Η διδασκαλία σε μαθητές με δυσλεξία

Σε μια έρευνα που έγινε στην Ελλάδα, μαθητής με δυσλεξία διαμαρτυρόταν πως: «Κανείς δάσκαλος δεν πίστευε ότι έχω δυσλεξία, γιατί ήμουν πολύ έξυπνος». Πράγματι, η δυσλεξία είναι η πιο συνηθισμένη μορφή μαθησιακών δυσκολιών, η οποία εμφανίζεται σε παιδιά με κανονική ή ανώτερη νοημοσύνη. Το ερώτημα που παραμένει, όμως, είναι πώς γίνεται αντιληπτή; Μπορεί, λοιπόν, να γίνει φανερή από τον τρόπο της ανάγνωσης και της επεξεργασίας του γραπτού λόγου. Όταν οι γονείς μάς ρωτάνε, εάν το παιδί τους έχει δυσλεξία, το πρώτο προειδοποιητικό σημάδι που χρειάζεται να ελέγξουν είναι η ανάγνωση. Ο δυσλεξικός μαθητής διαβάζει πολύ αργά (συλλαβιστά) και δεν δίνει χρώμα στη φωνή του, ενώ συχνά χάνει το σημείο που βρίσκεται καθώς διαβάζει.   

Για τον λόγο, όμως, ότι η γνώση στους δυσλεξικούς δεν επιτυγχάνεται μέσω της ανάγνωσης, χρειάζεται να επιστρατεύσουμε από το εκπαιδευτικό μας οπλοστάσιο εναλλακτικές μεθόδους που θα τους διευκολύνουν. Αρχικά, λοιπόν, ο μαθητής χρειάζεται εξοικείωση με ασκήσεις φωνολογικής ενημερότητας, ώστε να μπορεί αυτόματα (χωρίς σκέψη) να αναγνωρίζει και να χειρίζεται τα μέρη μιας λέξης (φωνήματα, συλλαβές) και αργότερα μιας πρότασης. Ακόμη, η σωστή διδασκαλία της ανάγνωσης διευκολύνεται, όταν οι μαθητές γράφουν και, παράλληλα, λένε τους ήχους από μέσα τους και δεν χάνουν το σημείο που βρίσκονται καθώς διαβάζουν. Ένας χάρακας ή ένας σελιδοδείκτης, για παράδειγμα, μπορεί να βοηθήσει αρκετά σε αυτό. 

Για την κατανόηση του κειμένου χρήσιμες είναι οι προσθήκες ή οι αλλαγές σε κείμενα και η διαθεματική προσέγγιση, ώστε να βελτιωθεί ο βαθμός κατανόησης. Επιπρόσθετα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν γραπτές και σύντομες περιλήψεις, με τη μορφή επικεφαλίδων, εννοιολογικοί χάρτες με τα βασικά σημεία του μαθήματος, πληροφορίες σε πλαίσια και σημειώσεις για τη συγγραφή περίληψης. Για τις δύσκολες λέξεις των κειμένων, αρχικά, προτείνεται η αντικατάστασή τους με περισσότερο απλές, ώστε να τις θυμούνται. Τα μνημονικά βοηθήματα, όπως η σύνδεση με μια ήδη υπάρχουσα πληροφορία και η οπτικοποίηση, όπως συμβαίνει με τη χρήση εικόνων δίπλα στις ήδη γραμμένες λέξεις, μπορούν να διευκολύνουν τους μαθητές. Πάντοτε, όμως, χρειάζεται συνδυασμός μεθόδων. 

Για την διδασκαλία της ορθογραφίας μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την εικονική αναπαράσταση, κατά την οποία το γράμμα που το παιδί δυσκολεύεται να μάθει γίνεται εικονογράφημα. Είναι βέβαιο πως ο μαθητής θα εντυπωσιαστεί και το γράμμα θα εντυπωθεί εύκολα στη μνήμη του. Επίσης, είναι χρήσιμο να ενθαρρύνουμε τη συστηματική αξιοποίηση λεξικού, αφού προηγηθεί διδασκαλία του τρόπου χρήσης του.

Το πιο σημαντικό για τους εκπαιδευτικούς είναι να ελέγχουμε, εάν ο μαθητής έχει κάθε φορά καταλάβει τι του ζητά μια άσκηση ή απλώς εργάζεται μηχανικά. Όταν θα υποδείξουμε τις λέξεις κλειδιά στον μαθητή, είναι σίγουρο πως θα τον βοηθήσουμε. Με άλλα λόγια, οι δυσλεξικοί χρειάζονται περισσότερες και περισσότερο απλές οδηγίες, προκειμένου να γίνουν άμεσα κατανοητές. Σε αυτό μπορεί να μας βοηθήσει η εικονική αναπαράσταση, καθώς πολλοί μαθητές με δυσλεξία σκέφτονται με εικόνες. 

Όσον αφορά στην αξιολόγηση του μαθητή, πρέπει να γίνεται με τους στόχους που έχει θέσει ο εκπαιδευτικός (ειδικής) αγωγής και όχι (αποκλειστικά) σύμφωνα με τους στόχους του αναλυτικού προγράμματος ή την κάλυψη της ύλης. Επομένως, ο εκπαιδευτικός δεν πρέπει να ξεχνά να διαφοροποιεί καθημερινά τους στόχους του, σύμφωνα με τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Οι ομαδικές μελέτες και η μάθηση μεταξύ ομηλίκων, μέσω σχηματισμού μικρών ομάδων, έχουν αποδειχθεί πολύ αποτελεσματικές. 

Επειδή η λειτουργία της ανάγνωσης αναπτύσσεται πιο αργά στους δυσλεξικούς, απαιτείται πολύ πιο μεθοδική και επαναλαμβανόμενη διδασκαλία. Κι αυτό, διότι οι δυσλεξικοί διατρέχουν τον κίνδυνο να υιοθετήσουν ακατάλληλες στρατηγικές, που θα επιδεινώσουν τις όποιες δυσκολίες, οδηγώντας σε κακές συνήθειες μελέτης. Οι έρευνες δείχνουν πως 50-90% των παιδιών έφθασαν στο επίπεδο του μέσου αναγνώστη, όταν προσφέρθηκε κατάλληλη διδασκαλία.

Ας μην ξεχνάμε πως η δυσλεξία δεν είναι παρά ένας διαφορετικός τρόπος μάθησης. Όταν η ανάγνωση και η ορθογραφία αξιοποιεί τα ενδιαφέρονται του παιδιού, για παράδειγματην τηλεόραση ή ακόμη και τις τηλεοπτικές διαφημίσεις, επιτυγχάνονται πιο εύκολα οι εκπαιδευτικοί στόχοι και, ταυτόχρονα, το μάθημα γίνεται ευχάριστο για τον μαθητή. Γι’ αυτό η δυσλεξία δεν είναι παρά μια σθεναρή πρόκληση για τον εκπαιδευτικό, ώστε να κάνει πιο ποιοτικήτη διδασκαλία του. 

*Ο Νικόλαος Πουλπούλογλου είναι φιλόλογος και ειδικός παιδαγωγός, με μεταπτυχιακό δίπλωμα. Έχει εργαστεί ως φιλόλογος σε ιδιωτικά κέντρα και πραγματοποίησε την πρακτική του άσκηση σε σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην ανάπτυξη σύγχρονων στρατηγικών διδασκαλίας και μάθησης, με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών, καθώς και στη χρήση πολυαισθητηριακών μεθόδων. Τηλ: 6942636001, e-mail: [email protected].