ΚΩΣΤΑΣ ΡΕΜΕΛΗΣ πρύτανης ΔΠΘ: Κρίση παιδείας είναι αυτό που περνάμε και δευτερευόντως οικονομική κρίση

Iδιαίτερα εύστοχη η επιλογή του πρύτανη του ΔΠΘ Κων. Ρέμελη για την έναρξη των φετινών Ελευθερίων και το θέμα που διαπραγματεύτηκε η παιδεία του λαού μας και το σύγχρονο πανεπιστήμιο μέσα από μια ευρεία θεώρηση και κριτική της σημερινής πραγματικότητας. Ο κ. Ρέμελης φιλοξενήθηκε στην εκπομπή πολιτικό ταγκό του ράδιο Χρόνος 87,5fm και απάντησε σε ερωτήσεις του Δήμου Μπακιρτζάκη.

Ο δήμαρχος ανέφερε ότι είναι τιμή για τον τόπο και ήθελε να δείξει την συνεργασία και την σύνδεση με το πανεπιστήμιο και εύγλωττος ο τίτλος σας, κατά πόσο έχουμε γνώση – οικονομία και κοινωνία που θα προβάλλει ένα σύγχρονο πανεπιστήμιο, θα μας το πείτε εσείς κ. πρύτανη.
-Πράγματι είναι ένα διαρκώς ζητούμενο. Πριν μπω στην αίθουσα, είχα σκοπό και από μόνος μου να το διευκρινίσω, υπήρχαν εύλογες απορίες ως προς το τι σχέση μπορεί να έχει το συγκεκριμένο θέμα με τα Ελευθέρια. Η δική μου άποψη είναι ότι εφόσον σε έναν πανηγυρικό που συνήθως αναζητούμε την αναμόχλευση της ιστορικής μνήμης, την απόθεση φόρου τιμής στους αγωνιστές και την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων, προσπαθώντας να τους συνδέσουμε με το σήμερα, κοινοί παρονομαστές δεν μπορεί να είναι άλλοι από την ελευθερία. Η ελευθερία υπό την κλασική της έννοια προφανώς και είναι άσχετη με το θέμα ότι ο κάθε άνθρωπος πρέπει να εκφράζεται – να λειτουργεί και να δραστηριοποιείται ελεύθερα, χωρίς δεσμεύσεις και περιορισμούς, αν όμως αναζητήσουμε την πραγματική, μια πιο ποιοτική έννοια της ελευθερίας, τη διεύρυνση της, την πραγματική άσκηση της, την πραγμάτωση, την κορύφωση αυτού του δικαιώματος, τότε θα έλεγα ότι πρέπει κανείς να αναζητήσει τον μοχλό της γνώσης, η οποία τον οδηγεί στην πραγματική πατρίδα του ανθρώπου που είναι η αυτογνωσία και η κοινωνική συνείδηση μέσω της γνώσης που αποκτά.
Πέρα από το «εγώ», την ατομική άσκηση της λειτουργίας, πως ένας άνθρωπος μπορεί μέσα από την γνώση να καταστεί κοινωνός σε όλες τις κοινωνικές διαδικασίες, συμμέτοχος και γενικώς να αποκτήσει μια κοινωνική και υπεύθυνη συνείδηση λειτουργίας.

Υπεισέρχεται και ο ρόλος της οικονομίας;
-Είναι αδιαμφισβήτητος θα έλεγα, ιδίως μετά την βιομηχανική επανάσταση η οικονομία διαπιστώνει ότι πρέπει να συνδεθεί με την γνώση. Ήδη οι μηχανές, που είναι το βασικό στοιχείο της βιομηχανικής επανάστασης, είναι αποτέλεσμα επιστημονικής γνώσης, παρόλα αυτά όμως επί 100 και πλέον έτη θα έλεγα ότι η παραδοσιακή σχέση του πανεπιστημίου με την κοινωνία παραμένει. Μετά το 1970, κυρίως από τον Αγγλοσαξονικό χώρο διαπιστώνουμε αυτή την αναγκαιότητα στενότερης διασύνδεσης. Επιτρέψτε μου να πω ότι αυτός ο χώρος έχει προσφέρει πάρα πολλά στην παγκόσμια διανόηση, στην εν γένει λειτουργία των σύγχρονων κοινωνιών, αλλά νομίζω ότι σ’ αυτό το σημείο υπερβάλλει, δηλαδή πάει στον αντίποδα της αρχαιοελληνικής και ιστορικής σύλληψης του πανεπιστημίου και προσπαθεί να κινηθεί στον αντίποδα, ότι το πανεπιστήμιο πρέπει να είναι μόνο πανεπιστήμιο της οικονομίας, πανεπιστήμιο της αγοράς. Αυτή η άποψη εμένα με τρομάζει.

Πολλοί προσπαθούν να το ενοχοποιήσουν αυτό, ότι το πανεπιστήμιο κατασκευάζει ανθρώπους για να προωθηθούν στην αγορά.
-Ναι.

Και άλλο ένα πανεπιστήμιο βέβαια και από την άλλη πλευρά το οποίο ουδεμία σχέση θα έχει με την αγορά, με τους πολίτες, με την καθημερινότητα.
-Ακριβώς, η διαμόρφωση του υπεύθυνου πολίτη. Αυτό που λέει και το Σύνταγμα μας ως σκοπό και αποστολή της παιδείας στο άρθρο 16, αν δηλαδή πάμε από την μια άκρη στην άλλη. Δηλαδή κάνουμε το πανεπιστήμιο των γραμμάτων όπως είχε συλληφθεί μέχρι σήμερα, πανεπιστήμιο των προγραμμάτων, για μένα είναι πάρα πολύ επικίνδυνο. Μετά είναι ανοιχτός ο δρόμος, ίσως έχουμε και τέτοια δείγματα, ακόμη και στην χώρα μας, του φοιτητή – πελάτη. Εγώ τρομάζω στην ιδέα να αντιληφθώ – να προσεγγίσω τον φοιτητή ως «πελάτη». Η γνώση εμπορευματοποιείται, δεν είναι κοινωνικό αγαθό και αντιλαμβάνεστε τις συνέπειες.
Το πανεπιστήμιο παύει να είναι εκείνο το ενοχλητικό στοιχείο λειτουργίας σε μια κοινωνία, ένας πόλος πνευματικής αντίστασης. Αξίζει να σας πω ότι έκανα μια εκτενή αφορά στην ομιλία μου για το πανεπιστήμιο του Χούμπορ της Γερμανίας, όπου αν το επισκεφτεί κανείς σήμερα, είναι ένα πανεπιστήμιο ιδρυθέν το 1810 από τον Βίλχεμ Φον Χουμπολτέν, ένα θιασώτης της αρχαιοελληνικής προσέγγισης της γνώσης, είναι ένα πανεπιστήμιο από το οποίο έχουν αποφοιτήσει 29 νομπελίστες. Μεταξύ αυτών εξέχουσες προσωπικότητες της επιστήμης, όπως ο Άϊνσταϊν, ο Σοπενχάουερ, ο Κάρλ Μάρξ, ο Φρίντριχ Ένγκελς και πάρα πολλοί άλλοι επιφανείς επιστήμονες που διέπρεψαν στον χώρο τους, συναντά κανείς ανάμεσα στα πορτραίτα των διακεκριμένων αποφοίτων και μια επιγραφή με χρυσά γράμματα η οποία έχει αποτυπώσει ένα φοιτητικό σύνθημα κάποιου φοιτητή  χαραγμένο στον τοίχο πάρα πολλά χρόνια πριν που λέει ότι «οι φιλόσοφοι απλώς ερμήνευσαν τον κόσμο, σκοπός μας είναι να τον αλλάξουμε». Δεν ξέρω πόσο ένα πανεπιστήμιο της αγοράς είναι ικανό να αντισταθεί σε πιέσεις της εξουσίας και πόσο πραγματικά μπορεί να αποτελέσει μια ελπίδα αλλαγής αυτού του κόσμου.

Ιδιαίτερα σε μια εποχή που άλλα δρομολογούν και ερήμην μας.
-Ακριβώς, είδατε πόσο αδίστακτες και αδηφάγες είναι οι αγορές και πως λειτουργούν.
Το πανεπιστήμιο δηλαδή αρχίζει και παίζει με όρους αγοράς.
-Ακριβώς που είναι εις βάρος της γνώσης και των φοιτητών – μελλοντικών επιστημόνων. Ακούσαμε ακόμη και εκείνο το αμίμητο, ότι έχουμε λέει πάρα πολλούς ανθρώπους που έχουν τελειώσει τριτοβάθμια εκπαίδευση, θαρρείς είναι και κακό.
Ψάχνουμε μια ζωή για το ανθρώπινο δυναμικό και πως θα έχουμε ανθρώπινο δυναμικό και σ’ αυτό πρέπει να επενδύσουμε και τώρα φτάνουμε στο αντίθετο άκρο.
-Στο αντίθετο άκρο δυστυχώς. Δηλαδή πρέπει να αντιληφθούμε ότι πανεπιστήμιο δεν είναι μόνο τα πολυτεχνεία και οι ιατρικές σχολές που προσελκύουν πράγματι οικονομικά προγράμματα και είναι ικανά να εμπορευματοποιήσουν μια γνώση, οι ανθρωπιστικές μας σπουδές τι θα απογίνουν, ποιοι θα είναι οι παιδαγωγοί που θα διαπαιδαγωγήσουν τις αυριανές γενιές; Εγώ πιστέψτε με θεωρώ ότι είναι πρωτίστως κρίση παιδείας αυτό που περνάμε σήμερα και δευτερευόντως οικονομική κρίση.

Όσον αφορά την κοινωνία και ποιο ρόλο παίζει και πως μπορεί να γίνει ένα σύγχρονο πανεπιστήμιο σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες.
-Νομίζω ότι ακολουθούμε την εύκολη λύση. Από την περίοδο του κοινωνικού κράτους δυστυχώς περνάμε σε έναν απόλυτο φιλελευθερισμό, το κράτος παραμένει ουδέτερο και περίπου θα μας λέει σε λίγο καιρό ότι όποιος έχει την οικονομική δυνατότητα να σπουδάσει – ας το κάνει.

Το είπε ευθέως νομίζω, ένα ευρώ θα βρίσκετε εσείς, ένα θα σας δίνει το κράτος.
-Ακριβώς. Αν το πανεπιστήμιο μετατραπεί σε κερδοσκοπικό οργανισμό, είναι ακριβώς αυτό που έλεγα πριν, ότι ο σπουδαστής – φοιτητής πρέπει να έχει όλα τα στοιχεία του πελάτη. Δηλαδή το πώς θα προσελκύσω τον πελάτη, δεν έχει να κάνει τόσο με το τι διδάσκω στο επίπεδο της διαμόρφωσης της προσωπικότητας του, όσο ποιον τίτλο σπουδών θα του δώσω ικανό να του δώσει μια καλή θέση στην αγορά εργασίας, γιατί ξέρετε το πανεπιστήμιο επηρεάζει και την αγορά εργασίας. Η δια βίου μάθηση είναι ένα στοιχείο το οποίο πέραν ότι βοηθά στην ολοκλήρωση του ανθρώπου, είναι και ένα στοιχείο που παίζει σημαντικό ρόλο στην αγορά εργασίας. Η γνώση πρέπει να είναι και επικαιροποιημένη, δηλαδή υπάρχει γνώση με ημερομηνία λήξεως. Στην δική μου επιστήμη για παράδειγμα, αν την εγκαταλείψει κανείς για 1 χρόνο, θα απολέσει το 50% της τρέχουσας επιστημονικής νομικής πραγματικότητας.
Νομίζω ότι η λύση είναι κάπου στην μέση. Η χώρα που δίδαξε το μέτρο και την αρχή της μεσότητας, πρέπει να ακολουθήσει την μέση οδό. Ένα πανεπιστήμιο πρέπει να έχει και την διδασκαλία και τον στόχο που σας προανέφερα αλλά και την έρευνα.

Ελευθέρια για το πανεπιστήμιο είναι στην ουσία να προάγει την ελεύθερη γνώση και να φτιαχτεί ένα σύγχρονο ίδρυμα το οποίο θα βρει ισορροπία ανάμεσα στην αγορά και στην γνώση;
-Νομίζω το αποτυπώσατε πάρα πολύ σωστά. Πρέπει να κινηθούμε σε αυτή την κατεύθυνση, να βελτιώσουμε τα κακά του ελληνικού πανεπιστημίου αλλά ως προς την αποστολή να παραμείνουμε πιστοί σε αυτό που λέει το άρθρο 16 του Συντάγματος μας».