Αλί Ουστόγλου ο Οθωμανός που έσωσε την Κομοτηνή από το Πογκρόμ των φανατικών μουσουλμάνων

Στις 22 Ιουλίου 1991 συνήλθε στον Δήμο Κομοτηνής η Επιτροπή Εισήγησης για την ονοματοθεσία οδών της πόλεως της Κομοτηνής. Έτσι κατά την συνεδρίαση μεταξύ των ονομάτων που πρότειναν προτάθηκε και το όνομα του Αλί Ουστόγλου.

Αυτός ήταν ο Οθωμανός φιλέλληνας που συμπαραστάθηκε στον ελληνοχριστιανικό πληθυσμό της Κομοτηνής κατά την διάρκεια των Ρωσοτουρκικών πολέμων. Έτσι ένας ανώνυμος μικρός δρόμος που ενώνει την οδό Φιλιππουπόλεως με την οδό Μεσημβρίας ονομάστηκε οδός Αλί Ουστόγλου.

Ας δούμε όμως πως έγινε το περιστατικό.
Ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος που κηρύχθηκε από τον Τσάρο Αλέξανδρο Β’ κατά του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β' στις 24-4-1877, έληξε ένα χρόνο αργότερα στις 3 Μαρτίου 1878. Σε αυτήν την χρονική περίοδο οι Οθωμανοί κάτοικοι της πόλης μας λόγω αυτού του πολέμου ξεσηκώθηκαν με σκοπό να κάνουν κακό στους χριστιανούς της Κομοτηνής.

Έτσι ένας όχλος φανατισμένων μουσουλμάνων από τις Βόρειες συνοικίες της πόλης αφιονισμένοι για αίμα, στην αρχή μικρές - μικρές ομάδες και σε λίγο ένας μεγάλος και ανεξέλεγκτος όχλος συγκεντρώθηκαν στο σημείο της σημερινής πλατείας της Κομοτηνής φέρνοντας μαζί τους από τα σπίτια τους και από καταστήματα σιδερικών που άνοιξαν, τσεκούρια, δρεπάνια, μαχαίρια και ότι άλλο φονικό όργανο έβρισκαν, άρχισαν μάλιστα και να τα ακονίζουν. Το ακόνισμα και οι διψασμένες φωνές τους για αίμα ακούγονταν μέχρι το τότε Βαρώσι.

Η συνοικία Βαρώσι ήταν ο κεντρικός χριστιανικός πυρήνας της Κομοτηνής που δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Από αυτήν άρχιζε η ομώνυμη εμπορική οδός, που το 1920 μετονομάστηκε σε οδό Βενιζέλου. Το όνομα Βαρώσι προέρχεται από την λέξη «varos» που σημαίνει «προάστιο». Την λέξη αυτή την δανείστηκαν οι Οθωμανοί από την Σερβοκροατική γλώσσα που σημαίνει «Το κέντρο της πόλης» αλλά και το «προάστιο». Ενώ στα ουγγρικά σημαίνει «Δήμος».

Με το όνομα Βαρώσι βλέπουμε ορισμένες συνοικίες πόλεων της Ελλάδας που κατά την οθωμανική αυτοκρατορία κατοικούνταν αποκλειστικά από χριστιανούς. Εκτός από την Κομοτηνή έχουμε τρεις συνοικίες με το όνομα Βαρώσι στην Έδεσσα, στην Αμμόχωστο και αλλού.

Οι χριστιανοί στο Βαρώσι τους πόλης μας μετά από τις φωνές και τα ακονίσματα των φονικών οργάνων τρομοκρατημένοι κλείστηκαν στα σπίτια τους. Προστασία δεν υπήρχε καμία από το Οθωμανικό κράτος, έτσι ορισμένοι χριστιανοί έτρεξαν στην Μητρόπολη στον Μητροπολίτη Μαρωνείας Ιερώνυμο, ο οποίος ήταν ένας άξιος ιεράρχης που τότε πρόσφατα στις 23 Ιουλίου 1877 εξελέγη Μητροπολίτης Μαρωνείας. 

Αυτός τότε μαζί με τον πατέρα του μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Χρύσανθου του Ζήση Φίλιογλου ή Φιλιππίδη από την Γρατινή που ήταν από τους πρόκριτους της περιοχής την εποχή εκείνη όπως ήταν και μεγαλέμπορος, ασχολούνταν με το εμπόριο σιτηρών και κουκουλιών μετάξης.

Έτσι οι δύο μαζί αμέσως ενημερώσανε τον τότε μεγαλοτσιφλικά της Μολυβωτής, πρόκριτο και βουλευτή Ροδόπης της Οθωμανικής Βουλής, Αλί Ουστόγλου ζητώντας την βοήθειά του.

Αμέσως αυτός συγκέντρωσε τους ένοπλους έμπιστους άνδρες του και ήλθαν στην Κομοτηνή. Την Κομοτηνή τότε την χώριζε ο χείμαρρος Μπουκλουτζάς που ερχόταν από την Καρυδιά, κατέβαινε στην περιοχή της σημερινής λαϊκής αγοράς και μέσω των σημερινών οδών Δημοκρατίας, Ορφέως, Δημοκρίτου και Υψηλάντου εξήρχετο της πόλης προς την θάλασσα. Αργότερα από την επταετία σκεπάστηκε αυτός ο χείμαρρος. Υπήρχε τότε μια πέτρινη γέφυρα πάνω από τον χείμαρρο που ένωνε το Βαρώσι στην αρχή της σημερινής οδού Βενιζέλου μπροστά στο κατάστημα του Πέτσα μέχρι απέναντι στο σημερινό κατάστημα πώλησης καφέδων του Βασίλη Κέκκερη.

Εκεί όταν έφθασε ο Αλί Ουστόγλου με τους ιππείς του είδε τους διψασμένους για αίμα Οθωμανούς να βρίσκονται ήδη πάνω στην γέφυρα και με άγριες διαθέσεις να ετοιμάζονται να περάσουν απέναντι. Αμέσως ο Αλί Ουστόγλου παρέταξε σε διπλή σειρά τους 70 ένοπλους ιππείς στην αρχή της Βενιζέλου που άρχιζε η χριστιανική συνοικία διατάσσοντάς τους να στρέψουν τα όπλα τους κατά των μουσουλμάνων. Τραβώντας μια κόκκινη γραμμή με ένα κομμάτι κεραμίδι στο τέλος της γέφυρας τους είπε: «Θα λυπηθώ πάρα πολύ αν θα με αναγκάσετε να δώσω εντολή στους ιππείς μου να πυροβολήσουν κατά εσάς και τότε θα χυθεί αδελφικό αίμα». Έτσι με την σθεναρή αυτή στάση του κατάφερε ο Αλί Ουστόγλου και διέλυσε την συγκέντρωση γλυτώνοντας οι χριστιανοί από ένα μεγάλο κακό.

Στα απομνημονεύματά του ο Ροδοπαίος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χρύσανθος Φιλιππίδης μας ενημερώνει και αυτός για το περιστατικό ότι «ο πατέρας του και ο Μητροπολίτης Μαρωνείας Ιερώνυμος με την βοήθεια του Οθωμανού Αλί Ουστόγλου έσωσαν εκ βεβαίας σφαγής τους χριστιανούς της Κομοτηνής». 

Με την απελευθέρωση της Κομοτηνής στις 14 Μαΐου 1920 οι χριστιανοί Κομοτηναίοι δεν ξέχασαν τον σωτήρα τους. Έτσι προς τιμή του ονοματοθετήθηκε μια οδός και ήταν ένα κομμάτι της σημερινής οδού Μακεδονίας. Επί επταετία όμως όταν έγινε η διάνοιξη της υπόλοιπης οδού όλη η οδός ονομάστηκε οδός Μακεδονίας καταργώντας έτσι την οδό Αλί Ουστόγλου.

Πολύ σωστά όμως ενεργώντας το Δημοτικό Συμβούλιο στις 22 Ιουλίου 1991 έδωσε το όνομα του σωτήρα της πόλης σε μια ανώνυμη οδό. Στην αρχή εσφαλμένα γράφτηκε στην πινακίδα της οδό «Οδός Φιλέλληνα Τούρκου Αλί Ουστόγλου». Μετά από καιρό όταν κατάλαβαν το λάθος άλλαξαν την πινακίδα αφαιρώντας την λέξη «Τούρκος» και τοποθετήθηκε νέα πινακίδα με το σωστό «Οδός Φιλέλληνα μουσουλμάνου Αλί Ουστόγλου».

Αυτό όμως δεν άρεσε στο φερέφωνο της Άγκυρας Χαλίτ Χαμπίμπογλου πρόεδρο της «Ομοσπονδίας Τούρκων Δυτικής Θράκης» και αντέδρασε έντονα αλλά εσφαλμένα γιατί ο Δήμος Κομοτηνής αφαίρεσε από την πινακίδα την λέξη «Τούρκος» και έβαλε την θέση την λέξη μουσουλμάνος. 

Ο Δήμος Κομοτηνής βέβαια πολύ σωστά ενήργησε και «που δεν ρώτησε τον Χασάν (Χαμπίμπογλου) πότε θα κάνει το Ραμαζάν».

Από τους τρεις πρωτεργάτες της διάσωσης της Κομοτηνής από το αιματοκύλισμα δόθηκαν τιμητικά σε οδούς τα ονόματα του Αλί Ουστόγλου, Μητροπολίτη Μαρωνείας Ιερωνύμου, δεν δόθηκε όμως το όνομα του τρίτου ανθρώπου που και αυτός με τις ενέργειες του βοήθησε για να σωθεί η Κομοτηνή και είναι ο Ζήσης Φίλιογλου ή Φιλιππίδης από την Γρατινή. 

Ο Ζήσης πέθανε από ημιπληγία ένα χρόνο μετά την γέννηση του γιου του μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Χρύσανθου γύρω στο 1882, λίγα χρόνια μετά την αποτροπή της σφαγής των χριστιανών. Γι’ αυτό θα πρέπει το Δημοτικό Συμβούλιο της Κομοτηνής να ονοματοθετήσει μια οδό προς τιμή του άξιου αυτού τέκνου της Γρατινής Ζήση Φιλιππίδη γιατί το αξίζει.