Η άνοδος των αντισυστημικών κομμάτων στην Ευρώπη

Με νέο κείμενο πολιτικής που δημοσίευσε την Πέμπτη 20 Μαρτίου το Κέντρο Φιλελευθέρων Μελέτων (ΚΕΦΙΜ) εξετάζεται η άνοδος των αντισυστημικών κομμάτων στην Ευρώπη και τις επιπτώσεις που έχει η διακυβέρνησή τους στην οικονομία, τους θεσμούς και τις δημόσιες πολιτικές.

Η ανάλυση εστιάζει στην επιστημονική μελέτη των αντισυστημικών κυβερνήσεων, η οποία φαίνεται να καταλήγει πως η διακυβέρνηση από αντισυστημικές πολιτικές δυνάμεις οδηγεί σε υφεσιακές πολιτικές στο πεδίο της οικονομίας, και σε αποδυνάμωση των θεσμών του κράτους δικαίου και της δημοκρατικής λειτουργίας στο επίπεδο των θεσμών. Αξίζει να σημειωθεί πως στην περίπτωση της διαχείρισης της πανδημίας COVID-19, οι αντισυστημικές κυβερνήσεις φαίνεται να οδήγησαν σε υψηλότερη υπερβάλλουσα θνησιμότητα, καθώς απέτυχαν να εφαρμόσουν αποτελεσματικά τα αναγκαία περιοριστικά μέτρα εξάπλωσης.

Τα βασικά συμπεράσματα:
-Η διεθνής άνοδος των αριστερών και δεξιών αντισυστημικών κομμάτων έχει ξεκινήσει από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 και εκτοξεύθηκε στα μέσα της περασμένης δεκαετίας και ιδιαίτερα το 2015. Σήμερα, συνεχίζει να αυξάνεται η ζήτηση για δεξιά αντισυστημικά κόμματα: βάσει των δεδομένων του 2025, σχεδόν 1 στους 5 Ευρωπαίους ψηφοφόρους ψήφισε στις τελευταίες εθνικές εκλογές κάποιο δεξιό αντισυστημικό κόμμα.

-Στο πεδίο της οικονομίας, οι αντισυστημικές (λαϊκιστικές ή/και αυταρχικές) κυβερνήσεις σημειώνουν χαμηλότερες επιδόσεις ως προς τη μεγέθυνση του ΑΕΠ σε σύγκριση με άλλες μη λαϊκιστικές κυβερνήσεις. Η επιστημονική έρευνα δείχνει πως οι αντισυστημικές κυβερνήσεις αυξάνουν τους δασμούς, μειώνουν τον όγκο του εμπορίου και τις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, ενώ επίσης αυξάνουν σημαντικά το δημόσιο χρέος και τον πληθωρισμό.

-Στο πεδίο των θεσμών, οι αντισυστημικές κυβερνήσεις μπορούν πολύ γρήγορα να υπονομεύσουν το κράτος δικαίου σε χώρες όπου αυτό ήταν ήδη αδύναμο, με την επιδείνωση να επιτείνεται κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής τους. Αντίθετα, σε χώρες με ισχυρό κράτος δικαίου, η υπονόμευση είναι πιο αργή λόγω της ύπαρξης θεσμικών εμποδίων. Οι αντισυστημικές κυβερνήσεις περιορίζουν τους ελεγκτικούς μηχανισμούς της δικαιοσύνης, και επηρεάζουν αρνητικά τις ελεύθερες εκλογές και την ελευθερία του τύπου.

-Στη διαχείριση της κρίσης της πανδημίας του COVID-19, οι περισσότερες αντισυστημικές κυβερνήσεις υποτίμησαν τη σοβαρότητα του κατάστασης, πρότειναν ατεκμηρίωτες και βραχυπρόθεσμες λύσεις ενώ απέφυγαν την εφαρμογή αυστηρών κανονισμών όπως η χρήση μάσκας ή οι περιορισμοί στις ιδιωτικές συναθροίσεις. Έτσι, εφάρμοσαν λιγότερο περιοριστικές πολιτικές και κατέγραψαν κατά μέσο όρο υπερβάλλουσα θνησιμότητα υψηλότερη κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με τις μη λαϊκιστικές κυβερνήσεις.