολίτες να «διαπαιδαγωγούνται» ανεξέλεγκτα, χωρίς καμιά αντίσταση, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το διαδίκτυο, είναι βέβαιο ότι η αποτυχία μας ως κοινωνία, αλλά και ως πολιτεία θα είναι οριστική και η γλωσσική μας αλλοτρίωση ανεπανόρθωτη.

Η οικογένεια και το σχολείο, ως φορείς κοινωνικών αλλαγών, βρίσκονται σήμερα μπροστά σε μια κοινωνική πρόκληση και οφείλουν να επαναπροσδιορίσουν το ρόλο και τις ευθύνες τους όσο αφορά την διαπαιδαγώγηση των παιδιών στις δύσκολες αυτές συγκυρίες.

Η ελληνική οικογένεια, δια μέσου των αιώνων αποτέλεσε πάντοτε το λύκνο, αλλά και το στήριγμα της κοινωνίας.

Οι τρεις σπουδαίοι Ιεράρχες της Εκκλησίας μας, ο Μέγας Βασίλειος, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος οι τρεις «Μέγιστοι Φωστήρες της τρισηλίου θεότητος» των οποίων τη μνήμη τιμούν μαζί Εκκλησία και η ελληνική Παιδεία, στις 30 Ιανουαρίου, πέρα από το τεράστιο θεολογικό τους έργο, ασχολήθηκαν και με θέματα Παιδείας και μόρφωσης των νέων και απέδωσαν μεγάλη σημασία στο ρόλο της οικογένειας, στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού στον οικογενειακό περιβάλλον. Ιδιαίτερη σημασία έδιναν στην καλλιέργεια της παιδικής ψυχής, στης ηθικές αξίες και τη σωματική υγεία του.

«Η υγεία και η σωματική ευεξία είναι καλύτερη από όλο το χρυσάφι. Καλύτερα εύρωστο σώμα παρά αμέτρητος πλούτος» έλεγε ο Μέγας Βασίλειος.

Σήμερα η σωστή ανατροφή και φροντίδα των παιδιών είναι ο σημαντικότερος ρόλος της οικογένειας.

Αυτός ο ρόλος μπορεί να αποβεί αποφασιστικός στην παραπέρα πορεία των παιδιών στη ζωή τους, αρκεί οι γονείς να αντιληφθούν τη σοβαρότητα του ρόλου τους και αφιερώνουν όσο παραπάνω χρόνο μπορούν σ’ αυτά.

Η προσχολική ηλικία του παιδιού, ο χρόνος δηλαδή που το παιδί βρίσκεται υπό την άμεση επίβλεψη της οικογένειας, είναι πολύ σημαντική για την παραπέρα εξέλιξή του.

Η μητρότητα και η ανατροφή των παιδιών σ' ένα υγιές οικογενειακό περιβάλλον είναι το ζητούμενο στη σημερινή εποχή. Πέρα από καριέρα και εργασιακή καταξίωση, η μητρότητα είναι η καλύτερη προσφορά της γυναίκας στη ζωή.

Η γνωστή Ελληνίδα, Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ, πρύτανης πανεπιστημίου, σε συνέντευξή της και στην ερώτηση, αν το παιδί που απόκτησε στάθηκε εμπόριο στην καριέρα της απάντησε: «Μα τι μου λέτε, ποια καριέρα; Μπροστά στο παιδί; Χωρίς ένα παιδί οι Μεγαλόσταυροι μπαίνουν πάνω σε άδειες καρδιές».

Είναι γεγονός, ότι η σημερινή εποχή, αποτελεί σοβαρή πρόκληση για τους γονείς, διότι έχουν να αντιπαλέψουν με σοβαρούς κινδύνους που καραδοκούν και στήνουν παγίδες, σε κάθε βήμα του παιδιού, ακόμα και μέσα στο σπίτι.

Η κυριαρχία των νέων τεχνολογιών, του ίντερνετ, του κινητού τηλεφώνου και άλλων μέσων, παρ’ ότι έχουν ανοίξει διάπλατους τους διαδρόμους της ενημέρωσης, κρύβουν όμως και παγίδες σε παιδιά και εφήβους, από την αλόγιστη χρήση τους, η οποία μπορεί να έχει δυσάρεστες συνέπειες και να βλάψει τόσο την ψυχική υγεία τους, όσο και την προσωπικότητά τους, με τη βιαιότητα που προσφέρουν αφειδώς.

Όλη αυτή η πραγματικότητα καθιστά το ρόλο των γονιών ακόμα πιο υπεύθυνο και σοβαρό. Το παιδί πρέπει να μαθαίνει από μικρό να ελέγχει και να περιορίζει από μόνο του τις επιθυμίες του. Το πότε και πόσο χρόνο θα αφιερώνει παίζοντας ηλεκτρονικά παιχνίδια, θα πρέπει από την αρχή να είναι συμφωνημένο. Το παιδί προσαρμόζεται εύκολα σε τέτοιους περιορισμούς. Το οικογενειακό περιβάλλον παίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη και τη συγκρότηση της προσωπικότητας του παιδιού, στα πρώτα και σημαντικά χρόνια της ζωής του μέσα στο σπίτι.

Οι ιδιαίτεροι συναισθηματικοί δεσμοί που δημιουργούνται ανάμεσα στους γονείς και το παιδί διαμορφώνουν ένα κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης μεταξύ τους, γεγονός που αποτελεί την κινητήρια δύναμη για κάθε γονεϊκή επίδραση.

Οι αλληλεπιδράσεις αυτές μεταξύ γονιών και παιδιών, μπορεί να έχουν και ένταση ως διάρκεια, αν οι γονείς παίζουν σωστά το ρόλο τους. Ποτέ οι γονείς δεν πρέπει να διαφωνούν μπροστά στο παιδί σε θέματα συμπεριφοράς του και του τρόπου ανατροφής του.

Το παιδί πρέπει να έχει πάντοτε μπροστά του, δύο γονείς με την ίδια ακριβώς αντιμετώπισή του.

Η ψυχική υγεία και η συναισθηματική ισχυροποίηση του παιδιού, στη σημερινή αγχώδη και άκρως απαιτητική εποχή, με τους καθημερινούς κινδύνους που συναντά σε κάθε βήμα του έξω από το σπίτι, είναι χωρίς αμφιβολία η μεγαλύτερη στήριξη της οικογένειας, προς αυτό.

Ένα παιδί που απολαμβάνει περίσσια την οικογενειακή αγάπη, την ασφάλεια και τη γαλήνη του σπιτιού, που έχει απόλυτη εμπιστοσύνη στους γονείς του και συζητάει μαζί τους κάθε τι που το απασχολεί, είναι σχεδόν βέβαιο, ότι μπορεί ευκολότερα να ξεπερνά κάθε πειρασμό και κίνδυνο που θα συναντάει έξω από το σπίτι.

Η γνωστή συγγραφέας Πηνελόπη Δέλτα, άφησε για τις μητέρες την παρακάτω παιδαγωγική της υποθήκη: «Λίγες μάνες γνωρίζουμε τα παιδιά μας. Δεν είναι αυτό παραδοξολογία, είναι αλήθεια. Για να γνωρίσουμε τα παιδιά μας δεν αρκεί να κατοικούμε στο ίδιο σπίτι. Πρέπει να ζούμε μαζί τους, ν’ ακούμε τις κουβέντες τους, τις λύπες τους, τις σκέψεις και τις κρίσεις, ό, τι σχηματίζει δηλαδή το μικρό τους κόσμο».

Το παιδί από πολύ μικρό πρέπει να μάθει, τι σημαίνει δικαίωμα και τι σημαίνει υποχρέωση, τι είναι σωστό και τι δεν είναι, τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται, αλλά και πότε και πόσο θα παίξει και πότε πρέπει να ασχολείται με τα μαθήματά του. Πρέπει να συνηθίσει σε κανόνες που ισχύουν βέβαια, για όλα τα μέλη της οικογένειας. Έτσι σταδιακά θα μπορεί, όσο μεγαλώνει, να βάζει από μόνο του τους κανόνες που οφείλει να εφαρμόζει.

Όλα αυτά μαθαίνονται με το χρόνο, αρκεί οι κανόνες αυτοί να έχουν συνέχεια, συνέπεια και διάρκεια, καθιστώντας ικανό το παιδί να υποστηρίζει, όπου χρειάζεται, τη δική του γνώμη και να διαφοροποιείται ακόμα και από τις απόψεις της παρέας και των φίλων του, όταν πιστεύει ότι είναι εσφαλμένες.

Ένας ακόμα πολύ σημαντικός τομέας στον οποίο η οικογένεια μπορεί να έχει σημαντικό ρόλο είναι η γλωσσική και νοητική εξέλιξη του παιδιού.

Έχει αποδειχθεί και πειραματικά, ότι η ποιότητα, αλλά και η ποσότητα των ερεθισμάτων και των γλωσσικών και μορφωτικών ευκαιριών που παρέχει το οικογενειακό περιβάλλον στο παιδί, αποτελεί πολύ θετικό παράγοντα στη βελτίωση της νοητικής και γλωσσικής του εξέλιξης.

Κατά την προσχολική μάλιστα ηλικία του παιδιού, εμφανίζονται και οι βασικές δομές της νοητικής λειτουργίας και αναπτύσσεται το μεγαλύτερο μέρος της γενικής νοημοσύνης του, καθώς και η γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας. Έτσι στην ηλικία αυτή, πριν από το σχολείο, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, δηλαδή το οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να παίξει σπουδαίο ρόλο και στον τομέα αυτόν. Μάλιστα δε, οι γονείς και κυρίως οι μητέρες που γνωρίζουν καλά το επίπεδο της αντιληπτικής ικανότητας του παιδιού τους, μπορούν να παρέχουν γλωσσικά ερεθίσματα και μαθησιακές ευκαιρίες συμβατές και αντίστοιχες προς την αφομοιωτική κάθε φορά ικανότητα του παιδιού, ικανές να μεγιστοποιήσουν το όφελος αυτό.

Όλα όσα προαναφέραμε, φανερώνουν το πόσο σπουδαίο ρόλο έχει η οικογένεια στη σωστή ανατροφή και θωράκιση της προσωπικότητας του παιδιού στην πρώιμη αυτή παιδική του ηλικία ικανή να το βοηθήσει στην παραπέρα πορεία του, τόσο στο σχολείο, όσο και στην κοινωνία αργότερα.

Οι γονείς έχουν υποχρέωση να ανταποκριθούν σ' αυτόν τον σπουδαίο, αλλά και δύσκολο ρόλο τους. Από την πλευρά της και η πολιτεία οφείλει να σταθεί αρωγός στην οικογένεια και να την στηρίξει οικονομικά, τόσο στη μητρότητα όσο και την ανατροφή των παιδιών, εάν θέλει να σταματήσει τον μεγάλο εθνικό και κοινωνικό κίνδυνο της υπογεννητικότητας, που καλπάζει συνεχώς.

Σημαντικός φορέας κοινωνικών αλλαγών είναι βέβαια και το σχολείο, ως θεσμοθετημένο σύστημα αγωγής και Παιδείας και νέων μας, όπως ρητά αναφέρει και η Συνταγματική μας ρύθμιση, σύμφωνα με την οποία σκοπός του σχολείου είναι, να συμβάλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να συνεισφέρουν, ως πολίτες, τόσο στη βελτίωση της κοινωνίας και του δημοκρατικού πολιτεύματος, όσο και της προσωπικής τους καταξίωσης.

Και για τους Τρεις Ιεράρχες της Εκκλησίας μας, αλλά και των Γραμμάτων, η Αγωγή και η Παιδεία των νέων, μέσω της οργανωμένης εκπαίδευσης έχει ανθρωπιστική και κοινωνική κατεύθυνση, με τελικό στόχο την σταδιακή συγκρότηση του παιδιού σε ολοκληρωμένη και υγιή προσωπικότητα, ικανή να ενταχθεί ομαλά στο κοινωνικό σύνολο.

Ο δάσκαλος, για τους Μέγιστους Ιεράρχες, είναι το πρότυπο ενάρετου βίου, που ακτινοβολεί το φως και την αλήθεια. Είναι ο παιδαγωγός που δημιουργεί με την παρουσία του στην τάξη, ένα χαρούμενο παιδαγωγικό κλίμα και καθοδηγεί τους μαθητές του στην ανακάλυψη της γνώσης. Δεν τιμωρεί, αλλά επιβάλλεται με το ήθος και την προσωπικότητά του. Έχει άρτια παιδαγωγική και διδακτική κατάρτιση και αποτελεί πρότυπο για τους μαθητές του.

Σήμερα η κοινωνία έχει ανάγκη από ένα παιδαγωγικό σχολείο που να προβάλλει υγιή κοινωνικά πρότυπα, που να καλλιεργεί την κριτική σκέψη και την κριτική ικανότητα των παιδιών, που να προάγει τη συνεργατικότητα, τη φιλία, την αγάπη και να ενθαρρύνει τις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των μαθητών, αλλά και μεταξύ δασκάλων και μαθητών.

Η κοινωνία έχει ανάγκη από ένα σχολείο που να προετοιμάζει ανθρώπους, ικανούς να κάνουν σωστή χρήση της γνώσης, για το καλό της κοινωνίας. Ένα σχολείο, που να προάγει και να προβάλει την ανθρωπιστική Παιδεία, με κεντρικό πυρήνα δράσης του, τον παράγοντα μαθητή και την αξία του ως εξελισσόμενο, αλλά και ως μελλοντικό πολίτη της κοινωνίας, για να μπορεί να τη βελτιώσει.

Η Παιδεία είναι εθνική υπόθεση και οι δάσκαλοι η ψυχή του σχολείου, γι’ αυτό και ως κοινωνία έχουμε υποχρέωση να τους στηρίζουμε στο δύσκολο έργο τους. Ταυτόχρονα και η πολιτεία οφείλει να τους στηρίζει τόσο οικονομικά όσο και παιδαγωγικά με διαρκή προγράμματα κατάρτισης και επιμόρφωσης.

Από τη δική τους πλευρά και οι εκπαιδευτικοί έχουν υποχρέωση να αποδεικνύουν καθημερινά ότι είναι άξιοι του σπουδαίου παιδαγωγικού τους ρόλου. Η πολυετής όμως απουσία της αξιολόγησής του, πέρα από την ισοπέδωση που επέφερε, έβλαψε συνολικά την εικόνα τους ως παιδαγωγών.