Οι άνθρωποι και τα έθιμα κρατούν τα χωριά ζωντανά

Στη Γρατινή ζουν λιγότεροι από 300 κάτοικοι. Σύμφωνα με μια καταγραφή κατοίκου της περιοχής, στο χωριό μένουν μόλις 82 ζευγάρια. 
Στα μέσα του περασμένου αιώνα ο πληθυσμός ήταν υπερδιπλάσιος. Τότε λειτουργούσε το σχολείο με περισσότερους από 100 μαθητές. Τώρα όχι μόνο το σχολείο έχει κλείσει, αλλά σταδιακά κλείνουν ένα-ένα και τα σπιτικά, με 45 σπίτια να είναι πλήρως εγκαταλελειμμένα. 

Παρά την τάση φυγής από τα χωριά προς τα αστικά κέντρα, οι κάτοικοι της Γρατινής, όσοι παραμένουν, επιμένουν, συνεχίζουν και χαμογελούν. Αντιμετωπίζουν την καθημερινότητα με όση αισιοδοξία απέμεινε και κρατούν το χωριό τους ζωντανό μέσα από τα έθιμα και την παράδοση. 

Ένα από αυτά τα έθιμα, που τηρείται πριν ακόμη κι από τη βουλγαροκρατία, είναι το λεγόμενο ως "κουρμπανούδι για την αρρωστούδα". Εμείς βρεθήκαμε στο χωριό, προκειμένου να καταγράψουμε το έθιμο και, το κυριότερο, ώστε να συζητήσουμε με τις κατοίκους του χωριού, μιας που το έθιμο είναι ...γυναικείο και τα τελευταία χρόνια το αναβιώνει ο Σύλλογος Γυναικών Γρατινής!

"Ένα θέλω κι έφτασα τα 80" μας λέει η μόνιμη κάτοικος Γρατινής Ευδοκία Τσιαμπά, όταν κάνουμε την ...αδιάκριτη ερώτηση να τη ρωτήσουμε την ηλικία της, προς αναζήτηση της πιο ...πεπειραμένης στο έθιμο Γρατιναίας. 

"Από τότε που ...κατάλαβα τον κόσμο, θυμάμαι και το έθιμο. Θυμάμαι τη μάνα και τη γιαγιά μου, να κάνουν το έθιμο και να μου το μαθαίνουν", διηγείται η κα Ευδοκία κι εξηγεί ότι "η διαφορά είναι ότι τότε έκαναν όλο το έθιμο στα πηγάδια, ενώ τώρα εκεί τα κόβουμε αλλά ερχόμαστε στην πλατεία γιατί έχει βρύσες και σκιά. Όσο ζείτε δεν θα αφήσετε το έθιμο, μας έλεγαν οι μανάδες μας".

Όπως μας εξηγεί "σύμφωνα με το έθιμο ...διώχνουμε την αρρώστια". Σύμφωνα με τις διηγήσεις, το έθιμο παραλίγο να σταματήσει επί βουλγαροκρατίας. "Όταν ήρθαν οι Βούλγαροι, το έθιμο σταμάτησε για ένα ή δύο χρόνια, γιατί δεν υπήρχαν όχι ...κοτόπουλα, ούτε φαγητό να φάμε. Όμως, ένας Βούλγαρος όταν αρρώστησε η γυναίκα και το παιδί του, είδε ένα όνειρο στο οποίο του ειπώθηκε να ξαναγίνει το έθιμο. Κι αυτός το ξαναέκανε κι από τότε δεν έχει σταματήσει ποτέ", είναι το περιστατικό που κράτησε ζωντανό το έθιμο σύμφωνα με την κάτοικο. 

Μαζί της οι φίλες της Ζαχαρούλα και Χρυσούλα. "Οι γυναίκες άναψαν από πολύ πρωί τη φωτιά. Εκτός από το κουρμπάνι, κάνουμε και το ιρμίκ, ώστε να γλυκάνει την αρρώστια", μας λέει η κυρία Χρυσούλα.

Η ίδια θυμάται τα ...σχολικά χρόνια, με το έθιμο φυσικά να συμβαίνει ανελλιπώς. "Τα φτιάχνουμε όλα και τα μοιράζουμε στο χωριό. Θυμάμαι που πηγαίναμε στο σχολείο και σχολάγαμε το βράδυ -γιατί τότε είχε και το βράδυ σχολείο- πηγαίναμε με το πιάτο και το κουτάλι μας, για να φάμε από το κουρμπάνι.  Οι γυναίκες μας έβαζαν από λίγο, κι έτσι γινόταν πάντα το έθιμο. Όλο το χωριό παίρνει μέρος, και οι νέοι. Μαζευόμαστε εδώ, μιλάμε, γελάμε, και περνάμε καλά", διηγείται.

Η κα Χρυσούλα θέλει να δει το έθιμο να συνεχίζει, στις επόμενες γενιές, καθώς δίνει ζωή στο χωριό. "Όσο μπορούμε θα το φροντίζουμε το έθιμο. Ελπίζουμε να το φροντίζουν και τα παιδιά μας και να περάσει στις επόμενες γενιές. Στο χωριό ήμασταν κάπου λιγότεροι από 300, πιο παλιά ήμασταν πολύ περισσότεροι", όπως μας λέει. 

Όπως κι έχει, είτε πιστεύει κανείς σε αυτά τα έθιμα είτε τα θεωρεί απλώς αστικούς μύθους, δε μπορεί να παραγνωρίσει το γεγονός ότι κρατούν τα χωριά μας ζωντανά.