Αντιμετωπίζοντας τον εκφοβισμό (Bullying)

Ένας από τους φόβους πολλών γονέων είναι η συμμετοχή των παιδιών τους (κυρίως ως θύμα) σε περιστατικά εκφοβισμού εντός και εκτός σχολείου. Δεν είναι όμως λίγες οι φορές όπου οι γονείς συγχέουν το απλό πείραγμα με τον εκφοβισμό, υπερβάλλοντας χωρίς να παρατηρήσουν προσεκτικά τι ακριβώς συμβαίνει, με κίνδυνο να στοχοποιήσουν τα παιδιά τους ως θύματα μειώνοντας την αυτοεκτίμησή τους προδίδοντάς τους ένα ρόλο που πιθανότατα μελλοντικά να επαληθεύσουν.

Ας δούμε όμως ποια είναι τα 5 βασικά χαρακτηριστικά μιας εκφοβιστικής συμπεριφοράς (Greene, 2000):

1. Ο θύτης προκαλεί ψυχικό ή σωματικό πόνο στο θύμα του από πρόθεση.
2. Η επιθετικότητα αυτή παρουσιάζει επαναληπτικότητα.
3. Συμβαίνει σε οικείες κοινωνικές ομάδες (ο θύτης και το θύμα γνωρίζονται). 
4. Ο θύτης αντιτάσσει μεγαλύτερη σωματικήκαι κοινωνική ισχύ στο θύμα του.
5. Το θύμα δεν προκαλεί τον εκφοβισμό μέσω κάποιας μορφής επιθετικότητας. 

Ο εκφοβισμός, λοιπόν αποτελεί μια μορφή βίας μεταξύ παιδιών και μπορεί να συμβαίνει στο σχολείο, στη γειτονιά αλλά και μέσα στην οικογένεια (κυρίως μεταξύ αδερφιών). Μπορεί να επηρεάσει τον κοινωνικό περίγυρο του παιδιού και να του δημιουργήσει αισθήματα φόβου και κατωτερότητας, ωθώντας το σε χαμηλές σχολικές επιδόσεις και αντικοινωνική συμπεριφορά (Ericson, 2001).
Παρακάτω σας παραθέτω κάποιες μορφές τις οποίες μπορεί να πάρει ένα περιστατικό εκφοβισμού (Olweus, 1993):

• Σωματική βία (χτυπήματα, τσιμπήματα, δαγκώματα, σπρωξίματα).
• Συχνός κοινωνικός αποκλεισμός από παρέες, συζητήσεις και παιχνίδια.
• Σεξουαλική παρενόχληση.
• Λεκτική βία (ταπεινωτικά σχόλια, βρίσιμο, κοροϊδία).
• Ρατσιστική λεκτική βία.
• Απειλές και εκβιασμοί.
• Κλοπή και καταστροφή προσωπικών αντικειμένων.
• Διάδοση ανήθικων και ψευδών φημών, κουτσομπολιό.
• Διαδικτυακός εκφοβισμός (αποκάλυψη προσωπικών πληροφοριών, φωτο-γραφιών, απειλητικά ή χυδαία μηνύματα κ.α.).

Το πείραγμα σε αντίθεση με τον εκφοβισμό συμβαίνει κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού όπου τα άτομα ανακαλύπτουν τα όρια του αποδεκτού στη σχέση τους. Συμβαίνει μεταξύ φίλων και δεν έχει στοιχεία βίας, είναι αυθόρμητο και δεν επαναλαμβάνεται (π.χ. το πείραγμα για το καινούριο κούρεμα ενός συμμαθητή διαφέρει από μια κακόβουλη ανάρτηση φωτογραφίας σε ευρύ κοινό).
 

Πως καταλαβαίνω αν το παιδί μου έχει πέσει θύμα εκφοβισμού
• Μώλωπες, σκισμένα και βρόμικα ρούχα.
• Απώλεια βιβλίων ή άλλων αντικειμένων χωρίς λογικές εξηγήσεις.
• Αποφυγή συναναστροφής με συμμαθητές εκτός σχολείου και απροθυμία συμμετοχής σε πάρτι και εκδηλώσεις.
• Αλλαγές στην όρεξη, στον ύπνο και στη συμπεριφορά.
• Παράπονα και σωματικά συμπτώματα (πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι κ.α.)
• Αλλαγή σχολικής επίδοσης και πεποιθήσεις ότι το απορρίπτουν ή δεν το συμπαθούν.
• Φόβος του παιδιού να πάει στο σχολείο και/ή απόπειρα να προμηθευτεί μέσα «προστασίας».

Σε περίπτωση που αντιληφθείτε κάποιες από τις παραπάνω συμπεριφορές διευκολύνετε το παιδί σας να μιλήσει τονίζοντάς του πως τα παιδιά θύματα δεν φταίνε τα ίδια για τις επιθετικές συμπεριφορές των δραστών. Επίσης εξηγήστε του ότι κάποια παιδιά ωθούνται σε τέτοιες συμπεριφορές λόγω συνθηκών ή προσωπικών τους δυσκολιών. Μπορείτε να του δώσετε παραδείγματα από τη δική σας σχολική ζωή.

Ερωτήσεις που βοηθούν στην ανίχνευση του σχολικού εκφοβισμού

• Τι σου αρέσει στο σχολείο;
• Τα περισσότερα παιδιά στο σχολείο είναι φιλικά;
• Πώς τα πας με τους συμμαθητές και τους δασκάλους σου;
• Σου είναι εύκολο να ξεκινάς φιλίες;
• Πώς τα περνάς στο διάλειμμα; Τι κάνετε;
• Υπάρχουν συγκρούσεις ανάμεσα στα παιδιά του σχολείου σου;

Πώς να το βοηθήσετε
Αφού το παιδί σας μιλήσει, επαινέστε το για το θάρρος του και διαβεβαιώστε το ότι θα το στηρίξετε μέχρι τη λύση του προβλήματος. Καλό θα ήταν σε πρώτη φάση να συζητήσετε ήρεμα για να σας πει αυτό που βίωσε. Προσπαθήστε να συγκρατήσετε, τα πρόσωπα και τη συχνότητα των περιστατικών. Διαβεβαιώστε το ότι δε φταίει αυτό για το συμβάν και τονίστε του ότι κανείς δεν πρέπει να υφίσταται τέτοιες συμπεριφορές. Προτρέψτε το αν ξανασυμβεί να το αναφέρει αμέσως στους εκπαιδευτικούς τους οποίους εμπιστεύεται και κλείστε ραντεβού με το δάσκαλο του για να τον ενημερώσετε για το πρόβλημα. 

Χρήσιμα τηλέφωνα: ΜΕΥποστηρίζω- 80011 80015 / Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας – 1107 / Γραμμή στήριξης Παιδιών και Εφήβων - 116 111 / Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος - 11188

Βιβλιογραφία
Ericson, N. (2001). Addressing the problem of juvenile bullying. Department of Justice, Office of Juvenile Justuce and Delinquency Prevention Fact Sheet 27. 
Greene, M. (2000). Bullying and harassment in schools. In R. S. Moser & C. E. Frantz (Eds.), Shocking violence(pp. 72-101). Springfield, IL: Charles C Thomas.
Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do. NewYork:Blackwell.
Τσίτσικα, Α., & Τζαβέλα, Ε. (2015). Το πείραγμα πειράζει! Πώς να αντιμετωπίζεται ο σχολικός εκφοβισμός. Αθήνα: Καθημερινή.

*Ο Βαγγέλης Αλεξόπουλος είναι δάσκαλος με μεταπτυχιακό τίτλο «Πολιτισμική Ετερότητα στην Εκπαίδευση/Δ.Π.Θ.». Έχει γράψει το βιβλίο "Οδηγός γοΝέα" και παρουσιάζει την εκπομπή στο Youtube "Οδηγός γοΝέα". Είναι παραγωγός Παιδαγωγικών

Προγραμμάτων με τίτλο - "Οδηγός μαθητή" και διευθυντής στο περιοδικό «Όλοι για το Παιδί»/www.oloigiatopaidi.gr. Διατελεί πρόεδρος του «Φιλεκπαιδευτικού Παιδαγωγικού Συλλόγου Θράκης & Αν. Μακεδονίας». Τηλ.: 6983301766 / [email protected]