Ι. Μπακιρτζής: «Η Θράκη αποτέλεσε πεδίο έντονων διεκδικήσεων και συγκρούσεων»

Η Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρηση Πολιτισμού Παιδείας και Αθλητισμού Κομοτηνής, αυτές τις ημέρες μεταδίδει μέσα από την σελίδα της στο Facebook επετειακές εκδηλώσεις –ιστορικού, πολιτιστικού και κοινωνικού περιεχομένου- αφιερωμένες στα 101 χρόνια από την απελευθέρωσης της Κομοτηνής.

Η αρχή έγινε τις τελευταίες απογευματινές ώρες της Πέμπτης 13/05, με την κεντρική ομιλία του Ιωάννη Μηνά Μπακιρτζή, αναπληρωτή καθηγητή του τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας ΔΠΘ, με θέμα: «Η μνήμη της ‘Κλειούς’ στη Θράκη του 1920– Πολιτικοστρατιωτικά συμβάντα και αποκατάσταση των προσφύγων».

Ακολουθούν αποσπάσματα της ομιλίας του:
«Καθ’ όλη την διάρκεια των ιστορικών χρόνων, η Θράκη στο σύνολό της αποτέλεσε πεδίο έντονων διεκδικήσεων, διεργασιών, συγκρούσεων, εποικισμών και δημογραφικών μεταβολών. Κατ’ ακολουθίαν αυτής της διαπίστωσης, υπογραμμίζουμε την έλξη που άσκησε ειδικώς το νοτιοδυτικό τμήμα της ευρύτερης περιοχής, το εκτεινόμενο μεταξύ Νέστου και Έβρου, μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου, το Νοέμβριο του 1918, τμήμα για το οποίο εκδήλωσαν ενδιαφέρον τόσο οι ηττημένοι του Α’ Παγκοσμίου πολέμου Οθωμανοί και Βούλγαροι, με πολύ μικρότερες φυσικά δυνατότητες υποστήριξης των διεκδικήσεών τους, όσο και οι Έλληνες, λόγω της πληθυσμιακής σύνθεσης της επαρχίας και της συμμετοχής τους στην πλευρά των νικητών, ακόμη και οι Γάλλοι που επεδίωξαν το καθεστώς του προτεκτοράτου μέσω Εντολής (Mandate) […].

Αναφορικά με την προαναφερθείσα πληθυσμιακή σύνθεση της εν λόγω γεωγραφικής ενότητας, επισημαίνεται ότι στο Βιλαέτι της Αδριανούπολης, της μεγάλης οθωμανικής επαρχιακής θρακικής διοίκησης, στο ανατολικό του τμήμα, ήταν ευδιάκριτο, ότι οι Ελληνορθόδοξοι αποτελούσαν, με διαφορά, την επικρατέστερη ομάδα. Μέχρι το 1913 υπήρχαν περισσότεροι Έλληνες στην ανατολική Θράκη από όσους στην Αττική, και περισσότεροι στην Κωνσταντινούπολη από όσους στην Αθήνα. Οι κύριες κοινότητές τους εντοπίζονταν κυρίως στα σαντζάκια της Καλλίπολης και της Τσατάλτζας, που βρίσκονταν πολύ κοντά στην οθωμανική πρωτεύουσα· αντιθέτως, δυτικά του Έβρου ήσαν μειονότητα, κατά μήκος των ακτών του Αιγαίου, στην κοιλάδα του Έβρου, ή σε πόλεις όπως η Ξάνθη, η Κομοτηνή και το Ντεντέαγατς, δηλαδή η Αλεξανδρούπολη, και στην ύπαιθρο γύρω από αυτές. Στην εξέλιξη των γεγονότων αμέσως μετά την λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου, η δυτική Θράκη τίθεται υπό Διασυμμαχική Κατοχή και το καθεστώς αυτό συνιστά ενδιάμεσο status, μέχρι την οριστική επιδίκασή της. Οι εκκενωθείσες από τους Βουλγάρους περιοχές, υπό την ονομασία ‘Διασυμμαχική Θράκη’ - ‘Thrace interalliée’, 2 θα διοικούνταν από την Γαλλία, εξ ονόματος των Δυνάμεων της Αντάντ, και ο γενικός Διοικητής των Συμμαχικών Στρατευμάτων της Ανατολής, Franchet d'Esperey, επιφορτίστηκε, να κοινοποιήσει την απόφαση του Ανωτάτου Συμμαχικού Συμβουλίου στην κυβέρνηση της Σόφιας, ώς και να διασφαλίσει την εκτέλεσή της.

Η περίοδος κατοχής της ‘Διασυμμαχικής Θράκης’, υπό γαλλική εντολή, θα διαρκούσε, περίπου επτά μήνες, από τις 10 Οκτωβρίου 1919, μέχρι τις 28 Μαΐου 1920, ημεροχρονολογία κατά την οποία τα εν λόγω εδάφη θα αποδίδονταν στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τις οδηγίες του επικεφαλής της Στρατιάς της Ανατολής, ο Διοικητής των συμμαχικών στρατευμάτων στην Βουλγαρία, ανακοίνωσε στον Πρόεδρο της Βουλγαρικής κυβέρνησης τις αποφάσεις του Ανωτάτου Συμβουλίου για την δυτική Θράκη, στις 8 Οκτωβρίου 1919. Εξάλλου, ο Γενικός Διοικητής ανέθεσε στον στρατηγό Charles Antoine Charpy να προχωρήσει, άνευ χρονοτριβής, στην εκκένωση της επαρχίας από τα βουλγαρικά και την κατάληψή της από συμμαχικά στρατεύματα. Έως την 25η Οκτωβρίου, η στρατιωτική κατάσταση στα εδάφη που είχαν ανατεθεί στην γαλλική διοίκηση, είχε ως εξής, η κατεχόμενη περιοχή χωρίστηκε σε δύο κύκλους, αυτούς της Κομοτηνής και του Kαρααγάτς -παλαιάς Ορεστιάδας, στο τρίγωνο δεξιά της όχθης του Έβρου, απέναντι από την Αδριανούπολη, ενώ καθένας από τους δύο κύκλους τέθηκε υπό την αρχηγία ενός Γάλλου συνταγματάρχη, και μια Τρίτη Περιφέρεια, αυτή της Ξάνθης, ελεγχόμενη από την 9η ελληνική Μεραρχία.

Αμέσως μετά, στις 22 Οκτωβρίου, ο στρατηγός Charpy διορίζεται από τον αρχιστράτηγο Φρανσέ ντ’ Εσπρέ, αρμοστής της δυτικής Θράκης, όπως προβλεπόταν στο άρθρο 48 της συνθήκης ειρήνης του Neuilly με την Βουλγαρία. Υπό τις διαταγές του ετίθεντο όχι μόνον τα συμμαχικά στρατεύματα και οι στρατιωτικές υπηρεσίες που στάθμευαν στη ζώνη ευθύνης του, αλλά ακόμη και οι υπάλληλοι όλων των υπηρεσιών, οι οποίοι ασκούσαν κάποιο καθήκον στην εν λόγω περιοχή. Ως εκ τούτου, το έργο που ανατέθηκε στους Συμμάχους στη δυτική Θράκη, ήταν η επιβολή της πολιτικής και διοικητικής τάξης.

Μετά την λήξη της Διασυμμαχικής κατοχής, επακόλουθο της απόφασης της Διάσκεψης του Σαν Ρέμο για παραχώρηση της δυτικής Θράκης στην Ελλάδα, τον Απρίλιο του 1920, ακολούθησε η στρατιωτική κατάληψη, η εγκατάσταση και ανάληψη υπηρεσίας από τις ελληνικές πολιτικές και διοικητικές αρχές· συγκεκριμένα, ταυτοχρόνως σχεδόν της αποχωρήσεως των Γάλλων, ο πολιτικός διοικητής Χαρίσιος Βαμβακάς έσπευσε να εκδώσει προκήρυξη, απευθυνόμενη 3 στα σύνοικα στοιχεία, ελληνικό και μουσουλμανικό, σε πανομοιότυπα κείμενα, διαπνεόμενα από το ίδιο πνεύμα με εκείνα του Βενιζέλου, που εξέδωκε για την κατάληψη της Σμύρνης, το προηγούμενο έτος. Στην προκήρυξη επισημαίνεται η διάχυτη προσπάθεια του συντάκτη να τονίσει το συμφιλιωτικό έργο των στρατιωτικών αρχών ‘αδιακρίτως φυλής ή θρησκεύματος’ κατά το κλισέ. Παραλλήλως, δίδεται έμφαση στον σεβασμό του θρησκευτικού αισθήματος των Μουσουλμάνων, ενώ δεν διαλάθει της προσοχής ο υπαινιγμός εναντίον των Βουλγάρων για τη μετατροπή τεμενών σε εκκλησίες, κατά το χρονικό διάστημα μετά τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων, το 1913, μέχρι το τέλος του πρώτου Παγκοσμίου, το 1918. […]».

Επετειακές εκδηλώσεις της ΔΚΕΠΠΑΚ
Αυτές τις ημέρες, ακολουθούν επίσης οι κάτωθι επετειακές εκδηλώσεις της ΔΚΕΠΠΑΚ:

• Την Παρασκευή 14 Μαΐου, στις 20:30, θα μεταδοθεί ένα αφιέρωμα – εκδήλωση, σε συνεργασία της ΔΚΕΠΠΑΚ με τον Πολιτιστικό Χορευτικό Σύλλογο Θρακών Κομοτηνής με τίτλο: «Θράκης αφήγηση - Οι ζωναράδικοι της κληρονομημένης μνήμης». Συμμετέχουν τα χορευτικά συγκροτήματα του Συλλόγου, του Εργαστηρίου της Ιεράς Μητροπόλεως Μαρωνείας και Κομοτηνής, του Πολιτιστικού Συλλόγου «Γρατίνος» και του Πολιτιστικού Συλλόγου Ροδίτη.  Εμφανίζεται το μουσικό σχήμα «Θρακόμελο». Κείμενα: Σοφία Μενεσελίδου.
• Το Σάββατο, 15 Μαΐου, στις 20:30, θα μεταδοθεί η διαδικτυακή συναυλία του σχήματος «Quartistics”, από το χώρο της Πολιτιστικής Κίνησης Ροδόπης, αυστηρά χωρίς την παρουσία κοινού και με την τήρηση όλων όσων προβλέπονται από τα υγειονομικά πρωτόκολλα για την πανδημία. Το συγκρότημα αποτελούν οι: Γιώργος Εφραιμίζης, Τάσος Καπζάλας, Στέλλα Φαρμάκη, Εύα Ευθυμίου, Αχμέτ Βεϊσέλ και Χρήστος Καπζάλας.
• Την Κυριακή 16 Μαΐου, στις 20:30, θα μεταδοθεί διαδικτυακή συναυλία για τσέλο, πιάνο και φωνή, από το χώρο της Πολιτιστικής Κίνησης Ροδόπης, αυστηρά χωρίς την παρουσία κοινού και με την τήρηση όλων όσων προβλέπονται από τα υγειονομικά πρωτόκολλα για την πανδημία. Παίζουν οι μουσικοί: Ripsime Danielyan - Фωνή, Δέσποινα Λεωντζάκου - Τσέλο, Νέλλη Σταχοσίδου - Πιάνο.