14 Μαΐου 1920: Η Θράκη συνθλίβει μια για πάντα την ταφόπλακα της υποδούλωσης

Αύριο μπαίνουμε στο 2020, είναι η χρονιά που συμπληρώνονται 100 χρόνια από την απελευθέρωση και ενσωμάτωση της Θράκης στον κορμό της πατρίδος.

Επιτέλους οι αγώνες και οι θυσίες των προγόνων μας δικαιώθηκαν. Το νόημα της σημερινής Επετείου είναι το χρέος μας να μη λησμονούμε την ιστορία μας και να αποτίουμε πάντα φόρο τιμής στους ήρωες πρωταγωνιστές της.
Ως γνωστόν η Θράκη υποδουλώθηκε στους Οθωμανούς το 1361 - 1362 περίπου από τον εξωμότη αλλαξοπιστήσαντα χριστιανό Έλληνα άρχοντα της Προύσσας Γαζή Εβρενόζ.

Καθ’ όλη την διάρκεια της οθωμανικής και λίγων ετών της βουλγαρικής κατοχής, πλήθος επωνύμων και ανωνύμων Ροδοπαίων και Θρακών έδωσαν το παρόν, κατά τους αγώνες για την ελευθερία τους, αλλά η γειτνίαση με την Κωνσταντινούπολη κατέπνιγαν πάντα τις επαναστάσεις αυτές στο αίμα.

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε όλους αυτούς τους αγωνιστές όπως τον μητροπολίτη Μαρωνείας Κωνστάντιο που με ομάδα Ροδοπαίων μετέβη στο Άγιο Όρος, όπου και όρκισε τους επαναστάτες, επίσης όλους τους μυημένους στην Φιλική Εταιρεία τον μητροπολίτη Μαρωνείας Ιωαννίκιο, τους απλούς κατοίκους και τους προύχοντες της Ροδόπης. Τους Αρματωλούς και Κλέφτες τους φύλακες των στενών της Νυμφαίας, τους Ροδοπαίους συμμετέχοντες στην Φάλαγγα των «Θρακομακεδόνο-Θεσσαλών». Τους Μαρωνίτες καραβοκύρηδες που μετέφεραν όπλα για τον αγώνα με τα καράβια τους. Τους αγωνιστές Μαρωνίτες που τελικά έμειναν στην Ερμούπολη της Σύρου. Τους γνωστούς και αγνώστους αγωνιστές του Ιάσμου, της Γρατινής, της Σάλπης, των Ασωμάτων, των Σαπών, της Μαρωνείας και Κομοτηνής. Τους απογόνους των Κομοτηναίων που διαμένουν στα Κουμουτζινά Άρτας και στα Τρόπαια Αρκαδίας που πολέμησαν μαζί με τον Κολοκοτρώνη έχοντας μαζί τους και τα τρόπαια του χωριού τους από τα οποία πήρε και το όνομα του χωριού τους.

Οι αγώνες των Ροδοπαίων δυστυχώς δεν έχουν γραφεί σε κανένα επίσημο ιστορικό βιβλίο της ελληνικής ιστορίας και δεν διδάσκονται στα σχολεία, γι αυτό η ελληνική ιστορία θα πρέπει να ξαναγραφεί και να περιλάβει μέσα όλους τους αγώνες των Θρακών οι οποίοι ήταν ίσης αξίας με τους αγώνες των υπολοίπων Ελλήνων.

Το αίμα των Ροδοπαίων και όλων των Θρακών ήταν πολύ μέχρι να έλθει η μέρα της απελευθέρωσης 99 χρόνια μετά το 1821. Σήμερα πολλά ιστορικά κομμάτια της Θράκης είναι σε ξένες κατοχές, βόρειο και ανατολικό, τα μνημεία που υπάρχουν όμως εκεί μαρτυρούν την μοναδικότητα και την ελληνικότητα των περιοχών αυτών που βιαίως ξεριζώθηκαν από τα πανάρχαια χρόνια οι Έλληνες κάτοικοί τους. Θα έλθει όμως ο καιρός που «πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θα ‘ναι».

Στις 14 Ιουλίου του 1913 μια ηλιαχτίδα ελευθερίας ανέτειλε για την σκλαβωμένη Ροδόπη εισήλθε ελευθερωτής ο ελληνικός στρατός όμως έσβησε σύντομα. Στις 19 Αυγούστου 1913 αναγκάζεται ο ελληνικός στρατός να εγκαταλείψει πάλι την Ροδόπη στα νύχια των Βουλγάρων. Σε λίγα χρόνια όμως, βλέπουμε στο συνέδριο της Ειρήνης στο Παρίσι άρχισαν έντονες διπλωματικές διεργασίες για την Δυτ. Θράκη που είχε αποβεί πεδίο ανταγωνισμών διαφόρων ενδιαφερομένων κρατών.

Οι Αμερικανοί αντιπρόσωποι δήλωναν ότι η Δυτ. Θράκη θα πρέπει να παραμείνει στη Βουλγαρία.

Η Γαλλία πρότεινε την δημιουργία ενός ελεύθερου κρατιδίου. Τελικά με την Συνθήκη του Νεϊγύ (14/27-11-19) η Δυτική Θράκη αφαιρέθηκε από την Βουλγαρία και θα υπαγόταν μέχρι της διευθέτησης της οριστικής τύχης της υπό την διοίκηση του Γάλλου αρμοστή και θα αποτελούσε ένα είδος διασυμμαχικού κράτους.

Αρμοστής ορίστηκε ο Γάλλος στρατηγός Charpy ο οποίος στις 10 Οκτωβρίου 1919 εγκαταστάθηκε στην Κομοτηνή. Σε λίγο έφθασε και εγκαταστάθηκε και ο Έλληνας αρμοστής Χαρίσιος Βαμβακάς.

Πρώτος σκοπός του Χ. Βαμβακά ήταν ο επαναπατρισμός των διωγμένων Ελλήνων όλης της Ροδόπης και της Θράκης. Η παρουσία τους ήταν απαραίτητη για να αποδειχθεί η ελληνικότητα της περιοχής. Πράγματι οι κάτοικοι ανταποκρίθηκαν ερχόμενοι με το τρένο ή με τα κάρα, πολλά από τα σπίτια τους όμως είχαν καταληφθεί από τους Βουλγάρους. Με την παρέμβαση όμως του Χαρ. Βαμβακά στον Σαρπύ πέτυχε να επαναγκαθίσταντε οι Έλληνες στα σπίτια τους και σιγά - σιγά να αποχωρούν οι Βούλγαροι.

Σε λίγο ο Χαρ. Βαμβακάς όμως διαπιστώνει ότι υπάρχει ο κίνδυνος οι μουσουλμάνοι να ψήφιζαν υπέρ μιας βουλγαρικής κατοχής ή παραμονής των Γάλλων ως εντολοδόχων.

Τότε ο Χαρ. Βαμβακάς με διπλωματικό τρόπο κατάφερε, οι μουσουλμάνοι να συμπαθούν την ελληνική Αρμοστεία. Η συμπάθεια τους αυτή εκδηλώθηκε εμπράκτως όταν αργότερα στις εκλογές ψήφισαν την ελληνική παράταξη. Από την πλευρά τους οι Βούλγαροι όμως εργαζόταν δραστήρια στο να κατορθώσουν να πάρουν με το μέρος τους τους μουσουλμάνους και να αλλάξουν την γνώμη και των Γάλλων.

Για τον σκοπό αυτό φέρανε γαλλομαθείς όμορφες πόρνες. Από την άλλη πλευρά ο Χαρ. Βαμβακάς έφερε γαλλομαθείς υπαλλήλους και επάνδρωσε ορισμένες δημόσιες υπηρεσίες. Το αποτέλεσμα ήταν οι Γάλλοι να μένουν ικανοποιημένοι με τις ικανότητες των Ελλήνων υπαλλήλων. Παράλληλα παρασημοφορούσε τους Γάλλους υπεύθυνους για το παραμικρό.

Τέλος η πλάστιγγα έγειρε υπέρ των Ελλήνων. Στις εκλογές επικράτησε η ελληνική πλευρά εκλέγοντας για το Ανώτατο Συμβούλιο των Αντιπροσώπων 5 Έλληνες με Έλληνα πρόεδρο, ενώ οι Βούλγαροι μόνο 2, κάτι που ουσιαστικά τους αποδυνάμωνε. Αυτό ήταν το ξεκίνημα της αρχής του τέλους της βουλγαρικής κατοχής.

Δεκαπέντε μέρες πριν από τις 14 Μαΐου ο Βαμβακάς ειδοποιεί τον Σωματάρχη αντιστράτηγο Ζυμπρακάκη ότι ο Σαρπύ έλαβε τηλεγράφημα του Γάλλου Αρχιστράτηγου Εσπεραί ότι "προβλέπεται προσεχώς κατάληψης της Δυτικής Θράκης από τους Έλληνες".

Ο Ζυμπρακάκης διατάσει τον αδελφό του Παμίκο Ζυμπρακάκη να μετακινήσει τα στρατεύματά του στην περιοχή της Ξάνθης και του Ιάσμου.

Τα ξημερώματα της 14ης Μαΐου 1920 τα στρατοπεδευμένα λίγο έξω από τον Πολύανθο ελληνικά στρατεύματα παίρνουν διαταγή να κινηθούν προς την Κομοτηνή. Περί ώρα 8.30 έφτασαν στο 5ο χιλιόμετρο.

Το νέο μεταδίδεται αμέσως στους κατοίκους της πόλης. Από το πρωΐ, η πόλη γέμισε με γαλανόλευκο, οι καμπάνες χτυπούσαν χαρμόσυνα, οι κάτοικοι έβγαιναν από τα σπίτια, στους δρόμους και ζητωκραύγαζαν, αγκαλιάζονταν και φιλούσαν ο ένας τον άλλο. Όλη η πόλη άρχισε να συγκεντρώνεται στη δυτική είσοδο στη γέφυρα Κουλακόγλου, για να προϋπαντήσει τον απελευθερωτή στρατό.

Ώρα 10.40 ο ελληνικός στρατός εισέρχεται στην πόλη. Η μουσική παίζει Θούρια. Οι σάλπιγγες ηχούν. Παντού ζητωκραυγές. Τα δάκρυα χαράς άφθονα τρέχουν. Υπό βροχή ανθέων και επευφημιών, προχωράει ο Στρατός. Ένας στρατός τέλειος. Ηγείται έφιππος ο ηρωϊκός Παμίκος Ζυμπρακάκης με το επιτελείο του (συνταγματάρχης Ψαρρός, ταγματάρχης Μπιτσάκης, λοχαγός Δαβάκης), ο κατοπινός ήρωας της Πίνδου του 1940 και άλλοι. Όλοι τους φέροντες ξίφος και στολισμένα τα άλογά τους από στεφάνια. Γέλια και δάκρυα από τους Έλληνες. Κατάπληξη και θαυμασμός των αλλογενών. Η μεγάλη Ελλάς σε όλη την μεγαλειώδη επιβλητικότητά της, παρέλαυνε. Η ελεύθερη Κομοτηνή δεν θα ξεχάσει ποτέ την σημερινή ημέρα.

Εκείνο όμως που υπερέβη κάθε προσδοκίας ήταν η ασφυκτικά γεμάτη πλατεία από τον κόσμο με επικεφαλής τις δημοτικές αρχές, τους μαθητές με τους διδασκάλους τους και τις νεαρές με τις τοπικές ενδυμασίες. Μπαίνοντας ο ελληνικός στρατός στην πόλη εκτός από τους πολίτες τους υποδέχθηκαν με παρουσίαση όπλων και οι δύο ομάδες των ενόπλων Ελλήνων Κομοτηναίων, που εδώ και καιρό κάνοντας περιπολίες στην πόλη τονώνανε το ηθικό των Ελλήνων κατοίκων, κόβοντας την όρεξη των Βουλγάρων που θέλανε να εξοντώσουν τον Ελληνισμό της περιοχής.

Την ίδια μέρα η συνεδρίαση της Βουλής των Ελλήνων, είχε μια ξεχωριστή ιδιαιτερότητα. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδος Ελευθέριος Βενιζέλος, ανακοίνωνε ότι ο εθνικός στρατός, προέλασε και κατέλαβε ολόκληρη την υπόλοιπη σημερινή Δυτική Θράκη. Στην πλατεία της Κομοτηνής την στιγμή της παράδοσης παρευρίσκονται ο Έλληνας Αρμοστής Χαρίσιος Βαμβακάς, ο αρχιμανδρίτης της Μητρόπολης Μιχαήλ Κωνσταντινίδης, ο μουσουλμάνος δήμαρχος Γκαλήπ, ο αντιδήμαρχος Απόστολος Σούζος, ο υπολοχαγός Βακάς, ο Βούλγαρος αντιπρόσωπος Γεωργίεφ και πολλοί άλλοι. Ο Ζυμπρακάκης χαιρετίζοντας το πλήθος πλησίασε τον Σαρπύ, όπου ο Σαρπύ του παρέδωσε το πρωτόκολλο παράδοσης της πόλεως σε αυτόν ως εκπρόσωπο της Ελλάδος. Τότε αμέσως τοιχοκολλήθηκε προκήρυξη του Ζυμπρακάκη γραμμένη στα ελληνικά, οθωμανικά και βουλγάρικα περί ανεξιθρησκίας και ισοπολιτείας προς τους κατοίκους με ημερομηνία 15 Μαΐου 1920. Επίσης ότι ο ελληνικός στρατός δεν εισήλθε ως κατακτητής αλλά ως ελευθερωτής και προστάτης της πόλεως. 

Το κακό όνειρο έσβησε. Τα βάσανα των Ελλήνων της Θράκης τελειώσανε. Ξανάρθε το φως της ελευθερίας για πάντα. Δυστυχώς μετά μια ώρα απ' όταν εισήλθε ο ελληνικός στρατός στην Κομοτηνή συνέβη ένα δυσάρεστο γεγονός, είχαμε τον πρώτο νεκρό της απελευθέρωσης της Ροδόπης. Υπολείμματα βουλγάρων που υποχωρούσαν σκότωσαν σε ενέδρα τον διοικητή του λόχου που πορευόταν προς κατάληψη της Νυμφαίας.

Στο μεταξύ την ιστορική σημαία του 1913 επί 7 χρόνια την είχε φυλαγμένη στο σπίτι του παππού του στην Κρήτη ο λοχίας Γεώργιος Παπαηλιάκης. Όταν πληροφορήθηκε την ημέρα της απελευθέρωσης της Θράκης, έστειλε την σημαία με μια πολύ συγκινητική επιστολή στον δήμαρχο Απόστολο Σούζο.

Τότε οι ίδιες κυρίες που έφτιαξαν την σημαία το 1913 κέντησαν πάλι στο απέναντι γαλάζιο τετράγωνο της σημαίας το ιστορικό γεγονός της οριστικής απελευθέρωσης της Κομοτηνής, 14 Μαΐου 1920, ενώ στο αμέσως κάτω γαλάζιο τετράγωνο το θλιβερό γεγονός της εγκατάλειψης της πόλης από τον ελληνικό στρατό 19 Αυγούστου 1913.

Το 1928 ο τότε δήμαρχος Σοφοκλής Κομνηνός καθιέρωσε την έπαρση της ιστορικής σημαίας με επίσημη τελετή όπως γίνεται μέχρι και σήμερα κάθε 14 Μαΐου. Όπως θα γίνει και στα 100 χρόνια από την απελευθέρωση στις 14 Μαΐου 2020.
Η μητέρα Ελλάδα ευγνωμονούσα ανταμείβει την πρωτεύουσα της Θράκης την Κομοτηνή. Έτσι στις 24 Μαρτίου 1946, ο ελληνικός στρατός σε μια σεμνή τελετή παρασημοφορεί με ένα μετάλλιο την ιστορική σημαία και την πόλη της Κομοτηνής για τον ηρωϊσμό και την αυτοθυσία του λαού της.

Ας ευχηθούμε να μην γραφεί ποτέ ξανά πάνω στο πολυτυραννισμένο σώμα της καμιά άλλη μαύρη ημερομηνία.

Ο Δήμος Κομοτηνής ονοματοθέτησε μια οδό προς τιμή του απελευθερωτή της πόλης την 14 Μαΐου 1920, Παμίκο ή Επαμεινώνδα Ζυμπρακάκη, όπως είναι το σωστό επώνυμό του. Οι λόγιοι το έγραψαν ως Ζυμβρακάκης για να ακούγεται εύηχα και έτσι καθιερώθηκε. Υποχρέωση του Δήμου μας να ανεγείρει μια προτομή του μέραρχου Ζυμπρακάκη για να θυμόμαστε την ηρωϊκή αυτή ημέρα της απελευθέρωσης και όχι της ενσωμάτωσης όπως λάθος αναφέρεται από αρκετούς. Διότι είχαμε και νεκρό αξιωματικό κατά την απελευθέρωση της Ροδόπης. 

Σήμερα η Θράκη στην χαραυγή του 2020 στέκεται υπερήφανη και στολισμένη με τον από αρχαιοτάτων χρόνων πολιτισμό της, τις πολιτιστικές, τις πνευματικές και τις φυσικές ομορφιές της, άγρυπνος φρουρός. Αποτελώντας το ανατολικότερο άκρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχοντας αναγνωριστεί επιτέλους η σημασία της για την Ελλάδα. Επιτέλους ατενίζει το μέλλον με μεγαλύτερη αισιοδοξία.

Πηγές
Παντελής Αθανασιάδης
Κώστας Καρκατσέλης
Μαρία Κολοζώφ
InFilter8.or
Πέτρος Βαμβακάς
Λυμπέρης Τσαϊλάς