Προσδοκίες γονέων

Τι σημαίνει να έχει ένας γονέας προσδοκίες από το παιδί του; Χρειάζεται να έχει; Πως Λειτουργούν οι προσδοκίες του; Πόσα πολλά μπορεί να προσδοκεί; Να περιμένει περισσότερα ή περιμένοντας πολλά πιέζει το παιδί; Είναι εκείνος υπεύθυνος να αποφασίζει για το παιδί του, μια και μόνο εκείνος πιστεύει ότι ξέρει καλά τι είναι καλό για εκείνο; Είναι αναγκασμένο το παιδί να ακολουθήσει αυτό που θέλει ο γονέας ή μπορεί να λάβει μόνο του τις αποφάσεις για τη ζωή του και οι γονείς να είναι απλά δίπλα του; Μεγάλα τα διλήμματα για τους γονείς και πολλά τα ερωτήματα γύρω από τις προσδοκίες.

Οι προσδοκίες δείχνουν στο παιδί τις αξίες που είναι σημαντικές για τους γονείς. Αφορούν δύο μεγάλες κατηγορίες: την προσωπικότητα και τα επιτεύγματα. Στην πρώτη κατηγορία βρίσκεται το σύνολο των στοιχείων του χαρακτήρα που οι γονείς επιθυμούν να αποκτήσουν τα παιδιά τους, όπως η υπευθυνότητα, η υπομονή, η ενσυναίσθηση, η πειθαρχία, η ευγένεια και στη δεύτερη κατηγορία βρίσκονται οι ακαδημαϊκές δραστηριότητες, όπως η καλή σχολική επίδοση και οι δημιουργικές δραστηριότητες, όπως η μουσική, ο χορός, ο αθλητισμός.

Τα προβλήματα αρχίζουν να εμφανίζονται όταν ο γονιός βλέπει το παιδί σαν προέκταση του εαυτού του και της ζωής που δεν έζησε ποτέ και όχι σαν ξεχωριστό άτομο. Στην ουσία συχνά καθρεφτίζει στο παιδί τα δικά του ανεκπλήρωτα όνειρα και προσωπικές φιλοδοξίες και επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις δικές του ελλείψεις και απωθημένα. Έτσι οι γονείς νιώθουν όμορφα όταν τα παιδιά τους είναι έξυπνα, ελκυστικά και επιτυχημένα, ενώ νιώθουν άσχημα όταν έχουν προβλήματα στο σχολείο και ακούνε παράπονα για αυτά. Όμως τα παιδιά έχουν την ανάγκη αποδοχής από τους άλλους και ιδιαίτερα από τους γονείς τους. Αυτή η ανάγκη αποδοχής, μπορεί να οδηγήσει πολλές φορές σε καταπίεση των επιθυμιών τους και σε σύγχυση. 

Έτσι,  ένα παιδί που δεν τα καταφέρνει πολύ καλά στο σχολείο και οι γονείς το πιέζουν θεωρώντας ότι δε διαβάζει αρκετά, αρχίζει να νιώθει ότι δεν αξίζει, αισθάνεται μειονεκτικά και γεμίζει ενοχές καθώς βλέπει πως δεν μπορεί να τους ικανοποιήσει. Το πιο συνηθισμένο αποτέλεσμα σε μια τέτοια περίπτωση είναι το παιδί να θέλει να αποφεύγει το διάβασμα και το σχολείο, ώστε να μην απογοητεύσει ξανά τον εαυτό του και τους άλλους.

Όλο αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, όπου το παιδί προσπαθεί να επιτύχει και δεν τα καταφέρνει, καθώς επιδρά αρνητικά το άγχος της αποτυχίας.  Οι γονείς μη γνωρίζοντας πώς αλλιώς να βοηθήσουν, το πιέζουν περισσότερο για το διάβασμα, γεγονός που δυσκολεύει ακόμα περισσότερο την κατάσταση.

Έτσι λοιπόν, όταν τα επιτεύγματα των παιδιών γίνονται μέτρο για την αξία των γονιών και ο γονιός ταυτίζεται άμεσα με το παιδί, σύνηθες αποτέλεσμα είναι η δημιουργία θυμού στον ψυχισμό του παιδιού, ως συνέπεια της έντονης πίεσης για επιτυχία.

Οπότε, οι προσδοκίες των γονιών, προκειμένου να είναι θετικές για τα παιδιά, χρειάζεται να είναι καταρχάς ρεαλιστικές, εννοώντας πως πρέπει να βασίζονται στο αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού, στις ικανότητες, τις δεξιότητες, τις ιδιαίτερες κλίσεις και την ιδιοσυγκρασία του. Βασική δουλειά, λοιπόν, είναι για τους γονείς να αναγνωρίσουν πρώτα τις ικανότητες του παιδιού και τα ιδιαίτερα ταλέντα και ενδιαφέροντά του και να δημιουργήσουν στη συνέχεια ένα περιβάλλον που θα προωθεί τις ικανότητες αυτές. Η ανάπτυξη ρεαλιστικών προσδοκιών θα ωθήσει τα παιδιά στη δημιουργία μιας υγιούς εικόνας εαυτού και στην καλλιέργεια ενός συναισθήματος αυτοπεποίθησης και σιγουριάς, απαραίτητα συστατικά  για τις μελλοντικές του επιτυχίες. 

Οι υπέρμετρες προσδοκίες των γονιών, αντί για τη δημιουργία αυτοπεποίθησης,  πιέζουν το παιδί, το οδηγούν σε σύγχυση καθώς δε μπορεί να καταλάβει τι ακριβώς του ζητούν οι γονείς του, το κάνουν να νιώθει ότι αποτελεί πηγή απογοήτευσης για αυτούς  όταν δεν τα καταφέρνει και ενδέχεται να του προκαλέσουν διάφορα αρνητικά συναισθήματα, όπως αυξημένο άγχος, ενοχές, φόβο πως θα αποτύχει, θυμό, απογοήτευση, ματαίωση, αίσθημα του ανικανοποίητου, ανασφάλεια και έλλειψη σιγουριάς και πίστης στον εαυτό και τις δυνατότητές του.
Παράλληλα, εξαιτίας των μη ρεαλιστικών προσδοκιών τους, ελλοχεύει ο κίνδυνος οι γονείς να μην αντιλαμβάνονται τί νιώθει το παιδί τους, ποιες είναι οι πραγματικές του επιθυμίες, τί κρύβεται πίσω από μια σχολική αποτυχία (π.χ. ειδικές μαθησιακές δυσκολίες), ποιες είναι οι ανάγκες του. Το αποτέλεσμα σε αυτή την περίπτωση μπορεί να είναι η ρήξη στη σχέση με τα  παιδιά τους.

Οι γονείς που έχουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες στο σχολείο ή σε οποιοδήποτε άλλο τομέα της ζωής των παιδιών, ουσιαστικά βάζουν σε κίνδυνο τη ψυχική, συναισθηματική και σωματική υγεία τους. Οι έρευνες δείχνουν πως τα παιδιά που δέχονται τέτοιου είδους πίεση συχνά αρχίζουν να αρνούνται να συμμετέχουν ή να επιχειρήσουν οτιδήποτε καινούριο. Φοβούνται να μην φανούν στους γονείς τους ως ατελή και δεν είναι λίγες οι φορές που ενώ έχουν τεράστιες δυνατότητες και ικανότητες να πετύχουν, σταματούν να προσπαθούν εξαιτίας των εξωπραγματικών προσδοκιών των γονιών τους.

Όταν οι καλύτερες προσπάθειες των παιδιών δεν είναι ποτέ αρκετά καλές για τους γονείς, τότε η ζωή τους γεμίζει φόβο και θλίψη γιατί στην πραγματικότητα πιστεύουν πως ποτέ δεν θα καταφέρουν να είναι αρκετά καλοί στα μάτια των γονιών τους. Κάποια παιδιά μπορεί να επαναστατήσουν ενάντια σε αυτές τις πιέσεις, και άλλα παιδιά μπορεί να νιώσουν έντονο άγχος, καταθλιπτική διάθεση και να αποκτήσουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους.

Το κακό είναι πως τα παιδιά που δεν έχουν δυναμικό χαρακτήρα και έχουν παθητικές αντιδράσεις, τείνουν να ζουν τη ζωή που θέλουν οι γονείς τους και όχι την ζωή που θέλουν οι ίδιοι. Κάνοντας πάντα το ‘’χατίρι” των γονιών τα παιδιά καταλήγουν να γίνουν ενήλικες χωρίς αυτοπεποίθηση, χωρίς να έχουν πάρει στην ζωή τους καμία πρωτοβουλία και η προσωπική τους ευτυχία να είναι πάντα άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτήν των γονιών τους, αφού μια ζωή η επιτυχία τους θα εξαρτάται από το πόσο σημαντική είναι για τους γονείς και όχι από την δική τους ικανοποίηση. Το παιδί δεν θα χαρεί ποτέ ουσιαστικά την ζωή του αν ο τρόπος που θα την ζήσει θα του επιβληθεί από τους γονείς του. Το παιδί δεν θα ευτυχήσει ποτέ πραγματικά αν η μόνη πηγή χαράς που θα έχει θα είναι η ικανοποίηση που προσφέρει στους γονείς του από τα επιτεύγματα του.

Ουσιαστικά το παιδί σας θα βασανίζεται συνεχώς από κακές σκέψεις αφού κάνοντας πάντα ότι του λέτε εσείς θα καταλήξει να θεωρεί πως δεν έχει σωστή κρίση και δεν είναι άξιο να πάρει σωστές αποφάσεις. Θα καταπιέζει τα όνειρα του και στις διαπροσωπικές του σχέσεις θα κάνει συνεχώς υποχωρήσεις αφού έμμεσα θα του έχετε εμφυσήσει να καταπιέζει τις επιθυμίες του και να ικανοποιεί τις επιθυμίες των άλλων, όπως έκανε και με τις δικές σας. Θέλετε τα παιδιά σας να είναι δυναμικοί άνθρωποι με ισχυρή προσωπικότητα, να διεκδικούν αυτά που θέλουν και τους αξίζουν, με εξαίρεση βέβαια την υπακοή σε σας, πράγμα εξαιρετικά αντιφατικό.

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε επομένως πως το καλύτερο για τα παιδιά είναι να μην έχουν οι γονείς καθόλου απαιτήσεις ή προσδοκίες; Η απάντηση είναι αρνητική. Οι μηδενικές ή χαμηλές προσδοκίες των γονιών, δεν απαιτούν καμία προσπάθεια από τα παιδιά και στέλνουν το μήνυμα ότι οι γονείς δεν έχουν εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους. Μπορεί να ακουστεί ειρωνικό, αλλά οι χαμηλές προσδοκίες επίσης δημιουργούν στα παιδιά άγχος ή καταθλιπτική διάθεση, γιατί τα κάνουν να αισθάνονται ανίκανα να πετύχουν κάτι περισσότερο στη ζωή τους. Μπορεί να προσπαθούν ελάχιστα σε νέες προκλήσεις και να τα παρατούν εύκολα ακόμα και όταν είναι σε θέση να τα καταφέρουν. 

Συνοψίζοντας, ένα παιδί δεν είναι αποτυχημένο εάν δεν είναι άριστος μαθητής. Πολλοί δυστυχισμένοι ενήλικες υπήρξαν άριστοι μαθητές και πολλοί ευτυχισμένοι ενήλικες υπήρξαν κακοί μαθητές. Οι προσδοκίες λοιπόν των γονιών,  μπορεί να ωφελήσουν την ανάπτυξη του παιδιού ή να αποτελέσουν τροχοπέδη στην υγιή ψυχοκοινωνική του εξέλιξη.

Ο στόχος δεν είναι να δημιουργήσουμε το ιδανικό παιδί, γιατί δεν υπάρχει ένα και μοναδικό τέλειο πρότυπο. Το μυστικό για ένα υγιές και ευτυχισμένο παιδί είναι η ισορροπία, έτσι ώστε να αξιοποιήσει στο έπακρο τις ικανότητές του για να είναι ευχαριστημένο και να έχει πίστη στην αξία και τις δυνατότητές του.

Τι θα γίνει όμως με τις δικές σας επιθυμίες; Εκεί ο καθένας έχει να παλέψει με τον εαυτό του. Χρειάζεται να επαναπροσδιορίσει τους λόγους που επιθυμεί το παιδί του να μη του φέρνει αντιρρήσεις; Για ποιον λόγο επιθυμεί το παιδί του να κάνει αυτό που θέλει εκείνος; Γιατί θέλει τα παιδιά του να ζήσουν όπως δεν έζησε ο ίδιος;  

Το παιδί σας είναι μεν κομμάτι από τον εαυτό σας αλλά δεν παύει να είναι και ξεχωριστή προσωπικότητα και να έχει δικά του θέλω για την ζωή. Το παιδί σας δεν αποτελεί την συνέχεια της δικής σας ζωής. Φροντίστε να εισπράττει αναγνώριση , αγάπη, επιβράβευση, υποστήριξη και κατανόηση. Αποδεχτείτε το για αυτό που είναι και για όσα μπορεί να κάνει. Συμβουλέψτε, μην απαιτείται, γίνεται συνοδοιπόροι και όχι καθοδηγητές του.
 Να θυμάστε ότι κανείς δεν χάρηκε τη ζωή του, όταν ο τρόπος που έπρεπε να τη ζήσει του επιβλήθηκε από κάποιον άλλον. Σκεφτείτε την κόρη σας ή τον γιο σας σαν ένα άτομο που θα καταπιέζει τα όνειρά του και θα ακολουθεί πάντα τις επιθυμίες των άλλων, γιατί αυτό του μαθαίνετε έμμεσα όταν του ζητάτε να ικανοποιήσει τις δικές σας επιθυμίες ή όταν οι έντονες αντιδράσεις σας του δείχνουν ότι κάτι κάνει λάθος και ότι δεν έχει περιθώριο βελτίωσης!