Το βιβλίο του Νικόλαου Κόκκα στα 200 σημαντικότερα βιβλία του 2022

Ο Νικόλαος Κόκκας, διδάκτορας του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, φιλοξενήθηκε στο ράδιο Χρόνος 87.5fm, με αφορμή την σημαντική διάκριση του βιβλίου του «Τα δημοτικά τραγούδια των Πομάκων της Θράκης», προϊόν 20ετούς έρευνας για τον λαϊκό πολιτισμό και την παράδοσή τους.

Το βιβλίο εκδόθηκε το 2022 από το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης & Παράδοσης και το συμπεριέλαβαν οι συντάκτες της εφημερίδας «Καθημερινή» στη λίστα με τα προτεινόμενα από τους συντάκτες βιβλία, καθώς το ξεχώρισαν ως ένα από τα 200 σημαντικότερα βιβλία, όλων των κατηγοριών, για το 2022.


Από την έρευνα στη συγγραφή
Το βιβλίο είναι ένα έργο συγκριτικής λαογραφίας που προσεγγίζει την ιστορία των Πομάκων, την γλώσσα τους και τον λαϊκό πολιτισμό, με έμφαση στο δημοτικό τραγούδι, όπως αυτό εντάσσεται στο βαλκανικό πλαίσιο. Όπως εξήγησε ο συγγραφέας υπάρχουν πολλές αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα δημοτικά τραγούδια της Ροδόπης και τα δημοτικά τραγούδια άλλων περιοχών των Βαλκανίων.

Με αφορμή μία κοινωνικό-ιστορική ανάλυση, ο συγγραφέας αρχικά θέλησε να προσεγγίσει το ιστορικό πλαίσιο. Έτσι, στο βιβλίο υπάρχουν πληροφορίες για την καταγωγή των Πομάκων και την ιστορία τους, από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα.

«Υπάρχει χώρος και για μετέπειτα έρευνες» ανέφερε, τονίζοντας πως το πεδίο έρευνας και συλλογής πληροφοριών είναι ανεξάντλητο στα πεδία της γλωσσολογίας, της μουσικολογίας, της λαογραφίας και την κοινωνικής ανθρωπολογίας.

Να σημειωθεί, πως η διεπιστημονικότητα αυτή αναδείχθηκε στην Κομοτηνή το 2019, στο 4ο συνέδριο Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών, που διοργανώθηκε από το τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών. Ένα συνέδριο, το οποίο αξίζει να επαναληφθεί ώστε να δώσει νέα διάσταση στην έρευνα, σύμφωνα με τον Ν. Κόκκα.


Η μουσική των Πομάκων και τα διασωθέντα τραγούδια
Ο συγγραφέας του βιβλίου προσπάθησε να εξετάσει τη μουσική των Πομάκων μέσα από την γλώσσα τους, τα λαϊκά τους παραμύθια, τις παροιμίες τους και να την αναδείξει ως διαχρονικά καθοριστικό στοιχείο της ταυτότητας τους.

«Τη μουσική των Πομάκων αρχίσαμε να την καταγράφουμε στην Ελλάδα πρώτα λαογραφικά και μετά μουσικολογικά, μετά την δεκαετία του ’60» δήλωσε με τις πρώτες καταγραφές να πραγματοποιούνται από τον Πέτρο Θεοχαρίδη. Το 2018, εκδόθηκε το ηχητικό αρχείο, που κατάφερε να διασωθεί, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πομάκων Ξάνθης. Στο αρχείο, σύμφωνα με τον συγγραφέα, διασώζονται 130 τραγούδια, τα οποία καλύπτουν μεγάλη έκταση του ορεινού όγκου της Ξάνθης, με χωριά όπως η Πάχνη, ο Εχίνος, η Γλαύκη, η Σμίνθη, η Γοργόνα και οι Θέρμες. «Μετά το 2010, υπάρχουν περίπου 20 μουσικές εκδόσεις, χάρη στη δράση του Πολιτιστικού Αναπτυξιακού Κέντρου Θράκης (ΠΑ.ΚΕ.ΘΡΑ), του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης και στον Πολιτιστικό Σύλλογο Πομάκων» ανέφερε ο συγγραφέας.


«Η πομακική γλώσσα είναι πλέον γραπτή»
«Καταγεγραμμένη πομάκικη γλώσσα πλέον υπάρχει», σύμφωνα με τον διδάκτορα του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας. «Το πρωτοποριακό έργο του Πέτρου Θεοχαρίδη, περιλαμβάνει συντακτικό, λεξικό και γραμματική της πομακικής γλώσσας, σε συνεργασία με Πομάκους από τρία διαφορετικά χωριά της Ξάνθης», ενημέρωσε ο κ. Κόκκας και συμπλήρωσε πως «αργότερα προωθήθηκε η διδασκαλία της πομακικής γλώσσας από το ΠΑ.ΚΕ.ΘΡΑ ως γραπτής πλέον γλώσσας». Σπουδαίο χαρακτήρισε ο συγγραφέας και το λεξικογραφικό έργο του Ριτβάν Καραχότζα, «επί μια 25ετία μελετά αυτή την γλώσσα και έχει αναδείξει ένα τεράστιο γλωσσικό πλούτο, το οποίο μάλιστα έχει κάνει προσιτό και διαδικτυακά», ανέφερε.

Το γεγονός πως οι Πομάκοι, ενταγμένοι στην Ελλάδα, χρησιμοποιούν περισσότερο την ελληνική γλώσσα, αυτό, σύμφωνα με τον διδάκτορα, αποτελεί προσωπική τους επιλογή. «Γνωρίζουν την μητρική τους γλώσσα, αλλά για να επικοινωνήσουν χρησιμοποιούν την ελληνική», δήλωσε. Όσον αφορά την τουρκική γλώσσα, αυτή, όπως ενημέρωσε ο κος Κόκκας, επιβλήθηκε θεσμικά μέσω της μειονοτικής εκπαίδευσης. «Η μειονοτική εκπαίδευση καταδίκασε πολλά παιδιά των Πομάκων και όχι μόνο, στην ημιμάθεια» υποστήριξε ο ιστορικός επιστήμονας και έθεσε το ζήτημα της γνώσης, πρώτα, της ελληνικής γλώσσας, ως επίσημης γλώσσας της χώρας, προς αποφυγή του δίγλωσσου καθεστώτος εκπαίδευσης και κατ’ επέκταση της έλλειψης γλωσσικής συνείδησης των παιδιών.

Η συνέχεια του ερευνητικού έργου του Ν. Κόκκα, θα πραγματοποιηθεί με επίκεντρο τις παροιμίες των Πομάκων. «Ετοιμάζω ένα νέο βιβλίο για τις πομακικές παροιμίες, τις οποίες μελετώ εδώ και χρόνια», ανέφερε, ενώ προετοιμάζεται και ραδιοφωνική εκπομπή στο δημοτικό ραδιόφωνο Ξάνθης με αφιερώματα στα δημοτικά τραγούδια των Πομάκων.