Γραφειοκρατία και πολιτικό σύστημα συνθέτουν το φαύλο κύκλο που ζούμε

Να βάλουμε στην ζωή μας το μέτρο και την αποταμίευση προτείνει ο Νίκος Μπεναβίδης διευθυντής Ανάπτυξης της Τράπεζας Αττικής που φιλοξενήθηκε στο ράδιο Χρόνος 87,5 fm ανιχνεύοντας την κρίση και το αύριο στην χώρα μας

Χρειάζεται μια στρατηγική αντιμετώπιση του χρέους με αναπτυξιακή προοπτική, επιβάλλεται να θυμηθούμε την έννοια της αποταμίευσης, να δούμε το τέρας της γραφειοκρατίας κι όλα αυτά σε συνδυασμό με το πολιτικό σύστημα και την δομή της κρατικής μηχανής και να ξαναβάλομε νέα θεμέλια. Απόψεις που έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσετε. 

Βλέπουμε μια σωρεία οικονομικών γεγονότων που συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό στην χώρα μας, μνημόνια διαχείριση χρεών, αδιέξοδα, ζητήματα που καλό είναι να τα συζητάμε και να εξηγούμε αυτά μας έρχονται σαν χιονοστιβάδα. 

-Είμαι μάχιμος τραπεζικός που καθημερινά δέχεται όλα αυτά τα ερωτήματα, τον προβληματισμό του μέσου πολίτη.

Φτάσαμε σ’ αυτό το σημείο μέσα από δικά μας λάθη αλλά μέσα σ? ένα κυκλώνα που λέγεται κρίση χρέους σε όλη την Ευρώπη.

-Η Ελλάδα τα τελευταία 30-40 χρόνια, όσο μεγάλωνα και εγώ από το χωριό πήγε στην πόλη. Στο χωριό είχε το μαρούλι, το κοτόπουλο, απλά πράγματα για ιδιοκατανάλωση και τα κατάφερνε. Πήγε στην πόλη και ζήτησε βιομηχανικά αστικά αγαθά. Το διαμέρισμα, το αυτοκίνητο, στην αρχή ήταν μεταχειρισμένο, μετά ζήτησε BMW και Mercedes και ήταν ένα κομμάτι της κουλτούρας... Κάθε χρόνο γνωρίζαμε ότι για να ικανοποιήσουμε όλα αυτά τα αγαθά γράφαμε κάποιο έλλειμμα, έξοδα μείον έσοδα. Αυτό το έλλειμμα το καλύπταμε με δανεισμό ή με επιδοτήσεις της δεκαετίας του ?80 με τα περίφημα πακέτα, Ντελόρ, Σαντέρ, 2-3-4 όπως τα έλεγαν, το 2008-2009 είδαν οι δανειστές το χρέος μας και σιγά-σιγά φτάσανε σε ένα σημείο προβληματισμού που καλύφθηκε με την κουβέντα του κ. Γιουνκέρ «the game is over δηλαδή το παιγνίδι τέλειωσε». Τι κάναμε, πριμοδοτήσαμε την κατανάλωση αλλά συγχρόνως γράφαμε συν στο ΑΕΠ άλλων χωρών. Αφήσαμε την παραγωγή, ξεχάσαμε την παραγωγικότητα και πλην του τουρισμού δεν αναπτύξαμε κανένα άλλο κλάδο. Δυστυχώς ή ευτυχώς ήταν μια φυσιολογική πορεία. Η μεγάλη ατυχία της χώρας είναι ότι το δικό μας πρόβλημα συνδυάστηκε με μια τεράστια κρίση χρέους στην Αμερική και στην Ευρώπη. Εκεί υπήρξε, να μην πω την λέξη εγκεφαλικό αλλά σοβαρό καρδιακό επεισόδιο. Η οικονομία μας αυτή την στιγμή, ο καθένας μας καταλαβαίνει γυρνώντας δίπλα του ότι από πλευράς παραγωγής – παραγωγικότητας δεν καλύπτει ούτε το 50% της εσωτερικής ζήτησης, συνεπώς θα πρέπει να κάνουμε κάποιο άλλο κουμάντο. Ποιο θα είναι αυτό, σιγά-σιγά φαίνεται. 

Παρ? όλες τις προσπάθειες που γίνονται, τα κουρέματα, το χρέος εξακολουθεί να μεγαλώνει και εκτός αυτού δεν κάνουμε προσπάθειες προς μια πλευρά ανάπτυξης, αλλά προσπαθούμε να μειώσουμε το χρέος και από την άλλη ξανά-δανειζόμαστε για να μπορέσει να λειτουργήσει το κράτος και οι κρατικές μηχανές. Είναι λύση αυτή;

-Τα μέτρα τα οποία έχουν παρθεί μέχρι τώρα ουσιαστικά ήταν μέτρα πανικού. Όλοι μας καταλαβαίνουμε ότι αν κόβεις από την αγορά, κάποια στιγμή το βρίσκεις μπροστά σου, κύκλος είναι. Όλο το ζήτημα είναι ότι ο χειριστής ή συνολικά ο διαχειριστής, δεν θα πω αποκλειστικά το πολιτικό σύστημα, γιατί κάτω από το πολιτικό σύστημα είναι και ένα γραφειοκρατικό σύστημα που δεν αλλάζει με τις εκλογές.

Είναι το μόνο που μένει ίδιο…

-Εγώ θα έλεγα ότι αν έμενε ίδιο θα ήταν ίσως ένα από τα θετικά του. Αλλάζει με ένα τρόπο που μόνο κοστίζει, είναι η μοναδική σταθερά του φαύλου κύκλου που αλλάζει αλλάζοντας και τα νούμερα. Η ουσία είναι ότι δεν επιδιώξαμε την ανάπτυξη, είδαμε μια στρεβλή ανάπτυξη της κατανάλωσης, όπου την παραγωγή είτε της Κίνας, είτε της Γερμανίας την εισάγαμε, έπαιρνε ο ενδιάμεσος κάποια χρήματα και όλα τα υπόλοιπα πήγαιναν στο εξωτερικό. Αυτό δεν μπορεί να είναι ούτε αναπτυξιακή πολιτική, ούτε καν απλό νοικοκύρεμα. Επιβάλλεται χτίσιμο από τα θεμέλια. Το ζήτημα αυτή την στιγμή είναι ότι είμαστε στο συμμάζεμα, δεν βλέπω να έχουμε φτάσει στο να σταματήσει αυτό το θεμέλιο να υπάρχει. Υπάρχει μεγάλη προσδοκία στην Ευρώπη ότι πρέπει να κάνουμε κάποιες κινήσεις. Το ότι ήμασταν η μοναδική χώρα που είχαμε πάνω από το 60% του ΑΕΠ σε σχέση με το δημόσιο, αυτό έπρεπε να είχε χτυπήσει τα καμπανάκια πριν από την δεκαετία του 2000, όπου τα δεδομένα και οι ισορροπίες ήταν εντελώς διαφορετικές και η Ελλάδα ως οικονομική οντότητα είχε μια διαφορετική αυτοπεποίθηση. Πάρτε παράδειγμα την Κύπρο που την γνωρίζουμε γιατί έχουμε μια κουλτούρα παραπλήσια. Το 1974 είχε ένα σοβαρό πρόβλημα που το ξέρουμε όλοι. Οικονομικά η Κύπρος πως κατάφερε να επανέλθει; Με πολύ διαφορετική διαχείριση των οικονομικών του κράτους και με τα αποτελέσματα κάποιων στοχευμένων επιλογών. Η Κύπρος αυτή την στιγμή ως κατά κεφαλήν εισόδημα είναι στην κορυφή της Ευρώπης, είναι μέσα στις 5 πρώτες χώρες. Αυτό ας μας παραδειγματίσει πως το κατάφεραν οι Κύπριοι? Αν πάρουμε την διπλανή χώρα, την Τουρκία, η οποία από ένα τρομακτικό πρόβλημα το 2003 όπου οι υποτιμήσεις δεν προλαβαίναμε να τις καταγράψουμε στο εθνικό της νόμισμα, έφτασε αυτή την στιγμή να είναι μέσα στους G20. Δεν είναι ελάχιστο αυτό και μάλιστα σε ένα χρονικό διάστημα πολύ μικρό για τα οικονομικά δεδομένα. Όλα αυτά πρέπει να μας προβληματίσουν και να αλλάξουμε ρότα, σκέψη, κουλτούρα.  Οι εποχές που οι Τράπεζες τα έδιναν όλα δεν υφίστανται και δεν μπορούν να επιστρέψουν. 

Οι Τράπεζες έχουν ευθύνη και αν ναι ποια είναι στο κλίμα που βιώνουμε;

-Εγώ θα πω κάτι απλό, ότι οι τράπεζες ήταν το θετικό κομμάτι της κρίσεως. Αν δούμε την θέση των τραπεζών στην κρίση της Αμερικής, στην κρίση ειδικά της Ιρλανδίας που χρονικά έγινε δίπλα σε εμάς, η κρίση της Ιρλανδίας είχε χαρακτηριστικά εντελώς αντίθετα από ότι τα δικά μας. Βέβαια οι Τράπεζες ως τμήμα του κύκλου της συνολικής αλυσίδας, σίγουρα έχουν ένα κομμάτι της ευθύνης αλλά και μπορούν να το διαχειριστούν και το διαχειριστήκαν.  Το μεγάλο πρόβλημα είναι στον μεγάλο ασθενή που πλέον όλοι μας συνομολογούμε ότι είναι το ελληνικό δημόσιο και η διαχείριση του. Και δεν εννοώ μόνο την εκάστοτε πολιτική ηγεσία ή την εναλλασσόμενη πολιτική ηγεσία, αλλά την συγκεκριμένη γραφειοκρατική ηγεσία  την οποία αποτελούν οι διευθυντές υπουργείων, οι κάτω από τους γενικούς γραμματείς, που εκεί θα πρέπει να ψάξουμε όλη την δομή αυτή πως την χτίσαμε, τι παρήγαγε και τι απέδιδε και εκεί με μια στοχευμένη μελέτη 2-3 ετών θα δείτε ότι τα πράγματα είναι πάρα πολύ άσχημα, δυστυχώς. 

Τί λείπει από την χώρα για να μπορέσει να καταπολεμήσει την οικονομική δυσχέρεια των πολιτών της, έχουμε γυρίσει σε εποχές παλαιότερες, το βιοτικό επίπεδο πέφτει, οι τιμές αυξάνονται, οι μισθοί μειώνονται?  Ποια είναι η αντιμετώπιση σ? αυτό;

-Το πρώτο που χρειάζεται είναι αυτοπεποίθηση. Ας μην μεταφράζουμε την αυτοπεποίθηση μας σε κάποιες κόκκινες γραμμές οι οποίες αλλάζουν εύκολα χρώμα και μάλιστα σε λίγες μέρες. Το δεύτερο είναι πίστη στον εαυτό μας. Τρίτο, να υπολογίζουμε ότι σήμερα για να καταναλώσουμε κάτι, πρέπει να το βγάλουμε. Δεν έχουμε την δυνατότητα να εγγράφουμε χασούρες στον οικογενειακό μας προϋπολογισμό ή στον οικονομικό μας προϋπολογισμό σε επίπεδο κράτους. Θα είμαι λιγάκι αντιπαθής λέγοντας ότι η Μέρκελ ορισμένα πράγματα τα λέει σωστά γιατί τα ζητάει πρώτα από τους Γερμανούς πολίτες. Απλώς, τα έσοδα θα πρέπει να υπάρχουν για να γίνει οποιαδήποτε δαπάνη. Στην ελληνική καθομιλουμένη, δεν απλώνουμε τα ποδάρια μας πέρα από το πάπλωμα, το πάπλωμα πλέον είναι μικρό ? το ξέρουν όλοι. Τέταρτο, επιβάλλεται μια ξεκάθαρη στρατηγική αντιμετώπισης του χρέους και μια αναπτυξιακή προοπτική. Βλέπω με πολύ μεγάλη ικανοποίηση κάποιους επιστήμονες να γυρίζουν στα χωριά τους όχι όμως με στόχο την παραδοσιακή γεωργία, θα πρέπει να υπάρξει μια καινοτόμα γεωργία που να παράγει αγαθά με αντικειμενικό συγκριτικό πλεονέκτημα. Εγώ πιστεύω ότι το DNA μας στις κρίσεις φαίνεται και θα δείτε, σήμερα η Ελλάδα θα είναι πολύ πιο διαφορετική, όπως και πιο διαφορετική είναι και σήμερα σε σχέση με το 2011, πέρσι τέτοιο καιρό μιλούσαμε για τα Spread. Σε ορισμένες συζητήσεις που κάνω με αξιόλογους ανθρώπους, μιλούσαμε με όρους και δεν καταλάβαιναν το νόημα, προσπαθούσα να τους το πω και είχαν κάποια άλλη προσέγγιση, άλλο σκεπτικό. Η ουσία είναι ότι όλα αυτά θα πρέπει κάποια στιγμή να τα βάλουμε είτε ιστορικά, είτε κριτικά σε μια διαδικασία και να εξετάσουμε την δική μας θέση απέναντι σ? αυτά. Φανταστείτε πόσες συζητήσεις και πόσα Euro Group έχουν γίνει για το ελληνικό ζήτημα, δεν είναι όμως αποκλειστικά «ελληνικό ζήτημα». Η Ευρώπη άργησε πολύ περισσότερο, ενώ έπρεπε να ανταποκριθεί πολύ πιο γρήγορα. Ευτυχώς η δυστυχώς φτάσαμε σε ένα σημείο που πολλοί πλέον το καταλαβαίνουν, αλλά θα πρέπει να ξέρουν όλοι ότι όταν του γείτονα το σπίτι καίγεται, πρέπει να του δώσεις το λάστιχο να σβήσει την φωτιά.

Παρόλα αυτά δανειζόμαστε, θα έχουμε και νέα μέτρα που θα αφορούν τους δανεισμούς, αυτό που ζούμε θα συνεχιστεί τουλάχιστον για τα επόμενα χρόνια Η αισιοδοξία μπορεί να μας κρατήσει όρθιους;

-Η αυτοπεποίθηση θα μας κρατήσει όρθιους. Η αισιοδοξία είναι ένα κομμάτι της αυτοπεποίθησης, ότι κάνω κάτι και πιστεύω σε κάτι και το κάνω. Δεν κάθομαι ούτε να συζητήσω με την μορφή της μιζέριας, ούτε να βρίσω, ούτε να πω τον άλλο αυτός φταίει.

Το τις πταίει είναι  μια ιστορία που ξεκινά από το 1897. Συνεπώς 115 χρόνια μετά θα πρέπει να έχουμε βγάλει συμπέρασμα κατά πόσο αυτό το ερώτημα είναι χρήσιμο σε ώρες μάχης, γιατί σήμερα θα πρέπει να σαλπίσουν κάποιες σάλπιγγες, να χτυπήσουν κάποιες καμπάνες και πάνω από όλα ότι ο κίνδυνος είναι προσωπικός, αύριο το πρωί πιθανόν να μην έχει ο μέσος οικογενειάρχης τα προς το ζειν. Πρέπει να μας διακρίνει η σκέψη ότι κάθε μέρα είμαστε σε κατάσταση πτώχευσης και κάθε μέρα πρέπει να περισσεύουμε κάτι. Βγάλαμε 10 θα καταναλώσουμε τα 8 και να αναδείξουμε αυτό το οποίο έχουμε ξεχάσει εδώ και 30 χρόνια, την αποταμίευση. Κι εννοώ τον απλό κουμπαρά. Εμείς μέσα στην Ελλάδα κατορθώσαμε τον εθνικό κουμπαρά, που είναι τα ταμεία, να τον κάνουμε τρύπιο και όχι με μια τρύπα από τον πάτο αλλά και από τα πλαϊνά και να χαθούν δισεκατομμύρια χωρίς να ξέρουμε προς τα που κατευθύνθηκαν... 

Η αποταμίευση είναι μια διέξοδος σε όλο αυτό και μας βάζει στην λογική ενός προγραμματισμού;

-Αν μπορούσαμε μέσα στην ψυχολογία μας να βάλουμε ότι την άποψη ότι η αποταμίευση είναι η πρώτη μας δαπάνη, θα δείτε να αλλάζει το κλίμα μέσα σε 3-5 χρόνια και κάθε έτος θα έχουμε σοβαρό πλεόνασμα, αλλά δυστυχώς ή ευτυχώς το ψάρι βρωμάει από κάπου ψηλά, όμως αυτοί που είναι ψηλά είναι ?δικές μας επιλογές, δικό μας κομμάτι, δική μας συνέχεια».

Σταύρος Φανφάνης