Χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα στη Θράκη

Τις μέρες των Χριστουγέννων έρχονται στο μυαλό και στη σκέψη μας οι εικόνες που κυριαρχούσαν στη διάρκεια του Δωδεκαημέρου και κυρίως στα Χριστούγεννα. Ήθη, έθιμα και κυρίως τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια, που εδώ στη Θράκη ήταν πάρα πολλά. Αφού κάθε χωριό είχε τα δικά του τραγούδια, διαφορετικά και ξέχωρα από το διπλανό. Πολλά και τα έθιμα τόσο από τον θρησκευτικό κύκλο όσο και από τον κύκλο των μεταμφιέσεων. Η Θράκη δικαιολογημένα κατέχει την πρωτιά στο μεγάλο αριθμό χριστουγεννιάτικων τραγουδιών. Τα παλιά όμως, γραφικότατα, χριστουγεννιάτικα έθιμα, όπως τα ξέραμε και τα ζήσαμε, τουλάχιστον εμείς, έχουν χάσει την παλιά ελκυστική τους δύναμη και τον παλιό γιορταστικό τους χαρακτήρα. Στη Θράκη τα παιδιά μέχρι το 1930 και λίγο αργότερα, από βδομάδες μπροστά και σαν έμπαινε η Σαρακοστή για τα Χριστούγεννα, άρχιζαν να ετοιμάζονται για τα «Κόλιαντα», κάνοντας πρόβες, φωνάζοντας στις γειτονιές κάθε βράδυ σχεδόν. Έτσι το πρωί της Παραμονής των Χριστουγέννων, πανέτοιμα πλέον, με τις ομάδες τους ξεχύνονταν στα θεοσκότεινα σοκάκια του χωριού,κρατώντας στα χέρια τους χοντρά και μακριά ξύλα, τις «τσουμάκες». Τα ξύλα αυτά δεν ήταν μόνο σύμβολο της γιορτής, που συμβολίζανε τα ραβδιά των ποιμένων της Βίβλου. Ήταν τα προστατευτικά τους μέσα από τις επιθέσεις των σκυλιών. Με αυτές επίσης θα χτυπούσαν τις πόρτες των σπιτιών, για να τους ανοίξουν. Το πρωί της Παραμονής των Χριστουγέννων τα παιδιά σκορπίζονται στους δρόμους σε ομάδες και κρατώντας τα τριγωνάκια τους πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν τα κάλαντα. Κάλαντα είναι ένα τραγούδι που αναφέρεται στο χαρμόσυνο μήνυμα της γέννησης του Χριστού. Αφού τραγουδήσουν τα κάλαντα οι σπιτονικοκύριδες τους δίνουν χρήματα και γλυκά. Οι νοικοκυρές στα σπίτια από το πρωί ετοιμάζουν κάθε λογής λιχουδιές: ετοιμάζουν πολλά παραδοσιακά γλυκά, όπως μελομακάρονα, κουραμπιέδες και δίπλες. Χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα στη Θράκη.

Οι μωμόγεροι: Η λαϊκή φαντασία οργιάζει στην κυριολεξία σχετικά με τους καλικάντζαρους, που βρίσκουν την ευκαιρία να αλωνίσουν τον κόσμο από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα, τότε δηλαδή που τα νερά είναι “αβάφτιστα”. Η όψη τους τρομακτική, οι σκανδαλιές τους απερίγραπτες και ο μεγάλος φόβος τους η φωτιά. Στις περιοχές της Μακεδονίας, Θράκης και Θεσσαλίας εμφανίζεται το έθιμο των μεταμφιέσεων, που φαίνεται πως έχει σχέση με τους καλικάντζαρους. Οι μεταμφιεσμένοι, που λέγονται Μωμόγεροι, Ρογκάτσια ή Ρογκατσάρια, φοράνε τομάρια ζώων (λύκων, τράγων κ.λ.π.) ή ντύνονται με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά. Γυρίζουν στο χωριό τους ή στα γειτονικά χωριά, τραγουδούν και μαζεύουν δώρα. Όταν συναντηθούν δυο παρέες κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή.

Η «Χριστόκλουρα»: Είναι το γνωστό Χριστοκούλουρο των Χριστουγέννων, το οποίο ζυμώνουν και φτιάχνουν κεντητό οι γυναίκες των Σαρακατσάνων στη Θράκη. Τα κεντήματα που στολίζουν τη «Χριστόκλουρα» αναπαριστούν συνήθως πρόβατα, άλογα, στάνες και άλλα στοιχεία της καθημερινότητάς τους, ενώ την τρώνε το βράδυ της παραμονής μαζί με μέλι.