Ο ενεργός ρόλος των Θρακών και η συνεισφορά τους στους αγώνες της εθνικής εξέγερσης του 1821 (Μέρος Β’)

4. Η Κωνσταντινουπολίτισσα Σαραφοπούλα Μαριγώ
Ξεχωριστή θέση ανάμεσα στους Φιλικούς κατέχει μια ιδιαίτερη γυναίκα που χαρακτηρίζεται σαν η Μάτα Χάρι της εποχής της. Πρόκειται για την Σαραφοπούλα Μαριγώ, από τα Ταταύλα της Κωνσταντινούπολης. Ο αδελφός της Χατζηβασίλης Σαράφης, έμπορος, αποκεφαλίστηκε τον Απρίλιο του 1821, λίγες μέρες μετά τον απαγχονισμό του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, αναφέρει σχετικά ο Μόσχος Κούκος. Ο αδελφός της την είχε μυήσει στη Φιλική Εταιρεία και ήταν μια από τις λίγες γυναίκες μέλη της. Ανέπτυξε αξιόλογη δραστηριότητα στην Κωνσταντινούπολη, πριν από την έκρηξη της επανάστασης του 1821 και για να παραπλανήσει τους Τούρκους για τους σκοπούς των Ελλήνων. Σ' αυτό την βοήθησαν πάρα πολύ η κοινωνική της θέση και οι γνωριμίες που διέθετε, καθώς και η άριστη γνώση της τουρκικής γλώσσας. Κατόρθωσε να φυγαδεύσει από την πόλη πολλούς Φιλικούς, με τα μέσα που είχε στη διάθεσή της, καθώς και τους γιους του Πετρόμπεη, που ήσαν αιχμάλωτοι στην Κωνσταντινούπολη, σώζοντάς τους έτσι από σίγουρο θάνατο. Από θάνατο σώθηκε και η ίδια, όταν πιάστηκε από τους Τούρκους, "ως λαβούσα μέρος εις την Εταιρεία" και χάρις στα μέσα που είχε, εξορίσθηκε και κατάφερε να διασωθεί στη Μολδοβλαχία, από όπου πήρε τα κοσμήματά της και αρκετά χρήματα από τα περιουσιακά στοιχεία της οικογένειάς της στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, λέγει ο Μόσχος Κούκος σε σχετικό, με τη Θράκη, άρθρο του. Μετά από πολλές ταλαιπωρίες κατάφερε η Σαραφοπούλου να πάει στην Ύδρα της επαναστατημένης Ελλάδος, φέρνοντας μαζί της ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, το οποίο διέθεσε για τις ανάγκες του αγώνα. Στην Πελοπόννησο, όπου έφτασε τον Ιούνιο του 1821, χρησιμοποιήθηκε από τον Κολοκοτρώνη και τον Υψηλάντη σαν κατάσκοπος. Γνωρίζοντας πολύ καλά τα τουρκικά κατάφερε να μπει στην πολιορκημένη Τριπολιτσά και αργότερα στο Ναύπλιο και έδινε πληροφορίες στους αρχηγούς των Ελλήνων. Το ίδιο έκανε και όταν ο Ιμπραήμ περιδιάβαινε στην Πελοπόννησο. Στα επόμενα χρόνια χρηματοδότησε την εκστρατεία του φαβιέρου στην Κάρυστο, κουβαλώντας μάλιστα και η ίδια τρόφιμα και μοιράζοντάς τα στους στρατιώτες. Το ίδιο έκανε και κατά την εκστρατεία του Χατζημιχάλη Νταλιάνη στην Κρήτη, όπως αναφέρει το Δελτίο Κέντρου Κωνσταντινουπολιτών. Παντρεύτηκε τον αξιωματικό Γεώργιο ή Θεόδωρο Στεφάνου, ο οποίος σκοτώθηκε μαχόμενος υπέρ της πατρίδος. Απέκτησε μαζί του δύο παιδιά. Υπήρξε μια από τις λίγες γυναίκες Φιλικούς και από τις λίγες κατασκόπους του αγώνα. Ξεκίνησε πλούσια και συνέχισε, δυστυχώς, πάμπτωχη και ζώντας από τη βοήθεια των συνανθρώπων και των συμπατριωτών της. Πέθανε άπορη μετά το 1865, έτος κατά το οποίο ζήτησε σύνταξη από την Επιτροπή Εκδουλεύσεων. Την προσφορά της στον αγώνα για την πατρίδα πιστοποίησαν με σχετικά έγγραφα σημαντικοί οπλαρχηγοί, όπως ο Γεναίος Κολοκοτρώνης, ο Νικηταράς κ.α. Υπήρξε μια Θρακιώτισσα αγωνίστρια της Ελληνικής Επανάστασης.

5. Συμμετοχή Θρακιωτών στην εξέγερση στη Μολδοβλαχία
Οι Θρακιώτες που ανήκαν στην Φιλική Εταιρεία ήσαν πάρα πολλοί, διότι πολλοί από αυτούς που ζούσαν στη Μολδοβλαχία, ήσαν μυημένοι σ' αυτήν. Έτσι εξηγείται, γιατί πολλοί νέοι της Μεσημβρίας και από άλλα μέρη της Θράκης κατατάχθηκαν στον Ιερό Λόχο του Αλέξανδρου Υψηλάντη και έλαβαν μέρος στα επαναστατικά γεγονότα και βρήκαν τραγικό θάνατο στο Δραγατσάνι. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, ένα από τα 7 αδέλφια της σπουδαίας οικογένειας των Υψηλάντηδων, καταγόμενος από τον Πόντο και γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη υπήρξε υπασπιστής του Τσάρου της Ρωσίας. Στις 24 Φεβρουαρίου του 1821 κοινοποίησε στο Ιάσιο την Ελληνική επαναστατική του προκήρυξη με τίτλο: ΜΑΧΟΥ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ και την κυκλοφόρησε και στο Δραγατσάνι, όπου οργάνωσε και τον Ιερό Λόχο. Συνδέθηκε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης με τη Φιλική Εταιρεία και γνωριζόταν με τον Καποδίστρια.

Η Ελληνική Επανάσταση ξεκίνησε ταυτόχρονα το 1821 στην Μολδοβλαχία, στην Κωνσταντινούπολη και στην Πελοπόννησο, αλλά λόγω της κήρυξης και άλλων επαναστατικών κινημάτων τροποποιήθηκε. Μετά την αποτυχία του κινήματος στη Μολδοβλαχία ο Αλέξανδρος Υψηλάντης πιάστηκε αιχμάλωτος και οδηγήθηκε σε φυλακή στη Βιέννη. Πέθανε το 1828 από κακουχίες. Επιθυμία του ήταν η καρδιά του να μεταφερθεί στην Ελλάδα, εφόσον ο ίδιος δεν κατάφερε να πάει. Πράγματι η καρδιά του, μετά από αρκετές περιπέτειες, όπως και του αδελφού του Γεωργίου ταριχεύθηκαν και βρίσκονται τώρα στην Αθήνα, στο ναό των Ταξιαρχών. Για τα γεγονότα στο Δραγατσάνι ο Παναγιώτης Σούτσος (1806 - 1868), καταγόμενος επίσης από τη Θράκη και συγκεκριμένα από το Φανάρι της Κωνσταντινούπολης, γράφει ένα σχετικό ποίημα για τους πεσόντες εκεί, αφού και ο μεγαλόψυχος αδελφός του πολεμώντας στο πλευρό του Αλέξανδρου Υψηλάντη σκοτώθηκε εκεί: 

Δια την Αγίαν Πίστιν και δια την ελευθερίαν / απεθάνατε δεσμώται Υψηλάνται τρεις εις μίαν / της Μανκάντσης Φυλακήν; / Είθε οι της Δραγατσάνης / τριακόσιοι οι πεσόντες; / Ή εκάητε εις του Σέκου / την Μονήν και εσείς λαβόντες / τελευτήυν ηρωικήν;

Ο μεγάλος Δάσκαλος του Γένους Γεώργιος Γεννάδιος, από τη Σηλυβρία της Ανατολικής Θράκης, με την πατριωτική του διδασκαλία, αναβίωσε με τους Ελληνόπαιδες στο Δραγατσάνι τον Ιερό Λόχο των Θηβαίων, αναφέρει ο Ελευθέριος Χατζόπουλος, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θρακικών Σωματείων. Ο Γιάννης Καραγιάννης, από τα Μάλγαρα Ανατ. Θράκης, οδήγησε 1.500 Θρακιώτες στην Μολδαβία και ενώθηκαν με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Ο Καραγιώργης Γεώργιος, εκατόνταρχος στο  σώμα του Αλέξανδρου Υψηλάντη, πολέμησε στο Σκουλένι και μετά από την αποτυχία του κινήματος κατέβηκε στη Νότιο Ελλάδα και πολέμησε μαζί με τον Μαυροκορδάτο στο Μεσολόγγι, με τον γενναίο Κολοκοτρώνη στη Δούμπαλη, με τον Καραϊσκάκη στο Χαϊδάρι, στο Δίστομο και στον Πειραιά. Τα πέντε αδέλφια του: Δημήτριος Καραγιώργης, Μιχάλης Καραγιώργης, Μανώλης Καραγιώργης, Πασχάλης Καραγιώργης και Σταύρος Καραγιώργης σκοτώθηκαν όλοι τους στο Σκουλένι της Μολδαβίας, στη σημερινή Ρουμανία, τον Ιούνιο του 1821.

Ένα μεγάλο μέρος του Στρατού, που έδωσε τη ζωή του για την πατρίδα στις κοιλάδες της Μολδοβλαχίας, ήσαν Θρακιώτες, καθώς επίσης και αρκετοί Ιερολοχίτες. Στη μάχη της Μονής του Σέκου, μαζί με τον Γιωργάκη τον Ολύμπιο και τον Φαρμάκη, πήραν μέρος και πολλοί Θρακιώτες. Σύμφωνα με τον ιστορικό Κωνσταντίνο Βακαλόπουλο, ένας από τους Θρακιώτες που επέζησε από τη μάχη στο Δραγατσάνι, ήταν ο εθνικός ευεργέτης Κωνσταντίνος Ξενοκράτης, από το Σαμάκοβο της Ανατολικής Θράκης, που εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι και απέκτησε μεγάλη περιουσία, την οποία διέθεσε, κατά ένα μεγάλο ποσοστό της για την ίδρυση ελληνικών σχολείων στο Σαμάκοβο, στη Βιζύη και στο Μεσολόγγι. Η στολή του, η μοναδική Ιερολοχίτου, φυλάγεται σήμερα στο Εθνολογικό Μουσείο Αθηνών. Ένας άλλος ηρωικός οπλάρχηγος Θρακιώτης, που έλαβε μέρος στους αγώνες της Μολδοβλαχίας, ήταν ο Αθανάσιος Μπελιάς ή Καραμπελιάς από την Κορνοφωλιά του Έβρου. Το όνομά του μαρτυρεί τα προβλήματα που δημιουργούσε στους Τούρκους: Καραμπελιάς - Μαύρος Μπελάς. Γνωστός ως καπετάν Θανάσης, ήταν αρχηγός του αντάρτικου τμήματος στο βουνό Γκίμπρενα της επαρχίας Σουφλίου και μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1818. Μετά από συνεννοήσεις, βρέθηκε στη Μολδοβλαχία, δίπλα στον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Ύστερα όμως από την αποτυχία του κινήματος στη Μολδοβλαχία, πήρε το δρόμο για την επαναστατημένη Ελλάδα. Δυστυχώς όμως έπεσε σε ενέδρα, τραυματίσθηκε και πιάστηκε αιχμάλωτος στη Ροδόπη, νεαρό παλικάρι. Οδηγήθηκε σιδεροδεμένος στην Αδριανούπολη, όπου και κρεμάσθηκε. Για τους Θρακιώτες έγινε θρύλος και τον ύμνησε η Δημοτική μούσα: Ποιός είδε ήλιο τη βραδιά και άστρο το μεσημέρι; / Ποιος είδε τον Καραμπελιά, τον καπετάν Θανάση; / Τη μάνα που καθότανε σε ένα σταυροδρόμι / και όποιους διαβάτες πέρναγαν, όλους τους ερωτούσε!
......................................................
Δεν σ' έπρεπαν τα σίδερα και αλυσίδα στο λαιμό σου/ Μόν' σ' έπρεπε να κάθεσαι στης Γκίμπραινας τα μέρη./ Νάχεις αρνιά να ψήνονται, περδίκια σουβλισμένα./ Νάχεις και το γλυκό κρασί να τρώγεις και να πίνεις./ Νάχεις και τα κλεφτόπουλα, τους Τούρκους να τρομάζεις.
Αξίζει επίσης να αναφερθεί ένα αφηγηματικό ιστορικό τραγούδι της Δυτικής Θράκης, σύμφωνα με τον συγγραφέα - λαογράφο Γιώργο Λεκάκη. Έχει σχέση με τη δράση ενός ηγεμόνα - πρίγκιπα της Βλαχίας του Μιχαήλ του Β' του Γενναίου, που ζει τον 17ο αιώνα και μάλιστα σήμερα θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους εθνικούς ήρωες της Ρουμανίας. Μητέρα του ήταν η Θεοδώρα Καντακουζηνού, πριγκίπισσα της γνωστής βυζαντινής οικογένειας των Καντακουζηνών. Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, κατόρθωσε να θέσει υπό έλεγχο για κάποιο διάστημα τις τουρκοκρατούμενες: Μολδαβία και Τρανσυλβανία. Δραστηριοποιήθηκε εναντίον των Τούρκων για μεγάλο χρονικό διάστημα. 
Μιχάλμπεης βουλεύτηκε τους Τούρκους να χαλάσει / με τετρακόσια κάτεργα και εξήντα δυο γαλόνια./ Μπροστά πααίν' τα κάτεργα και πίσω τα γαλιόνια./ Στη με' πααίν' Μιχάμπεης, μεγάλος καπετάνιος! / Στο 'να του χέρι το σταυρό και στ' άλλο το σπαθί του./ Τον τρέμει όλη η Τουρκιά και της Βλαχιάς τα μέρη.

6. Συμμετοχή Θρακών στην επανάσταση της Χαλκιδικής
Η δράση του Αινίτη Αντώνη Βισβίζη άρχισε πολύ νωρίς! Ήδη από το Μάρτιο του 1821 και προτού ακόμη να αρχίσει η επανάσταση στη Νότια Ελλάδα -μας θυμίζει ο Αντώνης Ρωσσίδης σε σχετικό του άρθρο- με την κατάφορη "Καλομοίρα" του μεταφέρει στον Άθω τα όπλα και τα πολεμοφόδια του αρχηγού της Επανάστασης της Μακεδονίας Εμμανουήλ Παπά. Επίσης από τα ενεργά στελέχη της Φιλικής Εταιρείας, που κινητοποιήθηκαν σαθερά και αποτελεσματικά για την επαναστατική κινητοποίηση των Ελλήνων της Μακεδονίας ήσαν ο επίσκοπος Μαρωνείτης Κωνστάντιος και ο γιατρός Ευάγγελος, που επικεφαλής ενός αγήματος από την Μαρώνεια, το Μάιο του 1821, έφτασαν στο Άγιο Όρος και έλαβαν μέρος μαζί  με τον Εμμανουήλ Παπά στις μάχες με τα τουρκικά στρατεύματα από τη Θεσσαλονίκη. Διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο στα επαναστατικά γεγονότα της Χαλκιδικής. Αυτόπτης μάρτυρας των συμβάντων, ο μοναχός Δοσίθεος, περιγράφει παραστατικά την όψη των 500 περίπου ανδρών του σώματος του Εμμανουήλ Παπά που βάδιζαν προς τα Στάγειρα: "Εξεστράτευσε λοιπόν τότε, ο άρχων Μανολάκης μετά των στρατευμάτων αυτού, πεζούς και καβαλαραίους και με φλάμπουρα και κατ' αρχάς όρμησαν προς τους Σταγειρίτας και ήταν με την συνοδείαν αυτού τότε ζηλευτής υπέρμαχος πρώτος από τους άλλους, ο άγιος Μαρωνείας Κωνστάντιος λεγόμενοι. Έπειτα ο εξοχότατος άρχων ιατρός Ευάγγελος, με τους στρατιώτας αυτού και με τους πατέρας, ως έθος είναι εις τα στρατεύματα...". Ο Μητροπολίτης Μαρωνείας Κωνστάντιος έχασε τη ζωή του, κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του επαναστατικού κινήματος. Βλέπουμε ακόμη, με την έναρξη της επανάστασης του 1821, ναυτικούς από την Αίνο και από άλλες ναυτικές πόλεις της Θράκης να σαλπάρουν και να οργώνουν το Αιγαίο και να βοηθούν στην εξέγερση της Χαλκιδικής και στον κλεφτοπόλεμο.

Ο Λόρδος Βύρων, στο ποίημα του: Την εποχή του ορείχαλκου μνημονεύει την επανάσταση που σημειώθηκε στη Χαλκιδική με τα εξής λόγια: Πάνω στις κορφές του Άθω / και στις Άνδεις κυματίζει. / Λάβαρο που είναι το ίδιο / και δύο κόσμους χαιρετίζει.

Αξίζει να σημειωθεί πως ο Αντώνης Βισβίζης πλέει ολόγυρα από τη Χαλκιδική και βοηθάει τους αγωνιστές της Κασσάνδρας, παίρνει μέρος στις ναυμαχίες του Αγίου Όρους, της Λέσβου τον Μάιο του 1821, της Σάρρου τον Ιούλιο του 1821 και τον Δεκέμβριο σώζει στο Άγιο Όρος τον εγκαταλειμμένο αρχηγό της Επανάστασης της Μακεδονίας, τον Εμμανουήλ Παπά, ο οποίος άρρωστος πέθανε από καρδιακή προσβολή πάνω στο πλοίο του Βισβίζη, καθώς έπλεαν για την Ύδρα.

7. Η Κλεφτουριά στη Θράκη κατά την τουρκοκρατία και το 1821
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, σε όλο το γεωγραφικό χώρο της ευρύτερης Θράκης, δραστηριοποιήθηκαν μερικοί Θρακιώτες, που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν σαν τους κλέφτες της Νότιας Ελλάδας και βοήθησαν στην απελευθέρωση ελληνικών περιοχών.

Οι πράξεις τους είχαν όλα τα χαρακτηριστικά της κλεφτουριάς της υπόλοιπης Ελλάδος. Αναφέρονται συγκεκριμένα ονόματα, από διάφορες πηγές. Σαν κορυφαίοι θεωρούνται ο Ιγνάτογλου και ο Μπαξεβάνογλου. Γι' αυτόν τον 2ο οι παλιοί διηγούνται ότι είχε μεγάλη σωματική δύναμη και το λημέρι του βρισκόταν στο οροπέδιο Γιαταγάνι. Καταγόταν από τα "Σουλάκια" (Υδροχαρή μέρη) της Ραιδεστού και ήταν γιος λαχανοκηπουρού, όπως εξάλλου φαίνεται και από το επώνυμό του. Στην περιοχή αυτή υπήρχαν λαχανόκηποι των Ελλήνων της συνοικίας του Κούρναλη. Σύμφωνα με πληροφορίες που μας δίνει ο Γεώργιος Γιαννακάκης σε σχετικό του άρθρο, ο Μπαξεβάνογλου είχε συντρόφους από τα χωριά και πολλές φορές κατέβαινε στην πεδινή Θράκη και τη νύχτα έκαναν επίθεση σε τσιφλικάδες Τούρκους μπέηδες και τους μετέφερε στο δασώδες Ιερό Όρος. Έπειτα μέσω απεσταλμένων έπαιρνε λύτρα από τους συγγενείς τους και στη συνέχεια τους άφηνε ελεύθερους. Με τα χρήματα αυτά βοηθούσε τους φτωχούς, τους ανάπηρους και τα ορφανά. Μας θυμίζει τον Τσακιτζή που δρούσε στην Ανατολή. Μας είναι άγνωστο πότε και πώς πέθαινε. Μεταγενέστερος υπήρξε ο Καπετάν Νικόλαος από το Σχολάριο και έδρασε στην Ανατολική Θράκη, με συντρόφους από τα χωριά. Αυτοί οι συνεργάτες του ήταν: ο Ντελή Θανάσης, ο Μπόζος από το Σχολάριο, ο Κωνσταντίνος Σιλτζίκας από το Ιντζέκιοϊ, ο Ντελημπάμπης από την Καστάμπολη και ο Καλαθάρας από χωριό των Μαλγάρων. Αυτοί και μετά το Ρωσσοτουρκικό Πόλεμο, που τελείωσε το 1774 με τη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, πολύ ευνοϊκή για τους Έλληνες και ιδιαίτερα τους εμπόρους, συνέχισαν την κλέφτικη ζωή. Για να συντηρούνται εκβίαζαν πλουσίους με μυστικούς απεσταλμένους και έπαιρναν τα λίτρα σε χρυσές λίρες. Μ' αυτόν τον τρόπο συνέλαβαν τον Αγαθανάση Γανίτη, πλούσιο στην Κωνσταντινούπολη, από τον οποίο εισέπραξαν 1000 χρυσές λίρες. Δεν σκότωναν, ούτε επιβάρυναν τους χωρικούς, γι' αυτό και οι χωρικοί δεν τους κατέδιδαν, αλλά τους θεωρούσαν μέσον ασφαλείας. Το 1886 σε σύγκρουση με τουρκικό απόσπασμα, μερικοί σκοτώθηκαν και όσοι διασώθηκαν, όπως ο καπετάν Νικόλαος, πήγαν στην Ανατολική Ρωμυλία τη σημερινή Βουλγαρία, που τότε ήταν μέρος της Θράκης.

Στη Σηλυβρία δραστηριοποιήθηκαν ο Ιγνάτογλου και ο Παπάζογλου. Στο Διδυμότειχο δρούσε ο καπετάν Βαγγέλης και στην Αδριανούπολη ο καπετάν Λάζος.

Η επίσημη ιστορία αναφέρει πολύ λίγα για την ενεργοποίηση και τη συμβολή των Θρακών στον αγώνα του 1821. Η δημοτική μούσα όμως για τον Θρακιώτη ήρωα Τσάνταλη, ψευδώνυμο του Κωστή Ιγνάτογλου, που δραστηριοποιήθηκε στο χώρο της Θράκης και συγκεκριμένα στη Σηλυβρία, όπως ακριβώς και ο Ρήγας Φεραίος στην υπόλοιπη Ελλάδα, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και ονομάσθηκε από τους Τούρκους: Μικρός Μοσκώβ δηλαδή Μικρός Ρώσος περιγράφει τη ζωή του και τη δράση του λέγοντας τα εξής: Πότε θε νάρθει η Άνοιξη, νάρθει το καλοκαίρι / Κωστή, Κωστή μου Τσάνταλη, / όταν ανθίζουν τα βουνά και πρασινίζει ο κάμπος. / Να βγάλω τα ποδήματα, να βάλω τα τσαρούχια. / Να πάρω το τουφέκι μου, να βάλω το σπαθί μου. / Να πάρω δίπλα τα βουνά, της Στράντζας τα μπαλκόνια / και να σφυρίξω κλέφτικα, να μαζευτούν οι κλέφτες. / Να πιάσω Τούρκους ζωντανούς, να τον ετιμωρήσω. / Να δω ελληνικό φυτό και ύστερα ας πεθάνω.

(Συνεχίζεται με τα Μέρη Γ’ και Δ’)