Η Τριπλή Κατοχή στην Ελλάδα (1941 - 1944) [Μέρος Γ’]

Μετά την γερμανική εισβολή στη χώρα, στη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, με την πείνα - λιμό της Κατοχής, την αντίδραση και την αντίσταση της πλειονότητας του ελληνικού λαού. Η επίδραση της Κατοχής και των αγώνων των Ελλήνων, στη Λογοτεχνία και στις καλές τέχνες

5. Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
   "Ο Ναζισμός την Κρήτη μας, / δεν την ξεχνά ποτές του, / γιατί στην Κρήτη εξέγραψε τους αλεξιπτωτιστές του", αναφέρει μια από τις πολλές μαντινάδες που γράφτηκαν, για την μάχη της Κρήτης.
   
   Μάχη της Κρήτης ονομάζεται η επιχείρηση κατάληψης της Κρήτης από τους Γερμανούς, κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το γεγονός συνέβη το πρωί της 20ής Μαΐου 1941, όταν ξεκίνησε η αεραπόβαση των Γερμανών, με το συνθηματικό όνομα: Επιχείρηση Ερμής, εναντίον του νησιού και διήρκησε μέχρι την 1η Ιουνίου 1941. Με τη δράση τους αυτή οι Γερμανοί κατάφεραν να καταλάβουν το ηρωικό νησί από τις αγγλο-ελληνικές συμμαχικές δυνάμεις.
   
   Ωστόσο αυτή τους η επιτυχία, τους κόστισε πολύ. Θεωρήθηκε πύρρεια νίκη - με αποτέλεσμα να μην επιχειρήσουν ξανά άλλη αεροπορική έφοδο της ίδιας κλίμακας, κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η προσπάθειά τους, για την κατάληψη της Μεγαλονήσου, έληξε σε 12 μέρες. Οι Γερμανοί είχαν σαν στόχο τους να εξασφαλίσουν τα νοτιοανατολικά νώτα τους και να εξορμήσουν στην Βόρεια Αφρική, με εφαλτήριο την Κρήτη.
   
   α. Η επίθεση των Γερμανών
   Το Γερμανικό Επιτελείο αποφάσισε να διεξαγάγει την επιχείρηση από αέρος, με τη χρησιμοποίηση δυνάμεων αλεξιπτωτιστών, σε ευρεία κλίμακα, για 1η φορά στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία. Η γερμανική επίθεση εκδηλώθηκε το πρωί της 20ης Μαΐου 1941, με τη ρίψη αλεξιπτωτιστών σε δύο μέτωπα: στο αεροδρόμιο του Μάλεμε και στην ευρύτερη περιοχή των Χανίων. Στις 4 το απόγευμα της ίδιας μέρας, ένα νέο κύμα αλεξιπτωτιστών έπεσε στο Ρέθυμνο και μια ώρα αργότερα στο Ηράκλειο, με ιδιαίτερη σφοδρότητα. Επικεντρώθηκαν όμως στην κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε που ήταν και ο αρχικός τους στόχος.
   
   Ο ομότιμος καθηγητής φιλολογίας, στο Πανεπιστήμιο των Πατρών, Ηρακλής Καλλέργης, με θέμα: Η μάχη της Κρήτης στα ημερολόγια του Γιώργου Σεφέρη, αναφέρει την καταγραφή του Νομπελίστα ποιητή για τις 22 Μαΐου 1941, από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου βρίσκεται λόγω της Διπλωματικής του ιδιότητας και αφορά την Κρήτη: "Οι Γερμανοί ρίχνουν αδιάκοπα στρατό με αεροπλάνα και αλεξίπτωτα. Ο πόλεμος έχει φουντώσει στο νησί". Και αλλού στις 30 Μαΐου 1941, θα δώσει μερικές παραστατικές εικόνες από την μάχη της Κρήτης: "Στο τραπέζι του αφηγείται η Μαρώ (=η γυναίκα του) τα λεγόμενα ενός Άγγλου αξιωματικού, που γύρισε χθες το βράδυ από το Ηράκλειο. Τα αλεξίπτωτα με όλα τα χρώματα πέφτουν μέσα στο χαλάζι των γερμανικών πολυβόλων… Τα νοσοκομεία γκρεμισμένα πρώτα - πρώτα από τους βομβαρδισμούς. Γερμανοί αιχμάλωτοι ομολόγησαν πως το έκαναν επίτηδες, σύμφωνα με τις διαταγές που είχαν, για να ρίξουν το ηθικό του κόσμου. Το Ηράκλειο ζωσμένο από παντού. Το λιμάνι γεμάτο βουλιαγμένα καράβια".
   
   β. Οι υπερασπιστές της Μεγαλονήσου
   
   Την Κρήτη υπερασπίζονταν, όσοι Έλληνες στρατιώτες είχαν παραμείνει στο νησί και δυνάμεις της Βρετανικής Κοινοπολιτείας (Βρετανοί, Αυστραλοί), που είχαν έρθει από την κατεχόμενη Ελλάδα. Οι μαχητές της Κρήτης ήσαν πολλοί, όμως με ανεπαρκή και απαρχαιωμένο οπλισμό, ιδίως οι Έλληνες αλλά "με καρδιά λεονταριού" και γενναιότητα και αγάπη για το πανέμορφο νησί. Τα πρώτα κύματα των αλεξιπτωτιστών ήταν εύκολη λεία για τους Νεοζηλανδούς και τους Έλληνες που υπεράσπιζαν το Μάλεμε. Στο Μάλεμε έλαβε μέρος και μεγάλος αριθμός αμάχων, με ό,τι όπλο είχε στη διάθεσή του, από μαχαίρια και φτυάρια, μέχρι όπλα από την εποχή της κρητικής επανάστασης. Η συμμετοχή χιλιάδων αμάχων στις επιχειρήσεις, ήταν ένας παράγοντας που δεν είχαν υπολογίσει οι υπερφίαλοι Γερμανοί. Σε σχετικό άρθρο του περιοδικού "Πατριδογνωσία" του 2003, αφιερωμένο στην Κρήτη, διαβάζουμε "Αξίνες κατά των εκλεκτών του γερμανικού στρατού". Πολλοί Έλληνες και Βρετανοί ανέβηκαν στα απρόσιτα βουνά της Κρήτης, για να συνεχίσουν τον αγώνα. Κάτι ανάλογο διαβάζουμε και σε καταγραφή του ημερολογίου του ποιητή Γιώργου Σεφέρη, στις 30 Μαΐου 1941: "Οι Κρητικοί άλλος με όπλα χωρίς φυσίγγια, άλλοι χωρίς όπλα, πέφτουν με τα χαντζάρια πάνω στον εχθρό. Οι Νεοζηλανδοί με την ξιφολόγχη και αυτοί χωρίς πολεμοφόδια. Και οι Κρητικοί λένε στους Εγγλέζους: Φύγετε εσείς, εμείς έχουμε τα βουνά".
   
   γ. Συνέπειες, απώλειες και συμπεράσματα
   
   Η Μάχη της Κρήτης ονομάστηκε: "ΤΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ", εξαιτίας των μεγάλων απωλειών των Γερμανών, προς τιμήν των οποίων υπάρχει, από το 1974 στο Μάλεμε, ένα νεκροταφείο με 4.500 τάφους Γερμανών στρατιωτικών. Οι περισσότεροι από αυτούς ήσαν αλεξιπτωτιστές που έχασαν τη ζωή τους στην Ελλάδα, κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κτίσθηκε το νεκροταφείο με χρήματα από Γερμανό πρώην διοικητή. Το 2ο γερμανικό στρατιωτικό νεκροταφείο, βρίσκεται στην Αττική, στην περιοχή Διονύσου - Ραπεντόζης.
   
   Οι απώλειες για τους συμμάχους ήσαν: 3.500 νεκροί, 1.900 τραυματίες και 17.500 αιχμάλωτοι.
   
   Οι Γερμανοί, σύμφωνα με τα δικά τους στοιχεία, είχαν 4.000 νεκρούς και αγνοούμενους, 2.594 τραυματίες, ενώ έχασαν 370 αεροπλάνα. Σύμφωνα όμως με συμμαχικούς υπολογισμούς οι απώλειες των Γερμανών ξεπέρασαν τις 16.000 ανθρώπους, όπως ανάφερε η εκπομπή sansimera.
   
   Πολεμική ταινία με θέμα: Η μάχη της Κρήτης, γυρίσθηκε το 1970, με πρωταγωνιστές τον Χρήστο Πολίτη, την Άννα Μαντζουράνη, τον Φερνάντο Σάντσο, σε παραγωγή και σκηνοθεσία Τζέιμς Πάρις. Ο αρχηγός των Γερμανών αλεξιπτωτιστών Κούρτ Στούντεντ έγραψε: "Όσοι πολέμησαν στην Κρήτη το 1941, επιτιθέμενοι και αμυνόμενοι, πρέπει να είναι υπερήφανοι. Για μένα όμως ως διοικητή των Γερμανών αλεξιπτωτιστών, που κατέλαβαν την Κρήτη, το όνομα του νησιού συνδέεται με πικρές αναμνήσεις. Ομολογώ ότι πλανήθηκα στους υπολογισμούς μου, όταν εισηγήθηκα και εργάσθηκα γι αυτήν την επίθεση. Το αποτέλεσμα ήταν να χάσω πολλούς και πολύτιμους αλεξιπτωτιστές που τους θεωρούσα παιδιά μου και να εκλείψουν πια οι γερμανικοί σχηματισμοί αλεξιπτωτιστών, τους οποίους εγώ ο ίδιος δημιούργησα.
   
   Με την πτώση της Κρήτης, στα τέλη του Μαΐου του 1941, σημειώθηκε, η ολοκληρωτική κατάληψη της Ελλάδος, από τους Γερμανούς, που επέβαλαν την "Νέα Τάξη", κάτι που σήμαινε την συσσώρευση εξαιρετικών δεινών και πολλών δοκιμασιών για τον ελληνικό λαό. Οι συνεχείς βομβαρδισμοί δρόμων και λιμανιών από εχθρικά αεροπλάνα, ολοκλήρωσαν την εικόνα της αποδιοργάνωσης και του φόβου, στην Αθήνα και στην Ελλάδα όλη.
   
6. Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ Η ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΣΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
   Στις 23 Απριλίου 1941, ο βασιλιάς και η κυβέρνηση έφυγαν από την Αθήνα για την ελεύθερη ακόμη Κρήτη, ενώ οι Γερμανοί προέλαυναν προς την πρωτεύουσα. Χάος και παράλυση είναι τα χαρακτηριστικά του σύντομου διαστήματος από την αναχώρηση των κυβερνώντων ως την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα.
   
   "Ιδιαίτερα η ζωή στην Αθήνα, μετά τις 27 Απριλίου του 1941, ημέρα παράδοσης της πόλης στους Γερμανούς, δεν μπορούσε να γυρίσει πίσω στην παλιά της καθημερινότητα", αναφέρει ο καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς κ. Δημήτρης Κυριαζής. Ήδη, από τους πρώτους μήνες, αποκλεισμένοι άνθρωποι έψαχναν απεγνωσμένα μιαν υποτυπώδη στέγη. Φαντάροι δεν μπορούσαν να γυρίσουν πίσω στις πατρίδες τους. Οι εκτοπισμένοι της Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης λόγω της στυγνής βουλγαροκρατίας, έφταναν τους 100.000 ανθρώπους. Πειραιώτες είχαν μείνει χωρίς σπίτι, μετά από την καταστροφή του λιμανιού εξαιτίας της έκρηξης αγγλικού μεταγωγικού και μετά τον βομβαρδισμό της γερμανικής αεροπορίας.
   
   Η σκληρότερη περίοδος υπήρξε ο χειμώνας του 1941- 1942. Ο Δημήτρης Ψαθάς στο βιβλίο του: Αντίσταση, γράφει τα εξής: "Σκελετωμένοι οι άνθρωποι γυρίζουνε στους δρόμους. Νομίζεις πως το κρύο, η πείνα και ο φόβος αγωνίζονται, ποιο από τα τρία αυτά κακά θα καταφέρει να γονατίσει μιαν ώρα αρχύτερα τον ελληνικό λαό, που σε πείσμα κάθε λογικής, εξακολουθεί και να ζει και να υπάρχει και να αντιστέκεται, όπως μπορεί"
   
   Το μεγάλο ψύχος και ο βρετανικός αποκλεισμός, δυσκόλεψαν ακόμη περισσότερο την διακίνηση των αγαθών. Οι κατεστραμμένες υποδομές και τα ρημαγμένα οδικά δίκτυα απέκλειαν την Αθήνα από τις παραγωγικές περιοχές της χώρας και τα πλέον ζωτικά είδη, με αποτέλεσμα οι κάτοικοί της να "συνηθίσουν" στο θέαμα των ατροφικών παιδιών, που έψαχναν στα σκουπίδια, αλλά και των εκατοντάδων νεκρών που κείτονταν άταφοι σε πεζοδρόμια και σε δρόμους της ελληνικής πρωτεύουσας.
   
   Η Άλκη Ζέη και ο Τίτος Πατρίκιος, πολύ αξιόλογοι λογοτέχνες, που ήσαν παιδιά, στον καιρό της Κατοχής, αναφέρουν τις προσωπικές τους εμπειρίες: "Η μικρή Άλκη σκέφτεται φωναχτά: πόσο θα ήθελε "να την πάρει (για) γάτα η γειτόνισσα, όταν βλέπει την γάτα να τρώει κοτόπουλο, ενώ οι γονείς της πούλησαν το πιάνο, για να της εξασφαλίσουν και κείνης ένα (κοτόπουλο), για να δυναμώσει, καθώς ήταν βαριά άρρωστη… Και είναι η πρώτη φορά που βλέπει τον πατέρα της να κλαίει".
   
   Αλλά και ο Τίτος Πατρίκιος γράφει: πως σαν μικρό παιδί, βλέπει πηγαίνοντας στο σχολείο, ανθρώπους πεσμένους στον δρόμο από την πείνα και την ανημπόρια. Κατάντησαν οι ζωντανοί να ζηλεύουν τους πεθαμένους.
   
   Ωστόσο υπήρχαν και κείνοι που προσπαθούσαν να αντισταθούν αθόρυβα μέσα στην καθημερινότητά τους, να έχουν την δική τους άποψη για την αξιοπρέπεια. Και η πρώτη αντίσταση είναι ακριβώς αυτό: ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΗΘΟΥΝ ΣΤΗ ΖΩΗ, στην ανυπακοή σε ό,τι επιβάλλει ο κατακτητής, Γερμανός, Ιταλός ή Βούλγαρος, αναλόγως πού κατοικεί ο κάθε Έλληνας, στην δύσκολη αυτή περίοδο. Στόχος τους, ασυνείδητος ή συνειδητός η άρνηση να πεθάνουν από την πείνα, αγωνιζόμενοι παράλληλα για το καλό της πατρίδας.
   
   "Όμως, όσο και αν προσπαθεί το μαρτύριο της Κατοχής, θα το αντιμετωπίσουμε με την ίδια μανία, αναφέρει μεταξύ άλλων ο Χρήστος Ζαλοκώστας, στο έργο του: Το Χρονικό της σκλαβιάς και τονίζει: "Το πείσμα των Ελλήνων μου θυμίζει το αρχαίο επίγραμμα μιας κληματαριάς που την κατατρώγει ένας τράγος: Τράγε, ως τη ρίζα κι αν με φας / σταφύλι εγώ θα κάνω, / για το κρασί που θα χυθεί, / στο σφάξιμό σου πάνω.