Πες την με το όνομά της;

Την εξαετία από το 2019 έως και το 2024 συνολικά 24 ανήλικα παιδιά έμειναν ορφανά επειδή η μητέρα τους έπεσε θύμα γυναικοκτονίας. Την ίδια εξαετία συνολικά 124 γυναίκες έπεσαν θύματα γυναικοκτονιών

Η καταγραφή των γυναικοκτονιών συναντά μεγάλες δυσκολίες, καθώς απουσιάζουν τα επίσημα στατιστικά στοιχεία όπως και το ενιαίο μεθοδολογικό πλαίσιο

-Τα ξημερώματα της 22ης Μάη του 2023, στην Στρατονίκη Χαλκιδικής, ένας 36χρονος άνδρας δολοφονεί με καραμπίνα, πυροβολώντας τέσσερις φορές, την 39χρονη σύζυγό του. Την στιγμή εκείνη η γυναίκα είχε στην αγκαλιά της, το 8χρονο με κινητικά προβλήματα αγοράκι τους. Στη συνέχεια ο δράστης έστρεψε την καραμπίνα προς τον εαυτό του και αυτοκτόνησε. Αρκετές ώρες μετά συγγενής της οικογένειας εντόπισε σε μια λίμνη αίματος το ζευγάρι και σε κατάσταση σοκ, τραυματισμένο το 8χρονο παιδί. Η 12χρονη κόρη του ζευγαριού ήταν στο σπίτι της γιαγιάς της.

-Στις 11 Μάη του 2021 δολοφονείται στο σπίτι της στα Γλυκά Νερά η 20χρονη Καρολάιν από τον 32χρονο πιλότο σύζυγό της παρουσία του 11 μηνών βρέφους του ζευγαριού. Επί 37 ημέρες ο γυναικοκτόνος υποδυόταν τον συντετριμμένο έχοντας σκηνοθετήσει δήθεν εισβολή ληστών στο σπίτι.

-Στις 30 Σεπτεμβρίου του 2022, ένας 57χρονος κτηνοτρόφος σκοτώνει την 31 έτους σύντροφό του και το 11μηνών βρέφος τους, στρέφοντας στη συνέχεια το όπλο στον εαυτό του. Η Άννα, όπως ήταν το όνομα της μετακόμισε από την Γερμανία στη Καβάλα με στόχο την ολοκλήρωση κοινωνικής μελέτης για τους ανθρώπους της υπαίθρου. Εκεί γνώρισε τον 57χρονο κτηνοτρόφο και απέκτησαν παιδί. Η Άννα είχε ζητήσει διαζύγιο και είχε παράλληλα καταθέσει ασφαλιστικά μέτρα εναντίον του κτηνοτρόφου καθώς την απειλούσε.

-Την εξαετία από το 2019 έως και το 2024 συνολικά 24 ανήλικα παιδιά έμειναν ορφανά επειδή η μητέρα τους έπεσε θύμα γυναικοκτονίας. Την εξαετία από το 2019 έως και το 2024 συνολικά 124 γυναίκες έπεσαν θύματα γυναικοκτονιών.

Είναι τα νούμερα αυτά ακριβή;

Η απάντηση είναι όχι.
Η καταγραφή των γυναικοκτονιών συναντά μεγάλες δυσκολίες, καθώς απουσιάζουν τα επίσημα στατιστικά στοιχεία όπως και το ενιαίο μεθοδολογικό πλαίσιο.

«Κάθε φορέας προβαίνει σε δικές του ποσοτικές και ποιοτικές αναλύσεις ανάλογα με το τι ορίζει ως γυναικοκτονία και τα κριτήρια που θέτει. Αρκετοί θεσμικοί φορείς χαρακτηρίζουν γυναικοκτονία κάθε δολοφονία γυναικών ή την περιορίζουν στις δολοφονίες από συζύγους/συντρόφους, αφαιρώντας ή περιορίζοντας την έμφυλη διάσταση του όρου. Όσον αφορά την Ελλάδα, το 2021 τα Μ.Μ.Ε. αναφέρονται στον όρο γυναικοκτονία, περιλαμβάνοντας μόνο τις δολοφονίες γυναικών από νυν ή πρώην συζύγους/συντρόφους τους. Δεδομένου μάλιστα ότι δεν υπάρχει άλλη πηγή άντλησης πληροφοριών, ούτε ένας φορέας υπεύθυνος να συλλέγει στοιχεία και να προβαίνει σε αναλύσεις με γνώμονα την έμφυλη διάσταση του φαινόμενου (όπως ένα Εθνικό Παρατηρητήριο για τη γυναικοκτονία) η καταγραφή των περιπτώσεων γυναικοκτονίας από τα Μ.Μ.Ε. (που προβάλλουν μόνο τις «θεαματικές» δολοφονίες, αποσιωπώντας άλλες) καθιστά την αποτίμηση και ανάλυση του φαινομένου προβληματική», όπως υπογραμμίζει στην ερευνητική της εργασία η Αθανασία Κοντοχρήστου υποψήφια Διδακτόρισσα Τμ. Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας Πανεπιστημίου Αιγαίου.

-Στην Ελλάδα η συζήτηση για τη γυναικοκτονία άνοιξε με τον ομαδικό βιασμό και την ανθρωποκτονία εκ προθέσεως της 19χρονης φοιτήτριας Ελένης Τοπαλούδη, τον Νοέμβριο του 2018, στη Ρόδο. Η διεκδίκηση «Καμία Άλλη Δολοφονημένη!» βρήκε απήχηση και στις δεκάδες δολοφονίες γυναικών που ακολούθησαν. Το φαινόμενο απασχόλησε έντονα το εγχώριο γυναικείο κίνημα, άρχισαν να καταγγέλλονται οι αναφορές σε «οικογενειακή τραγωδία» ή «έγκλημα πάθους» και να γίνονται παρεμβάσεις για τις δολοφονημένες γυναίκες.

-Από το 2019 το Ελληνικό τμήμα του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για την γυναικοκτονία, Femicide.gr, καταγράφει τις γυναικοκτονίες στην χώρα με στοιχεία που αντλούνται από τα ΜΜΕ.

Ποιές λογίζονται ως γυναικοκτονίες;
-Σύμφωνα με την Αθ. Κοντοχρήστου «όλες οι δολοφονίες που διαπράττονται στο πλαίσιο των σχέσεων εξουσίας της πατριαρχίας λογίζονται ως γυναικοκτονίες, γι’ αυτό και συμπεριλαμβάνονται σε αυτές, οι δολοφονίες γυναικών από νυν/πρώην συζύγους/συντρόφους ή οικογενειακά μέλη (π.χ. πατέρας, θείος κ.α.)».

-Στην συντριπτική τους πλειονότητα οι γυναικοκτονίες, όπως προκύπτει από τα (ελλιπή) στοιχεία, διαπράττονται εντός του ενδοοικογενειακού- συντροφικού πλαισίου.

-Δολοφονίες άρρωστων και ηλικιωμένων γυναικών που διαπράττονται από τους συζύγους, γιους και ενίοτε άλλους συγγενείς έχει θεωρηθεί ότι σχετίζονται με τις πολιτισμικές- έμφυλες σχέσεις εξουσίας. Οι γυναίκες δεν δολοφονούν τους άρρωστους- ηλικιωμένους συζύγους τους λόγω του κοινωνικού φροντιστικού ρόλου που τους έχει αποδοθεί. Γι’ αυτό και κατά κανόνα οι δολοφονίες των άρρωστων ηλικιωμένων γυναικών συμπεριλαμβάνονται στις γυναικοκτονίες, εκτός κι αν πρόκειται για ρητή απόφασή της γυναίκας ή και των δύο να θέσουν τέρμα στη ζωή.

Η έλλειψη κοινωνικών υπηρεσιών πρόνοιας διαδραματίζει παράλληλα καταλυτικό ρόλο στην επιδείνωση του φαινομένου.

-Στις 24 Οκτωβρίου του 2023 μια 42χρονη γυναίκα δολοφονείται διά στραγγαλισμού από τον 69χρονο πατέρα της μέσα στο διαμέρισμά της. Η 42χρονη είχε διαγνωστεί με σκλήρυνση κατά πλάκας από νεαρή ηλικία. Στη συνέχεια ο 69χρονος πατέρας της αυτοτραυματίστηκε με ψαροντούφεκο.

-Σύμφωνα με το femicide.gr την εξαετία 2019-2024, συνολικά 24 άρρωστες ή ηλικιωμένες γυναίκες δολοφονήθηκαν από συγγενικό τους πρόσωπο.

Σώματα ασφαλείας και ατυχήματα…
Πολλές δολοφονίες γυναικών χαρακτηρίζονται ως ατύχημα ή αυτοκτονία, εγείροντας ωστόσο πολλές αμφιβολίες ως προς την συγκάλυψη της υπόθεσης. Από έρευνες προκύπτει πως το 10% των δραστών εντάσσεται στα σώματα ασφαλείας και ότι η οπλοχρησία και η στρατιωτική νοοτροπία συνιστούν παράγοντες κινδύνου.

-Χαρακτηριστική περίπτωση ο θάνατος της 41ετών γυναίκας που προκλήθηκε στις 14-11-2020 στο Ρέντη. Ο 43χρονος αστυνομικός πυροβόλησε την γυναίκα του, ενώ στο σπίτι βρισκόταν και το παιδί τους. Σύμφωνα με τα Μ.Μ.Ε., εκπυρσοκρότησε το υπηρεσιακό του όπλο, ενώ το καθάριζε. Το περιστατικό φαίνεται να καταχωρήθηκε ως ατύχημα, εντούτοις υπάρχουν αμφιβολίες για απόπειρα συγκάλυψης της υπόθεσης.

-Στις 18 Μαρτίου του 2020 αστυνομικός πυροβόλησε με το υπηρεσιακό του όπλο και σκότωσε την 35χρονη πρώην σύζυγό του και την συνομήλικη φίλη της στο πάρκινγκ του σούπερ μάρκετ που δούλευαν στην Κηφισιά. Ήταν η Πολυξένη και η φίλη της Σοφία. Ο γυναικοκτόνος αστυνομικός παρενοχλούσε την Πολυξένη στη δουλειά της, γιατί σύμφωνα με τον ίδιο, η πρώην γυναίκα του εμπόδιζε την επικοινωνία με τα παιδιά τους. Και κάποιοι στα ΜΜΕ επιχείρησαν να δικαιολογήσουν την πράξη του…

-Κάθε δολοφονία στο πλαίσιο σεξουαλικής κακοποίησης θεωρείται γυναικοκτονία. Ενδεικτικά: Τον Μάρτιο του 2020 μια 44χρονη γυναίκα βρέθηκε δολοφονημένη από ασφυξία στην άκρη ενός δρόμου στη Βέροια. Το έγκλημα φαίνεται ότι διαπράχθηκε από δύο άντρες, καθώς η γυναίκα αντιστεκόταν στον βιασμό της.

-Στις 2 Ιουλίου του 2019 ένας 27χρονος χτυπάει με το αυτοκίνητό του την 60χρονη Σούζαν η οποία βρισκόταν στα Χανιά για ένα επιστημονικό συνέδριο, ως βιολόγος. Στη συνέχεια την βάζει αναίσθητη στο πορτμπαγκάζ και την μεταφέρει στη σπηλιά στο Μάλεμε. Εκεί την βιάζει και την δολοφονεί, ενώ πετάει το σώμα της στο φρεάτιο.

-Στις 27 Ιουλίου του 2020 μια 83χρονη γυναίκα στην Πρέβεζα, βρέθηκε από γειτόνισσά της αναίσθητη, αιμόφυρτη και γυμνή από τη μέση και κάτω, στο υπνοδωμάτιό της, σε μονοκατοικία στην Πρέβεζα, όπου ζούσε μόνη της. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Ιωαννίνων, όπου διαπιστώθηκαν βαριά κρανιοεγκεφαλικά χτυπήματα και σεξουαλική κακοποίηση. Περίπου ένα μήνα μετά, η γυναίκα κατέληξε. Ως ύποπτος για βιασμό και απόπειρα ανθρωποκτονίας συνελήφθη 40χρονος, ο οποίος είχε κατηγορηθεί ξανά για απόπειρα βιασμού της λίγους μήνες πριν.

-Δολοφονία εκδιδομένων γυναικών από πελάτες θεωρείται γυναικοκτονία. Η καταγραφή τους είναι δύσκολη, αφού δεν προβάλλονται από τα ΜΜΕ.

Ληστείες
Εκλαμβάνονται ως γυναικοκτονίες μόνο εάν εκτιμηθεί ότι υπεισέρχεται έμφυλη διάσταση. Χαρακτηριστική περίπτωση: Στις 4 Νοεμβρίου του 2021 ένας 40χρονος στον Βόλο δολοφόνησε την 75χρονη νονά του, Ευθυμία με 42 μαχαιριές. Κατηγορήθηκε και καταδικάστηκε και για την δολοφονία της 69χρονης Νίκης, μητέρας του πρώην δικηγόρου του, με 20 μαχαιριές, τον Αύγουστο του 2009.

Ιστορικό βίας
Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις γυναικοκτονιών καταγράφεται προηγούμενο ιστορικό βίας αναδεικνύοντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο τις ευθύνες των αρμοδίων υπηρεσιών αλλά και του άμεσου και έμμεσου κοινωνικού περιβάλλοντος που ολιγώρησε στα επαναλαμβανόμενα επεισόδια βίας.

Το 2024 διαπράχθησαν 16 (κατ’ άλλους 17 ή 18) γυναικοκτονίες.

Το περιπολικό δεν είναι ταξί
Η πλέον χαρακτηριστική περίπτωση ολιγωρίας των αρμόδιων αρχών καταγράφηκε την πρώτη Απριλίου του 2024 όταν η 28χρονη Κυριακή δολοφονήθηκε έξω από το αστυνομικό τμήμα Αγ. Αναργύρων, στο οποίο είχε μεταβεί για να καταγγείλει την παραβίαση των ασφαλιστικών μέτρων που είχαν επιδικαστεί εις βάρος του πρώην συντρόφου της. Η Κυριακή είχε μηνύσει τον πρώην σύντροφό της, ήδη από το 2020, για βιαιοπραγία και βιασμό. Όταν διαπίστωσε ότι της είχε στήσει καρτέρι έξω από το σπίτι της, μετέβη στο αστυνομικό τμήμα για να τον καταγγείλει και παρακάλεσε να την μεταφέρει, εξ αιτίας του εύλογου φόβου της, περιπολικό στο σπίτι της.

Η απάντηση που έλαβε ήταν ότι «το περιπολικό δεν είναι ταξί». Η Κυριακή παρακάλεσε για τη ζωή της και δολοφονήθηκε μπροστά στα μάτια των αστυνομικών…

-Στις 16 Μάη του 2024, η 40χρονη Danaj από την Αλβανία, μητέρα δύο παιδιών εντοπίστηκε νεκρή κάτω ακριβώς από το σπίτι της στο Μενίδι, από περαστικούς, με ένα μαχαίρι καρφωμένο στην κοιλιά. Η Danaj είχε καταγγείλει τον εν διαστάσει σύζυγό της για ενδοοικογενειακή βία, τρεις φορές. Ο 50χρονος γυναικοκτόνος αφέθηκε και τις τρεις φορές ελεύθερος. Μάλιστα λίγες μόνο ημέρες πριν από την άγρια δολοφονία της, η γυναίκα είχε μεταβεί σε άθλια κατάσταση στο Α.Τ Μενιδίου, όπου και μήνυσε τον εν διαστάσει σύζυγό της για ενδοοικογενειακή βία. Σε πανομοιότυπες καταγγελίες είχε προχωρήσει και το 2013 αλλά και τον Σεπτέμβριο του 2022, με τον δράστη να δικάζεται και να αφήνεται ελεύθερος.

-Στις 11 Νοέμβρη του 2024 η 43χρονη διαζευγμένη Δώρα, μητέρα τριών παιδιών βρισκόταν στο κέντρο της πόλης του Αγρινίου όταν ο 30χρονος πρώην σύντροφός της την πυροβόλησε σχεδόν εξ επαφής στην κοιλιά.

Λίγο πριν ξεψυχήσει, αιμόφυρτη δίπλα στο αυτοκίνητό της πρόλαβε να πει στους αστυνομικούς που έσπευσαν στο σημείο, ότι την πυροβόλησε ο πρώην σύντροφός της, ο οποίος και συνελήφθη έπειτα από πολύωρες έρευνες, ταμπουρωμένος στο σπίτι του. Στο παρελθόν, ο 30χρονος, είχε απασχολήσει ξανά τις Αρχές για ενδοοικογενειακή βία, είχαν εκδοθεί ασφαλιστικά μέτρα εναντίον του, ενώ είχε οριστεί δικάσιμος για τις 15 Νοεμβρίου.

-Τον Ιούνιο του 2024 εντοπίζεται νεκρή με τραύματα από κατσαβίδι στο λαιμό, η 11χρονη Βασιλική από την Ηλεία. Το μικρό κορίτσι είχε εξαφανιστεί και για τον εντοπισμό της είχε ενεργοποιηθεί το amber alert από το Χαμόγελο του Παιδιού. Όπως αποδείχτηκε από τις έρευνες που ακολούθησαν, δράστης ήταν ο 37χρονος θείος της ο οποίος είχε καταδικαστεί για βιασμό 14χρονου ανηλίκου το 2017, είχε ασκήσει έφεση στην απόφαση και αφέθηκε ελεύθερος…

Ήταν γυναικοκτονία η δολοφονία της Ράνιας στην Κρήτη;
Στις 18 Δεκεμβρίου του 2024 η 36χρονη Ράνια δολοφονείται εν ψυχρώ από έναν 33χρονο, γνώριμο των αρχών, Γάλλο υπήκοο. Ο εμφανώς ψυχικά ασθενής 33χρονος πάτησε δυνατά το γκάζι του αυτοκινήτου του και έπεσε με υπερβολική ταχύτητα επάνω της, την ώρα που η Ράνια αποβιβαζόταν από το δικό της αυτοκίνητο. Οι δυο τους δεν γνωρίζονταν, όμως ο δράστης είχε απασχολήσει πολλές φορές τις αρχές, κυρίως για ενδοοικογενειακή βία και είχε συλληφθεί.

Μάλιστα στην πρώην σύντροφό του είχε δοθεί και panic button. Έπειτα δε από εισαγγελική παραγγελία είχε συλληφθεί και οδηγηθεί σε δημόσιο νοσοκομείο για να εξεταστεί. Ωστόσο οι γιατροί που τον εξέτασαν δεν διέγνωσαν πρόβλημα ψυχικής διαταραχής και δεν προέβησαν σε εγκλεισμό του σε ψυχιατρική κλινική. Για τις φεμινιστικές συλλογικότητες η δολοφονία της Ράνιας εντάσσεται στις γυναικοκτονίες.

Πες την με το όνομά της;
Δυστυχώς δεν μπορούμε να τις πούμε όλες με το όνομά τους. Ζητούμε συγγνώμη γιατί αδυνατούμε να τις πούμε όλες - τα θύματα γυναικοκτονιών - με το όνομά τους, γιατί δεν γνωρίζουμε τα ονόματά τους.

Η Πολιτεία καλείται από τις φεμινιστικές οργανώσεις και από την συλλογικότητα «Πρωτοβουλία κατά των Γυναικοκτονιών» να αναγνωρίσει «την πιο ακραία μορφή βίας και εκδήλωσης μίσους κατά των γυναικών, ως αυτοτελές ποινικό αδίκημα, διακριτό από την ανθρωποκτονία».

Και οφείλει «ια θεσμική αλλαγή που θα ενισχύσει την πρόληψη, θα διασφαλίσει την απονομή δικαιοσύνης, χωρίς την αναγνώριση των ελαφρυντικών, που μετατρέπουν την γυναικοκτονία σε έγκλημα «πάθους» ή «τιμής» διασφαλίζοντας παράλληλα και την προστασία και τη στήριξη των οικογενειών των θυμάτων…

Γιατί θύματα των γυναικοκτονιών δεν είναι μόνο οι δολοφονημένες γυναίκες αλλά και τα παιδιά τους, οι γονείς, τα αδέλφια τους, οι φίλες και οι φίλοι τους και οι οικείοι τους. Τότε και μόνο τότε θα μπορέσουμε να τις πούμε όλες με το όνομά τους.