Η Θράκη στην ρωμαϊκή αυτοκρατορία

"Η εξέλιξη των πόλεων της Ρωμαϊκής Επαρχίας της Θράκης", ήταν το αντικείμενο εκδήλωσης που πραγματοποίησε το βράδυ της Δευτέρας, το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κομοτηνής. Η εκδήλωση εντάσσεται στον επιμορφωτικό κύκλο ομιλιών για τη Ρωμαϊκή Κομοτηνή, που διοργανώνουν το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κομοτηνής, η Εφορεία Αρχαιοτήτων και το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας. Το βράδυ της Δευτέρας ο Ματθαίος Κουτσουμανής, αρχαιολόγος της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ροδόπης μίλησε για την εξέλιξη των πόλεων της Ρωμαϊκής Επαρχίας της Θράκης. 

Όπως τόνισε, οι δύο πρώτοι μεταχριστιανικοί αιώνες αποτελούν για την απέραντη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία μια περίοδο ακμής και ευημερίας. Αυτό οφείλεται στην ειρήνη, στην πολιτική ενοποίηση των κατακτημένων λαών, στη σταθερή κεντρική εξουσία και στην εσωτερική τάξη, στοιχεία που εξασφαλίζουν τη γενικότερη ικανοποίηση των πολιτών από τη λειτουργία του κράτους. Μια από τις κύριες φροντίδες του ρωμαϊκού κράτους ήταν η ίδρυση και οργάνωση πόλεων με βάση συγκεκριμένα σχέδια, η ανάπτυξή τους και ο στολισμός τους με πλήθος μνημείων, που τις προσέδιδαν ένα μεγαλείο. Έτσι, οι πόλεις εξυπηρετούσαν και πολιτικούς σκοπούς μέσω της ιδεολογίας και του υψηλού γοήτρου, που εξέπεμπαν, επεδείκνυαν τα αγαθά τους και προσκαλούσαν στον ρωμαϊκό τρόπο ζωής τους κατακτημένους λαούς.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, όπως έκανε γνωστό ο κ. Κουτσουμανής το Θρακικό βασίλειο καταλύεται το 46 μ.Χ. και η Θράκη καθίσταται ρωμαϊκή επαρχία. Για να λειτουργήσει το ρωμαϊκό διοικητικό σύστημα έπρεπε να αναπτυχθούν οι παλιές πόλεις και να ιδρυθούν νέες. Αυτό συνέβη κατά μήκος ενός οδικού δικτύου που το οργάνωσαν οι Ρωμαίοι, επειδή ήταν απαραίτητο για την επέκταση τους πολιτική αλλά και την οικονομική τους ανάπτυξη. Η βασική οδική αρτηρία ήταν η περίφημη Εγνατία Οδός που οδηγούσε από την Ιταλία στην Ανατολή, περνώντας από τα παράλια του Αιγαίου. Παράλληλα υπήρχε και η εσωτερική οδός που περνούσε από την ορεινή Θράκη κι έφτανε στη Φιλιππούπολη. Τέλος, υπήρχαν και κάθετοι δρόμοι που συνέδεαν τον Δούναβη με το Αιγαίο Πέλαγος. Με αυτήν ακριβώς την οργάνωση του οδικού δικτύου σχετίζεται και η αναδιοργάνωση ή η ίδρυση των ρωμαϊκών πόλεων της Θράκης.

Τα Άβδηρα κατακτήθηκαν από τους Ρωμαίους το 170 π.Χ. Είναι πόλη που έζησε πολλές περιπέτειες και τελικά έχασε τη σπουδαιότητά της με την κατασκευή της Εγνατίας Οδού, καθώς οι συγκοινωνίες μετατράπηκαν σε χερσαίες. Μια προσωρινή άνθηση ανακόπτει την καθοδική πορεία της τον καιρό του αυτοκράτορα Αδριανού (α' μισό του 20ου αι.), ενώ επί Διοκλητιανού (β' μισό του 3ου αι.) επίσης σημειώνει κάποια δραστηριότητα, επειδή η Θράκη γίνεται αυτόνομη επαρχία.

Τον 2ο αι. μ.Χ. ο αυτοκράτορας Τραϊανός επανίδρυσε την παλιά πόλη των Θρακών Τόπειρο, στον σημερινό Παράδεισο Καβάλας, την έκανε σταθμό της Εγνατίας και την όρισε υπεύθυνη για τη συντήρησή της. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τα Άβδηρα το βόρειο τμήμα της επικράτειάς τους, διότι αυτό παραχωρήθηκε στην Τόπειρο.

Η Μαρώνεια κατέχοντας μια καίρια γεωγραφική θέση ανάμεσα στο κράτος των Μακεδόνων και τα ελληνιστικά κράτη της ανατολής, αφενός και στα θρακικά φύλα της ενδοχώρας αφετέρου, καθόρισε και τη στάση της Ρώμης απέναντί της ήδη από τις αρχές του 2ου προχριστιανικού αιώνα. Μετά τις διαδοχικές προσαρτήσεις της πόλης στους Πτολεμαίους, Μακεδόνες και Σελεϋκίδες, η Μαρώνεια ελευθερώθηκε από την κατοχή του Αντιόχου Γ' της Συρίας με την επέμβαση των Ρωμαίων (189-188 π.Χ.). Το 167 π.Χ. η Ρώμη για πολιτικούς και διπλωματικούς λόγους προχώρησε στη σύναψη συμμαχίας μαζί της. Έτσι, η Μαρώνεια ως ελεύθερη πόλη, φίλη και σύμμαχος της κοσμοκράτειρας γνώρισε μια περίοδο μακράς ειρήνης και εξελίχθηκε σε μεγάλη εμπορική και οικονομική δύναμη.

Η ίδρυση της Τραϊανούπολης - που αποδίδεται στον αυτοκράτορα Τραϊανό (98-117) - στον άξονα της Εγνατίας οδού πρέπει να σήμανε τον περιορισμό της επικράτειας αλλά και της σημασίας της Μαρώνειας. Οι πληροφορίες για την ιστορική πορεία της πόλης είναι λιγοστές. Οπωσδήποτε, όμως, αυτή έπαιξε ρόλο στην αναβάθμιση της επαρχίας της Θράκης και παρέμεινε πόλη ελληνικού τύπου και πληθυσμού.

Η Πλωτινόπολη βρίσκεται στη Ν.Α. πλευρά του Διδυμοτείχου, στο βραχώδη λόφο "Αγία Πέτρα", 2 χλμ από τον ποταμό Έβρο. Την ίδρυσε ο Τραϊανός, για να τιμήσει τη γυναίκα του Πλωτίνη. Στην πραγματικότητα την επανίδρυσε στη θέση μιας παλιότερης, της οποίας το όνομα αγνοούμε. Βάσει των ανασκαφικών δεδομένων φαίνεται ότι η πόλη βρισκόταν σε χρήση από τον 2ο μέχρι τον 6ο αι.

Ανασκαφική έρευνα στην Πλωτινόπολη πραγματοποιήθηκε το 1977 και αποκάλυψε την κρηπίδα ρωμαϊκού κτιρίου του 2ου αι. Επαναλαμβάνεται στις αρχές της δεκαετίας του '80, οπότε και αποκαλύπτεται κτίριο της ίδιας εποχής με ψηφιδωτά δάπεδα.

Από το σημείο αυτό ξανάρχισαν οι ανασκαφές μετά από δέκα και πλέον χρόνια. Αποκάλυψαν συγκρότημα υδραυλικής αρχιτεκτονικής και τρικλίνιο ρωμαϊκού λουτρού με ψηφιδωτά δάπεδα υψηλής αισθητικής. Η μελέτη γενικά των ευρημάτων που έφερε στο φως η εικοσαετής αρχαιολογική δραστηριότητα στην περιοχή απαντά σε ερωτήματα σχετικά με τη ζωή της πόλης, αφήνει όμως αναπάντητα αυτά που σχετίζονται με την οργάνωση της αρχαίας πόλης πάνω στην οποία χτίστηκε η Πλωτινούπολη και που μόνο η συνέχιση της ανασφαλής θα μπορούσε να απαντήσει.