Ο ποταμός Έβρος και η σημασία του για τη Θράκη [Μέρος Α’]

Η κυρά των Μαρασίων Έβρου, Βασιλική Λαμπίδου, ένα παράδειγμα - σύμβολο αγνού πατριωτισμού και προσφοράς στην Ελλάδα

ΜΕΡΟΣ Α' - Ο ΠΟΤΑΜΟΣ ΕΒΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΡΑΣΙΑ

1ο Κεφάλαιο: Ο ποταμός Έβρος

"Ποτάμι τρίκλωνο / του νίψαντος (=αυτού που νίφθηκε, πλύθηκε) Ορέστη τα κρίματα (=σφάλματα) έσβησες. / Ποτάμι αμέρωτο, / θηλιά του Πρίγκηπα. / Το όνομά σου Έβρος", γράφει ο Θρακιώτης εκπαιδευτικός - λογοτέχνης Αυγερινός Μαυριώτης.

Ο Έβρος ποταμός είναι ο 2ος σε μέγεθος της Ν.Α. Ευρώπης, μετά τον Δούναβη και ο κυριότερος ποταμός της Βαλκανικής Χερσονήσου, με συνολικό μήκος 530 χιλιόμετρα, από τα οποία τα 230 μόνον ανήκουν στην Ελλάδα. Είναι γνωστός και ως Μαρίτσα στα βουλγαρικά. Από τα νερά του ωφελούνται εκτός από την Ελλάδα, η Τουρκία και η Βουλγαρία. Πηγάζει από το όρος Ρίλα της Βουλγαρίας και χύνεται στο Βόρειο Αιγαίο και συγκεκριμένα στο Θρακικό Πέλαγος.

Δεν είναι πλωτός ο ποταμός σε κανένα σημείο του, έχει όμως σημαντικό όγκο υδάτων, που χρησιμοποιούνται για αρδεύσεις χωραφιών και για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, με το φράγμα του παραπόταμου του Έβρου, που είναι ο Άρδας, σε απόσταση 8 χιλιομέτρων από τον Κυπρίνο, χωριό του Δήμου Ορεστιάδας. Κατασκευάσθηκε το φράγμα το 1969 και έχει μήκος 350 μέτρα. Το κεφαλοχώρι του Κυπρίνου πήρε το όνομά του από τα ομώνυμα ποταμίσια ψάρια. "Κατά μήκος των ελληνοτουρκικών συνόρων ο Έβρος προβάλλει, με όλη την υδάτινη μεγαλοπρέπειά του. Πότε εμφανίζεται σε κοινή θέα, διαφυλάσσοντάς την ωστόσο μυστική, δείχνοντας κάτι από την πρασινωπή, και φαινομενικά ήρεμη επιφάνειά του, με ισχύ 200 κυβικών μέτρων ανά δευτερόλεπτο. Πότε φαίνεται κρυμμένος μέσα σε καλαμιώνες, και πυκνές συστάδες από λεύκες. Πότε είναι διακλαδιζόμενος σε ποταμάκια που κυλούν ήρεμα, γύρω από χωμάτινες νησίδες. Και δίπλα του παρατηρούμε απέραντες επίπεδες εκτάσεις, άλλες εγκαταλειμμένες και άλλες σπαρμένες με σιτάρια, καλαμπόκια, τεύτλα και άλλες καλλιέργειες που δεν τις πιάνει το μάτι, όπως σκόρδα, κρεμμύδια, σπαράγγια, διαβάζουμε στην πανελλήνια εφημερίδα "Βήμα" στις 16.6.2023.

Τα τελευταία χρόνια ο ποταμός αποτελεί διάβαση λαθρομεταναστών, από Τουρκία, από αραβικές, από ασιατικές, αλλά και από αφρικανικές χώρες. Αυτοί οι παράνομα εισερχόμενοι αλλοδαποί από την Τουρκία στην Ελλάδα, βοηθιούνται από διακινητές που πληρώνονται αδρά από τους ενδιαφερόμενους και οι οποίοι αυξάνονται ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες που η στάθμη του ποταμού κατεβαίνει.

Κεφάλαιο 2ο: Η ελληνοτουρκική μεθόριος
Η ελληνοτουρκική μεθόριος στον Έβρο αγγίζει τα 203 χλμ. Ξεκινάει από το σημείο, όπου ενώνονται τα σύνορα Ελλάδος - Τουρκίας και Βουλγαρίας (Τριεθνές) και εκτείνεται έως τις εκβολές του Έβρου, στο Θρακικό Πέλαγος. Το 1923 η υπογραφή συμφωνίας της Λωζάνης όρισε ότι ο ποταμός Έβρος θα αποτελέσει το φυσικό σύνορο μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, με την συνοριογραμμή να ακολουθεί την μέση γραμμή, αφήνοντας στην Τουρκία το προάστιο του Κάραγατς, με τον κομβικό σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης στο ελληνικό τμήμα και την Αδριανούπολη, την παλιά Ουσκουδάμα, στην τουρκική επικράτεια. Ωστόσο οι έντονες πιέσεις των Τούρκων για πληρωμή υπέρογκων πολεμικών επανορθώσεων από την Ελλάδα, δημιούργησαν ασφυκτικό κλίμα στις διαπραγματεύσεις. Μπροστά στην πίεση και στο προβλεπόμενο αδιέξοδο, ο επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πρότεινε στην τουρκική πλευρά την παραχώρηση του προαστίου Κάραγατς και του εδαφικού τριγώνου, μεταξύ των ποταμών Έβρου και του παραποτάμου του Άρδα, προς συμψηφισμό των πολεμικών επανορθώσεων.

Η τουρκική αντιπροσωπεία, μετά από πιέσεις της Αγγλίας και της Γαλλίας αποδέχθηκε την πρόταση και έτσι το Κάραγατς επιδικάστηκε στην Τουρκία, με αποτέλεσμα χιλιάδες Έλληνες να γίνουν πρόσφυγες και να εγκαταλείψουν την περιοχή και να μετακινηθούν δυτικότερα, χτίζοντας στην συνέχεια την σημερινή Ορεστιάδα. Έτσι, από το 1923 η περιοχή του Κάραγατς - Ορεστιάδας είναι το μοναδικό σημείο που τα ελληνοτουρκικά σύνορα, δεν ακολουθούν τον ρου του ποταμού Έβρου, αλλά είναι χερσαία.

Μ' αυτόν τον τρόπο λοιπόν οριοθετήθηκαν τα σύνορα Ελλάδος και Τουρκίας, χωρίζοντας την Θράκη σε Ανατολική και Δυτική, με την Ανατολική να ανήκει στην Τουρκία και την Δυτική στην Ελλάδα. "Έβρος, ποτάμι μυθικό, στους θρύλους βουτηγμένο! / Αιώνες τώρα αργοκυλάς, βαρύ και κουρασμένο. / Από μακριά μάς έρχεσαι, τους κάμπους μας ποτίζεις, / πλούτη και χάρες και ομορφιές, τριγύρω σου σκορπίζεις", μας λέγει ένα ποίημα από τη Θράκη που μελοποιήθηκε από τον Αριστείδη Χριστοφόρου, διευθυντή της Δημοτικής Χορωδίας του Σουφλίου.

3ο Κεφάλαιο: Το φεστιβάλ του Άρδα ποταμού
Ας θυμηθούμε πως κάθε χρόνο, από το 1995, στις Καστανιές του νομού Έβρου, πραγματοποιείται Συνάντηση Νέων: "Άρδας". Εκεί, κάθε Ιούλιο, νέοι από όλη την Ελλάδα και τα Βαλκάνια κατασκηνώνουν για 5 μέρες στο "ποτάμι του πολιτισμού".

Εκτός από μουσικές συναυλίες με μεγάλα ονόματα της ελληνικής μουσικής σκηνής, πραγματοποιούνται πολλαπλές παράλληλες εκδηλώσεις, όπως προβολές, παρουσιάσεις, εκθέσεις, θεατρικές παραστάσεις, εθελοντικές δράσεις, οικοτουριστικές περιηγήσεις και άλλες δραστηριότητες ενός ευρέως πολιτιστικού φάσματος. "Νέοι" όλων των ηλικιών, δίπλα στα δροσερά νερά των Άρδα και κοντά σε βαθύσκιωτα δάση, με οδηγό την μουσική και διάφορες παράλληλες δράσεις, στέλνουν το μήνυμα της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών.

Εκτός από τον Άρδα, άλλος παραπόταμος του Έβρου είναι: ο Ερυθροπόταμος που πηγάζει από την Ελλάδα, (Οροσειρά Ροδόπης) και έπειτα από μια σύντομη διαδρομή μέσω Βουλγαρίας, καταλήγει στον ποταμό Έβρο, στα νότια του Διδυμοτείχου.

Κεφάλαιο 4ο: Το Δέλτα του Έβρου ποταμού και οι καλύβες του

α) Το Δέλτα του Έβρου και ο πλούτος του, ο φυσικός
Στις εκβολές του, ο ποταμός Έβρος σχηματίζει ένα τεράστιο δαιδαλώδες Δέλτα, το οποίο αποτελεί τον σημαντικότερο υδροβιότοπο της Ελλάδος και συγκαταλέγεται στους σπουδαιότερους βιοτόπους της Ευρώπης. Θεωρείται το "Εθνικό πάρκο του Δέλτα του Έβρου" όπως χαρακτηρίστηκε το 1977. Έχει έκταση συνολικά 200.000 στρεμμάτων, από τα οποία τα 95.000 (80.000 χερσαία και 15.000 στρέμματα υδάτινης επιφάνειας) έχουν ενταχθεί στον κατάλογο των προστατευόμενων περιοχών της Διεθνούς Σύμβασης Ραμσάρ (1971) λόγω των σημαντικών ειδών χλωρίδας και πανίδας που φιλοξενεί. Επίσης, μέρος του Δέλτα χαρακτηρίζεται ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας και προτείνεται ως Τόπος Κοινοτικού Ενδιαφέροντος, στο Δίκτυο Natura 2000.

Έχουν επισημανθεί τουλάχιστον 322 είδη πουλιών από τα 444 που υπάρχουν στην Ελλάδα. Επίσης, έχουν παρατηρηθεί 46 είδη ψαριών, 7 είδη αμφίβιων, 21 είδη ερπετών και περισσότερα από 40 είδη θηλαστικών. Δύο είναι οι μεγάλες λιμνοθάλασσες -τα πολυτιμότερα υγροτοπικά συστήματα- στο Δέλτα: Η Δράνα ή λίμνη του Δράκοντα, με έκταση 6.000 στρεμμάτων και τα Παλούκια ή Καζικλί, με έκταση 2.800 στρεμμάτων.

β) Η σπουδαιότητα του Δέλτα του Έβρου και η Ιστορία του
Στην διαδρομή του το ποτάμι δημιουργεί νησάκια και διχαλώσεις, κυρίως στις εκβολές του, όπου παρατηρούνται δύο βραχίονες, οι οποίοι σχηματίζουν το μεγάλο και εύφορο Δέλτα, με την πολύ γόνιμη νησίδα "Γκιαούρ Αντά" (=Νησί των Απίστων). Η τύχη της νησίδας αυτής, που αγγίζει τα 100.000 στρέμματα, κρίθηκε τελικά υπέρ της Ελλάδος, αν και υπήρξαν έντονες αντιδράσεις από την τουρκική πλευρά, που παρουσίασε ακόμη και πλαστούς οθωμανικούς τίτλους ιδιοκτησίας, οι οποίοι καταρρίφθηκαν με τεκμηριωμένα αποδεικτικά στοιχεία από τον Έλληνα επικεφαλής με το υψηλό στρατιωτικό φρόνημα, ταγματάρχη Εμμανουήλ Μινωτάκη, με την λυγερή κρητική κορμοστασιά (1898 - 1940). Υπάρχει και φωτογραφία του αείμνηστου ταγματάρχη με συναδέλφους του στη Νυμφαία της Ροδόπης. Ο Μινωτάκης ήταν αδελφός του σπουδαίου ηθοποιού και σκηνοθέτη Αλέξη Μινωτή (1900 - 1990). Η Τριμερής επιτροπή, από Ελλάδα - Τουρκία και Ολλανδία, έπρεπε να καταλήξει, ποιος από τους δύο βασικούς βραχίονες στο νότιο τμήμα του ποταμού ήταν ο κυριότερος, με βάση την ποσότητα του νερού που κατέληγε στην θάλασσα. Αν γινόταν αποδεκτό πως ο κύριος βραχίονας του Έβρου στην περιοχή, ήταν ο δυτικός, σήμερα η ελληνική επικράτεια θα ήταν μικρότερη στην περιοχή.

Η ελληνική αντιπροσωπεία επικεντρώθηκε στο να πείσει τον Ολλανδό πρόεδρο της 3μερούς επιτροπής, πως ο κύριος ρους του Έβρου ποταμού ήταν ο ανατολικός βραχίονας, στα νότια της περιοχής των Φερών. Ο Ολλανδός συνταγματάρχης Μπάκερ επικεφαλής της 3μερούς επιτροπής, μελέτησε τα επιχειρήματα και τα έγγραφα που του προσκόμισαν οι δύο πλευρές και κατέληξε τελικά πως ο κύριος ρους του ποταμού ήταν ο ανατολικός βραχίονας, με αποτέλεσμα να επιδικαστεί στην χώρα μας η περιοχή του Δέλτα του Έβρου των 100.000 στρεμμάτων.
Ο Εμμανουήλ Μινωτάκης, θεωρείται ο Χανιώτης ήρωας που αποκάλυψε την πλαστογραφία των Τούρκων και χάρισε στην Ελλάδα το Δέλτα του Έβρου. Οι εργασίες της τριμερούς επιτροπής ολοκληρώθηκαν τον Νοέμβριο του 1926, με την υπογραφή του σχετικού πρωτοκόλλου, μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας (3/11/1926). Στο πλαίσιο αυτού συμφωνήθηκε, μεταξύ των άλλων, ότι η ελληνοτουρκική μεθόριος θα καθοριζόταν οριστικά με βάση την κοίτη του ποταμού του 1926 -με συντεταγμένες και σταθερά σημεία- και όχι με την εκάστοτε μετατόπισή της λόγω των συχνών πλημμυρικών φαινομένων του ποταμού. Το πρωτόκολλο υπέγραψαν ο Ολλανδός συνταγματάρχης Μπάκερ, με την όμορφη κόρη, ο Έλληνας ταγματάρχης Μινωτάκης (1898-1940) και ο Τούρκος συνταγματάρχης Χαϊρουλάχ Μπέη. Ήδη από το 1927 δρόμος των Φερών πήρε το όνομά του από τον Μινωτάκη. Το 2018 όμως κεντρικός δρόμος των Φερών μετονομάσθηκε σε οδό Ταγματάρχη Εμμανουήλ Μινωτάκη ως ελάχιστος φόρος τιμής σε όσα προσέφερε στην πατρίδα από τη θέση του ο νεαρός Κρητικός στρατιωτικός. Έναν χρόνο νωρίτερα έγιναν: η ονοματοδοσία της Λεωφόρου Συνταγματάρχη Μπάκερ στις Φέρες και τα αποκαλυπτήρια μνημείου προς τιμήν του Ολλανδού συνταγματάρχη, για την συμβολή του στην παραχώρηση στην Ελλάδα της νησίδας "Δ", η οποία αποτελεί σπουδαία πλουτοπαραγωγική πηγή για τον νομό του Έβρου και έναν από τους σπουδαιότερους βιότοπους της Ευρώπης.

γ) Οι καλύβες στο Δέλτα του Έβρου Ποταμού
Στο Δέλτα του Έβρου, περίπου 300 πασσαλόπηκτες καλύβες μέσα στα νερά, φιλοξενούν τους ανθρώπους που δραστηριοποιούνται στην γύρω περιοχή, όπως είναι οι αλιείς, οι κτηνοτρόφοι, οι κυνηγοί. "Είναι οι φύλακες των συνόρων". Σε νερά αβαθή, που λόγω αυτής τους της ιδιότητας συγκεντρώνουν πλήθος πτηνών και ψαριών, αλλά και ανθρώπων, που στις μικρές συστάδες γης -τις κατάφυτες από καλαμιές- έχουν στήσει μικρές υποτυπώδεις καλύβες, φτιαγμένες από πρωτόλεια (=ατελή, ανεπεξέργαστα) υλικά, όπως λαμαρίνες και σανίδες. Για 1η φορά οι ιδιοκτήτες των καλυβιών αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να καταστραφούν ολοσχερώς οι καλύβες τους και να επιβληθούν πρόστιμα, όπως αναφέρει η εφημερίδα "Παρατηρητής Θράκης" στις 11/6/2008.

Ο Νομάρχης Έβρου, ο Νίκος Ζαμπουνίδης, τονίζει ότι δεν πρέπει να κατεδαφιστούν οι καλύβες του Δέλτα και επικαλείται μάλιστα εθνικούς λόγους, υποστηρίζοντας ότι οι αλιείς λειτουργούν "ως φύλακες των συνόρων". Εάν αυτές οι καλύβες γκρεμισθούν και φύγουν από κει αυτοί οι άνθρωποι, κάποιοι άλλοι, από την απέναντι πλευρά, (δηλαδή Τούρκοι), δηλώνει χαρακτηριστικά ο κ. Ζαμπουνίδης, από την επόμενη κιόλας μέρα θα είναι εκεί". Την ίδια άποψη καταθέτει και ο δήμαρχος Φερών, ο Γιώργος Ούστογλου, σημειώνοντας ότι είναι αναγκαία η παρουσία της ανθρώπινης δραστηριότητας σε μια περιοχή όπου η πρόσβαση είναι αδύνατη για τον πολύ κόσμο. Ζώντας στο ακριτικό υδάτινο σύνορο, οι ιδιοκτήτες των καλυβιών, αυτών των πλωτών σπιτιών, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος αυτού του κύκλου της ζωής. στο Δέλτα. Ακόμη και στον δύσκολο χειμώνα, όταν τα πάντα είναι παγωμένα, οι ιδιοκτήτες των καλυβιών μένουν εκεί. Οι προμήθειες σε αλεύρι, λάδι, ζάχαρη, σώζουν τους αλιείς από τον πολυήμερο αποκλεισμό, μέχρις ότου να μπορέσουν να ρίξουν τα δίχτυα τους στο ποτάμι. Οι ελληνικές σημαίες κυματίζουν στα καλυβάκια τους και υποδηλώνουν με διακριτικό, αλλά ουσιαστικό τρόπο την σπουδαιότατη ελληνική παρουσία. Οι αλιείς ζητούν την κατανόηση της εισαγγελίας, σημειώνοντας ότι οι καλύβες αυτές στηρίζουν, τόσο την ζωή των οικογενειών τους, όσο και την ελληνική παρουσία, μιαν ανάσα από την Τουρκία. Το Δέλτα είναι ακριβώς στα σύνορα, δηλώνει ο δήμαρχος κ. Ούστογλου. "Αν θα φύγουν και οι ψαράδες και οι κτηνοτρόφοι, θα μειωθούν και οι Έλληνες κυνηγοί. Δημιουργεί κλίμα ασφάλειας για όλους μας η δική τους δραστηριότητα στο Δέλτα". Άλλωστε, όπως τονίζει, τα τελευταία χρόνια οι καλύβες γίνονται αφορμή για προσέλκυση τουριστών, καθώς είναι μια καλή πρόταση για "πράσινες" διακοπές στην περιοχή. "Με τη συνέχιση της παρουσίας των καλυβιών συμφωνεί και ο Φορέας Διαχείρισης του Δέλτα του Έβρου", αναφέρει η δημοσιογράφος Μαρία Νικολάου στο αξιόλογο άρθρο της.

Σ' ένα ενδιαφέρον ποίημα, ο μηχανολόγος - ηλεκτρολόγος και ποιητής Γεώργιος Χ. Τσαρακτσίδης, για το Δέλτα του Έβρου, μεταξύ άλλων λέγει τα εξής: "Εδώ χτυπά της Ελλάδος η καρδιά! / Χέρια στιβαρά την σημαία κρατούν πολύ ψηλά. / Οι απέναντι (δηλαδή οι Τούρκοι) με οχήματα βαριά την γη ταρακουνούν. / Όλη την νύχτα καπνογόνα και χημικά πετούν. / Το ηθικό των Ελλήνων να κάμψουν μάταια προσπαθούν. / ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΚΑΙ ΨΑΡΑΔΕΣ ΜΑΖΙ, ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ ΦΥΛΟΥΝ (=φυλάγουν).

5ο Κεφάλαιο: Τα Μαράσια, το μικρό χωριό του Έβρου με την μεγάλη ιστορία
Πρόκειται για πεδινό χωριό της Περιφερειακής Ενότητας Έβρου. Ανήκει στην Δημοτική Ενότητα Τριγώνου του Δήμου Ορεστιάδος. "Το Τρίγωνο θεωρείται το ακραίο σημείο του βόρειου ελληνισμού. Πρόκειται για μια πλατειά πεδιάδα με ποτάμια. Η διασταύρωση των μεγάλων δρόμων σε συνδυασμό με τα πλούσια εδάφη της περιοχής, βοήθησαν, ώστε αυτός ο τόπος να είναι από πάντα ένα μεγάλο σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών", αναφέρει ο εκπαιδευτικός από την Θράκη, Μόσχος Κούκος, στο βιβλίο του: "Στα βήματα του Ορφέα". Ο βορειότερος οικισμός της ελληνικής επικράτειας και ο πιο απόμακρος, κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, είναι το Ορμένιο. Προκειμένου για τα Μαράσια, η παλιά του ονομασία ήταν Μαρασλί, από την τουρκική λέξη Μαράς, που σημαίνει χωριό, προάστιο, ίσως επειδή υπήρξε το μέρος αυτό προάστιο της Αδριανούπολης. Βρίσκεται σε υψόμετρο 40 μέτρων. Έχει 80 μόνιμους κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2021. Είναι χτισμένο το χωριό στο σημείο, όπου ο Άρδας (παραπόταμος του Έβρου στα νότια) συναντάει τον Έβρο στα βόρεια. Απέχει 3,5 χιλιόμετρα από τον συνοριακό σταθμό Καστανεών και 22 χιλιόμετρα από την Ορεστιάδα. Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923 εγκαταστάθηκαν στην περιοχή πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη.

Υπήρξε τόπος καταγωγής της οικογένειας Μαρασλή και του μεγαλεμπόρου Γρηγορίου Μαρασλή (1780-1851) που ήταν ένας από τους πρώτους οικιστές της Οδησσού της Ρωσίας. Ο γιος του επίσης Γρηγόριος Μαρασλής (1831-1907) υπήρξε έμπορος, πολιτικός, ευεργέτης και δήμαρχος Οδησσού. Στην διάρκεια της ζωής του πραγματοποίησε πλήθος δωρεών στην Οδησσό και στην Ελλάδα. Ένα από τα πολλά ευεργετήματα του είναι το Μαράσλειο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης, στο Κολωνάκι της Αθήνας, στην ομώνυμη οδό Μαρασλή. Το 1933 την εκπαίδευση ανέλαβαν οι Παιδαγωγικές Ακαδημίες και έτσι στον χώρο στεγάστηκε η Μαράσλειος Παιδαγωγική Ακαδημία. Δώρισε, επίσης, προς την ελληνική κοινότητα της Οδησσού την οικία του πατέρα του, η οποία έγινε έδρα της Φιλικής Εταιρείας. Βραβεύτηκε με 15 βραβεία και αξιώματα για το πολυπληθές φιλανθρωπικό του έργο, αλλά και με τίτλους ευγενείας.

"Ήταν ο υψιπετής εθνικός μας ευεργέτης Γρηγόρης Μαρασλής", όπως τον χαρακτήρισε ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος μηχανικός του Ε.Μ.Π.

Το μικρό χωριό του Έβρου, με την μεγάλη ιστορία, έγινε γνωστό στο Πανελλήνιο το 2007, όταν η Ακαδημία Αθηνών βράβευσε την Βασιλική Λαμπίδου - Φωτακάκη, η οποία απεβίωσε σε ηλικία 107 ετών και κηδεύτηκε με τιμές εν ενεργεία αξιωματικού των Ενόπλων Δυνάμεων του Στρατού, όπως ανέφερε η πανελλαδική εφημερίδα "Τα Νέα" στις 21 Ιουνίου του 2011.

[Συνεχίζεται στην αυριανή έκδοση με το Μέρος Β’]