Τα παιδιά έχουν ανάγκη να μάθουν πώς να σκέφτονται και όχι τι να σκέφτονται

«Σκέφτομαι άρα υπάρχω», μια παρακαταθήκη από έναν άνθρωπο που χαρακτηρίστηκε από πολλούς ο φιλόσοφος της αμφιβολίας. Η αμφιβολία, η γενεσιουργός δύναμη προς τη Γνώση. Αμφιβάλλω, προβληματίζομαι, απορώ, εφόσον πρώτα όμως, ακούω, παρατηρώ, αισθάνομαι. Όλα αυτά, φυσικά, δεν είναι άσχετα με τη διαδικασία της εκπαίδευσης. Η δύναμη της σκέψης και δη της κριτικής σκέψης είναι το ισχυρότερο εφόδιο του ανθρώπου.

Η κριτική σκέψη είναι η ικανότητα επεξεργασίας δεδομένων (άνευ προκαταλήψεων και στερεοτύπων) με σκοπό τη λογική απόρροια μιας άποψης. Βασίζεται σε λογικά συμπεράσματα, οργανώνει τη σκέψη, οξύνει τον νου, κάνει το άτομο διαλλακτικό, ενεργό και όχι παθητικό δέκτη πληροφοριών. Λέμε, “τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται πώς να σκέφτονται και όχι τι να σκέφτονται” (Margaret Mead), αυτό όμως προϋποθέτει γνώση, πνευματική καλλιέργεια, ερεθίσματα, κίνητρα από το περιβάλλον τους και προπάντων  ελευθερία.

Η διδασκαλία είναι μια διαδικασία σύνθετη και πολύπλευρη. Είναι όμως και μια πράξη που ενεργοποιεί τον δάσκαλο να διδάξει και τον μαθητή να μάθει, και γιατί όχι, και το αντίθετο. Τι ζητάμε από τα παιδιά παραδείγματος χάριν, όταν τους θέτουμε στην Γ΄ Λυκείου ερωτήματα προς ανάπτυξη στο μάθημα της Έκφρασης - Έκθεσης όπως: ποια είναι τα θετικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης; τι είναι η παγκοσμιοποίηση; ποια είναι τα αίτια του ρατσισμού; Την Άποψη τους; Φυσικά, και την άποψη τους! Γιατί τότε η  πλειονότητα των μαθητών στις τελικές εξετάσεις έχει πάνω κάτω τις ίδιες απόψεις; Αυτές οι ατέλειωτες αράδες, γραμμένες με τόσο πολύ κόπο αλλά χωρίς νόημα, χωρίς επιχειρήματα, χωρίς λογική ακολουθία, είναι απόρροια μιας ανήκουστης τακτικής, που είναι η αποστήθιση και όχι η εμπέδωση. Επειδή, δυστυχώς η γνώση διοχετεύεται έτοιμη. Η κατάκτηση της γνώσης είναι επίπονη και χρονοβόρα. Καθήκον του δασκάλου είναι να μεταδώσει στο παιδί την ανάγκη της γνώσης ως κτήμα ες αεί.

Κινητήριος μοχλός  προς το «σκέπτεσθαι» είναι η ανάγνωση η οποία θα ενεργοποιήσει ανεπαίσθητα τι διαδικασία σκέψης του παιδιού. Λέω ανάγνωση και όχι βιβλίο, γιατί ο καθένας έχει το δικαίωμα να επιλέξει τι είναι αυτό που θα διαβάσει. Την ποιότητα του «είναι» μας εμείς τη διαμορφώνουμε μέσα από τις αναγνωστικές μας επιλογές. Η ανακάλυψη των βιβλίων από τα παιδιά είναι μια εσωτερική ανάγκη που καλούνται οι δάσκαλοι να εξωτερικεύσουν. Πρέπει λοιπόν, να γίνει κατανοητό πως η δύναμη του σκέπτεσθαι είναι μια δεξιότητα συνυφασμένη με τη γνωστική ανάπτυξη του παιδιού/ ατόμου. Άρα, αν θέλουμε να ελπίζουμε σε ένα καλύτερο μέλλον οφείλουμε να μυήσουμε τα παιδιά στη φιλαναγνωσία.