Ο Μήνας Μάρτιος και η παρουσία του στη Λαογραφία (με τις παροιμίες, τα ήθη και τα έθιμα), στην χριστιανική θρησκεία και στην ιστορία του τόπου μας, αλλά και η επίδραση όλων αυτών στις καλές τέχνες

ΜΕΡΟΣ Γ': ΓΙΟΡΤΕΣ ΤΟΥ ΜΑΡΤΗ
ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΑΡΙΝΗΣ ΙΣΗΜΕΡΙΑΣ
Σε όλη την διάρκεια του Μαρτίου υπάρχουν πολλές γιορτές με ποικίλο περιεχόμενο, όπως είναι η γυναίκα, η χριστιανική πίστη, η ποίηση, και η εθνική ανεξαρτησία, αλλά και ένα φαινόμενο αστρονομικό, όπως είναι αυτό της εαρινής ισημερίας. Παρατηρούμε πως ο μήνας είναι πλούσιος εορταστικά και με μεγάλο ενδιαφέρον. Οι σπουδαιότερες και οι πιο γνωστές γιορτές είναι της 25ης Μαρτίου με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και με την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, για τις οποίες θα υπάρξει εκτενέστερη ανάλυση στην επόμενη ενότητα λόγω της σημασία τους για την χριστιανική πίστη και για τον Ελληνισμό.

α. Η γιορτή της Γυναίκας: 8 Μαρτίου
Η 1η επίσημη ημέρα της Γυναίκας γιορτάσθηκε στις 28 Φεβρουαρίου του 1909. Η ημερομηνία, 8 Μαρτίου, καθορίσθηκε μετά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο εορτασμός έχει σκοπό να αναδείξει την προσφορά των γυναικών στην κοινωνία, στην οικονομία, στην οικογένεια και στον πολιτισμό.

Οι ρίζες της Ημέρας της Γυναίκας εντοπίζονται στη Νέα Υόρκη, στο έτος 1857, οπότε χιλιάδες γυναίκες που εργάζονταν σε εργοστάσιο ύφανσης προέβησαν σε διαμαρτυρίες για τις άδικες συνθήκες εργασίας, ζητώντας ισότητα στους μισθούς και ένα πιο ανθρώπινο ωράριο. Ήταν μια από τις πρώτες οργανωμένες πορείες που έκαναν εργαζόμενες γυναίκες, διεκδικώντας ισότητα και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για όσες ακολούθησαν αργότερα. Αλλά και το 1908 γυναίκες έχασαν τη ζωή τους στην απεργία των μοδιστρών της Νέας Υόρκης. Εκείνη την εποχή οι γυναίκες αγωνίζονταν για τα δικαιώματά τους και για μικρότερο ωράριο εργασίας, για καλύτερες αμοιβές, για δικαίωμα ψήφου και για την κατάργηση της παιδικής εργασίας. Ο Βρετανός συγγραφέας William Golding γράφει: "Ό,τι και αν δώσεις σε μια γυναίκα, θα το κάνει πάντα καλύτερο. Αν της δώσεις σπέρμα, θα σου κάνει παιδί. Αν της δώσεις κατοικία, θα σου κάνει σπίτι. Αν της δώσεις προϊόντα, θα σου φτιάξει φαγητό. Αν της χαρίσεις χαμόγελο, θα σου δώσει την καρδιά της. Ό,τι δίνετε, θα λάβετε σε αντάλλαγμα επί δύο".

Ι. Η γυναίκα στην Ελλάδα και η Ελένη Σκούρα
Το 1915 ιδρύθηκε στην Ελλάδα ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, όπου τα περισσότερα μέλη είναι εθελόντριες αδελφές. Οι γυναίκες στην Ελλάδα ψήφισαν για 1η φορά στις Δημοτικές Εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934. Δικαίωμα ψήφου είχαν μόνον, όσες είχαν κλείσει τα 30 τους χρόνια και διέθεταν τουλάχιστον απολυτήριο Δημοτικού. Πρωτεργάτης στον αγώνα, για την συμμετοχή των γυναικών στα πολιτικά πράγματα της χώρας, στάθηκε το φεμινιστικό κίνημα. Η Καλλιρρόη Παρρέν, εκδότρια του περιοδικού "Εφημερίς των Κυριών", ήταν η πιο σημαντική φωνή έκφρασης αυτών των διεκδικήσεων. Η πλήρης κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών ψηφίσθηκε στις 28 Μαΐου του 1952, χωρίς όμως τελικά να συμμετάσχουν στις εκλογές του Νοεμβρίου, γιατί δεν είχαν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι. Το 1953, σε επαναληπτική εκλογή, εξελέγη στην Θεσσαλονίκη η 1η γυναίκα βουλευτής στην Ελλάδα, η Ελένη Σκούρα, με το κόμμα "Ελληνικός Συναγερμός". Γεννήθηκε στον Βόλο το 1896. Είχε σπουδάσει φωνητική μουσική και το 1950 πήρε το πτυχίο της Νομικής. Είχε αναπτύξει πλούσια κοινωφελή και πατριωτική δράση, κατά την διάρκεια του ελληνο-ιταλικού πολέμου και στην γερμανική κατοχή. Φυλακίσθηκε από τους Γερμανούς.

Αμέσως μετά την εκλογή της, μεταξύ των άλλων, δήλωσε και τα εξής: "Σαν 1η και μοναδική γυναίκα στην Βουλή, έχω μεγάλες ευθύνες και πολλά καθήκοντα. Πρέπει πολλά να κάνουμε για τις Ελληνίδες, ιδίως στον τομέα της κοινωνικής μέριμνας. Τιμήθηκε με το στρατιωτικό μετάλλιο εξαιρέτων πράξεων και με τον Ταξιάρχη του Βασιλικού Τάγματος Ευποιίας. Πέθανε το 1991.

ΙΙ. Γενικό Συμπέρασμα
Πολυσήμαντος ο ρόλος των γυναικών, τόσο στην βιολογική εξέλιξη του ανθρώπινου γένους, όσο και στην εξέλιξη της κοινωνίας γενικότερα. Η ημέρα της γυναίκας γιορτάζεται στις 8 Μαρτίου κάθε χρόνο, σ' όλη την Ευρώπη, στις ΗΠΑ και στις περισσότερες χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Αυτό συνέβη, διότι το 1977 η γενική συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών κάλεσε τα κράτη - μέλη να ανακηρύξουν την 8η Μαρτίου, ως ημέρα του Ο.Η.Ε. για τα δικαιώματα των γυναικών, στην μνήμη όσων από αυτές έχασαν τη ζωή τους, στις απεργίες γυναικών - υφαντριών, το 1857 και κυρίως μοδιστρών, το 1908, στη Νέα Υόρκη.

β. Η γιορτή των ΑγίωνΤεσσαράκοντα Μαρτύρων: 9 Μαρτίου

Μια χριστιανική γιορτή, η οποία επηρέασε τα λαογραφικά δρώμενα του τόπου μας, είναι η γιορτή των 40 μαρτύρων. Οι 40 Μάρτυρες πέθαναν με μαρτυρικό θάνατο στην Σεβάστεια της Μικράς Ασίας και η μνήμη τους γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 9 Μαρτίου. Πρόκειται για επίλεκτους στρατιώτες τάγματος του στρατού του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Λικίνιου, (308 έως 324), που έζησε τον 4ο μ.Χ. αιώνα. Όταν αυτός εξαπέλυσε διωγμό κατά των χριστιανών, ζητήθηκε από τους χριστιανούς πιστούς 40 στρατιώτες να θυσιάσουν στα είδωλα, όμως αυτοί αρνήθηκαν. Αποτέλεσμα της άρνησής τους ήταν να συλληφθούν από τον έπαρχο της Σεβάστειας Αγρικόλα, ο οποίος στην προσπάθειά του να τους κάνει να θυσιάσουν στα είδωλα τους έταξε αμοιβές και αξιώματα. Τότε ο Κάνδιδος, ένας από τους 40, του είπε: Με το να ακολουθούμε το Ευαγγέλιο και να υπακούμε στον Χριστό, δεν βλάπτουμε το κράτος, αλλά πολύ περισσότερο το ωφελούμε με την υπηρεσία μας. Γιατί λοιπόν μας ανακρίνεις για την πίστη μας, που διαμορφώνει τέτοιους χαρακτήρες και οδηγεί σε τέτοια έργα; Ο Αγρικόλα κατάλαβε ότι δεν μπορούσε να τον μεταπείσει. Γι' αυτό διέταξε να τους βασανίσουν.

Ι. Το μαρτύριο των Τεσσαράκοντα
Τους ξεγύμνωσαν και τους έριξαν στην παγωμένη λίμνη, για να πεθάνουν από το κρύο. Διέταξε, επίσης έναν φρουρό να φυλάγει τον τόπο του μαρτυρίου, μήπως και διαφύγουν οι 40 χριστιανοί. Η ώρα περνούσε, αλλά οι μάρτυρες υπέμεναν καρτερικά το μαρτύριο. Και όταν τα σώματά τους άρχισαν να μελανιάζουν από την παγωνιά, ο ένας ενθάρρυνε τον άλλο λέγοντας: "Δριμύς ο χειμών, αλλά γλυκύς ο παράδεισος, δηλαδή πολύ σκληρή η παγωνιά, αλλά ευχάριστος ο παράδεισος. Ας υπομείνουμε αυτήν την νύχτα, για να κερδίσουμε ολόκληρη την αιωνιότητα στο παράδεισο με τον Χριστό".

Κάποια στιγμή ένας από τους 40 δεν άντεξε και βγήκε από τη λίμνη. Όμως ο ειδωλολάτρης φρουρός Αγλάιος εντυπωσιασμένος από την καρτερία και την πιστότητα των υπολοίπων, πίστεψε στον Χριστό, ζήτησε συγνώμη απ' Αυτόν για την προηγούμενη ζωή του, γδύθηκε και έπεσε στα παγωμένα νερά της λίμνης, μαρτυρώντας για τον Χριστό και γενόμενος ο 40ος μάρτυρας, δοξάζοντας και αυτός μαζί με τους υπόλοιπους 39 το όνομα του Χριστού, για χάρη του οποίου πέθαναν με μαρτυρικό θάνατο.

ΙΙ. Συμπεράσματα και λαογραφικά δρώμενα
Ίσως από το παράδειγμα αυτών των πιστών χριστιανών στρατιωτών, αλλά και από άλλα παρόμοια παραδείγματα πίστης να επηρεάσθηκε ο Λικίνιος, οπότε το 313 μ.Χ., μαζί με τον συνάδελφό του και αντίπαλο Κωνσταντίνο τον Α', συνέταξαν το Διάταγμα των Μεδιολάνων που παρείχε επίσημα ανοχή και ανεκτικότητα στους χριστιανούς της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Με το Διάταγμα αυτό νομιμοποιήθηκε η χριστιανική θρησκεία έως επιτρεπόμενη. Πρόκειται για το διάταγμα της Ανεξιθρησκίας, να πιστεύουν δηλαδή οι άνθρωποι σ' όποιον Θεό θέλουν, χωρίς να διώκονται για την πίστη τους. Είναι σίγουρο ότι οι σωστοί χριστιανοί "μιλούν" περισσότερο με την ζωή τους και το έργο τους παρά με το στόμα τους. Αυτό το γεγονός της χριστιανικής μαρτυρίας, άσκησε επίδραση και στη λαογραφία μερικών περιοχών της χώρας μας και συγκεκριμένα στις δοξασίες τους για την ημέρα αυτή, και έχουν σαν βάση την θρησκευτική ζωή και την συμβολική σημασία του αριθμού 40. Σε μερικά μέρη του τόπου μας, σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος, οι νοικοκυρές μαγειρεύουν φαγητά με 40 είδη χόρτων ή με 40 σαλιγκάρια ή με 40 ειδών υλικά. Ακόμη φτιάχνουν 40 λουκουμάδες ή τηγανίτες. Την ημέρα αυτή οι γεωργοί φυτεύουν δένδρα και κλήματα και οι κοπέλες φυτεύουν λουλούδια, γιατί "πιάνουν". Σε άλλες περιοχές οι γυναίκες ετοιμάζουν τις λεγόμενες 40πίτες, δηλαδή με 40 φύλλα και τις μοιράζουν σε συνανθρώπους. Μια σχετική παροιμία λέγει: 40 να φας, 40 να πιεις και 40 να δώσεις για την ψυχή σου! γ. Παγκόσμια ημέρα Ποίησης:

21 Μαρτίου
Εορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Μαρτίου. Η αρχική της έμπνευση ανήκει στον Έλληνα ποιητή Μιχαήλ Μήτρα, ο οποίος το φθινόπωρο του 1997 πρότεινε στην Εταιρεία Συγγραφέων να υιοθετηθεί ο εορτασμός της ποίησης στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες και να ορισθεί συγκεκριμένη μέρα γι' αυτό. Η εισήγησή του έφτασε με επιστολή στα χέρια του ποιητή και μελετητή της ποίησης Κώστα Στεργιόπουλου, προέδρου τότε της Εταιρείας Συγγραφέων. Η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου πρότεινε ως ημέρα εορτασμού την 21η Μαρτίου, την ημέρα της εαρινής ισημερίας, που συνδυάζει το φως από την μια και το σκοτάδι από την άλλη, όπως η ποίηση, που συνδυάζει το φωτεινό της πρόσωπο της αισιοδοξίας, με το σκοτεινό πρόσωπο του πένθους. Η 1η ημέρα της ποίησης γιορτάσθηκε το 1998 στο παλιό ταχυδρομείο της πλατείας Κοτζιά. Ετοιμάσθηκε η γιορτή με ελάχιστα έξοδα και πολλή εθελοντική δουλειά και είχε μεγάλη επιτυχία. Την επόμενη χρονιά ο Καβαλιώτης συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός, πρέσβης της Ελλάδος στην UNESCO, εισηγήθηκε στο Εκτελεστικό Συμβούλιο του Οργανισμού, ώστε να ανακηρυχθεί η 21η Μαρτίου Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, όπως η 21η Ιουνίου είναι Παγκόσμια Ημέρα Μουσικής, αναφέρει το sansimera.gr. Οι Γάλλοι, οι Ιταλοί, οι Τυνήσιοι και άλλοι πρέσβεις από χώρες της Μεσογείου υποστήριξαν την εισήγηση και η ελληνική πρόταση υπερψηφίσθηκε. Τον Οκτώβριο του 1999, στην Γενική Διάσκεψη της UNESCO στο Παρίσι, η 21η Μαρτίου ανακηρύχθηκε Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, με το σκεπτικό πως η ημέρα αυτή θα ενισχύει την εικόνα της Ποίησης στα Μ.Μ.Ε., ώστε η ποίηση να μην θεωρείται άχρηστη τέχνη και να συσχετισθεί η ποίηση με τις άλλες τέχνες και την φιλοσοφία και να επαναπροσδιορισθεί η φράση του Ντελακρουά: Δεν υπάρχει τέχνη χωρίς ποίηση.

δ. Εαρινή Ισημερία: 21 Μαρτίου
Πρόκειται για αστρονομικό φαινόμενο, κατά το οποίο η ημέρα και η νύχτα έχουν περίπου την ίδια διάρκεια. Συμπίπτει πάντα με την 20η ή 21η Μαρτίου για το βόρειο ημισφαίριο, στο οποίο ανήκει και η χώρα μας και σηματοδοτεί την έναρξη της Άνοιξης. Στην πραγματικότητα όμως, όπως έχουν διαπιστώσει οι επιστήμονες που μελετούν το περιβάλλον, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, η φύση εισέρχεται όλο και πιο πρόωρα στον ανοιξιάτικο κύκλο της. Η μέρα πια θα μεγαλώνει συνεχώς σε βάρος της νύχτας, έως το θερινό ηλιοστάσιο, στις 21 Ιουνίου, το οποίο και προσδιορίζει την έναρξη του καλοκαιριού. Αξιοποιώντας την επιμήκυνση της ημέρας, οι χώρες εγκαινίασαν την θερινή ώρα, που αλλάζει κάθε χρόνο την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου, κάτι που σημαίνει ότι πρέπει οι δείκτες των ρολογιών να δείχνουν μια ώρα μπροστά. Και αυτό κρατάει μέχρι την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου, οπότε εγκαινιάζεται η χειμερινή ώρα και οι δείκτες των ρολογιών επιστρέφουν μια ώρα πίσω. Οι ισημερίες (εαρινή και φθινοπωρινή ισημερία) καθορίζουν την έναρξη της Άνοιξης και του Φθινοπώρου, ενώ τα ηλιοστάσια (θερινό και χειμερινό) προσδιορίζουν την έναρξη του καλοκαιριού και του χειμώνα αντίστοιχα. Με λίγα λόγια σχετίζονται με τις 4 εποχές: Την Άνοιξη, το Καλοκαίρι, το Φθινόπωρο και τον Χειμώνα. Ο καθορισμός της Ισημερίας έγινε για 1η φορά το 141 π.Χ. από τον μεγάλο Έλληνα αστρονόμο Ίππαρχο.

Συνεχίζεται στις επόμενες εκδόσεις του "Χρόνου"