Η Τριπλή Κατοχή στην Ελλάδα (1941 - 1944) [Μέρος Στ']

Μετά την γερμανική εισβολή στη χώρα, στη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, με την πείνα - λιμό της Κατοχής, την αντίδραση και την αντίσταση της πλειονότητας του ελληνικού λαού. Η επίδραση της Κατοχής και των αγώνων των Ελλήνων, στη Λογοτεχνία και στις καλές τέχνες

11. ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ
    
    Στην αντιμετώπιση της πείνας και στον εφοδιασμό της χώρας με τρόφιμα στην περίοδο της Κατοχής στην Ελλάδα, βοήθησαν και διεθνείς οργανισμοί και μεμονωμένα άτομα που διαπνέονταν από αγάπη για την Ελλάδα μας και λύπη για την δοκιμασία της.

Ι. Ο Λευκός Στόλος
Η σκληρότερη περίοδος της γερμανικής Κατοχής, υπήρξε ο παγωμένος χειμώνας του 1941 - 1942. Ογδόντα χρόνια είχαν να δουν οι Αθηναίοι τόσο χιόνι και τέτοιο παγετό. Η ασιτία και ο υποσιτισμός άνοιξαν τον δρόμο σε αρρώστιες, επιδημίες και θάνατο. Τα θύματα της πείνας έφτασαν τις εκατοντάδες χιλιάδες. Από τα προπολεμικά χρόνια ένας φιλέλληνας Σουηδός δημοσιογράφος, ο Gunmar Cederskiold, γνωστή προσωπικότητα στη χώρα του, εργάσθηκε ως ανταποκριτής σουηδικών εφημερίδων στην Αθήνα. Με την ιδιότητα του "Μέλους του Σουηδικού Ερυθρού Σταυρού", έγινε ο διαμεσολαβητής στην Σουηδική κυβέρνηση και οργάνωσε ένα πρόγραμμα διαρκούς αποστολής ειδών πρώτης ανάγκης στην Ελλάδα, κλείνοντας μάλιστα ο ίδιος συμφωνίες με σουηδικές ναυτιλιακές εταιρίες για την πραγματοποίηση αυτής της προσπάθειας. Έτσι δημιουργήθηκε ο ΛΕΥΚΟΣ ΣΤΟΛΟΣ, όπως αναφέρει ο Κώστας Μερούσης, φιλόλογος και πρόεδρος της Δημόσιας Κεντρικής Ιστορικής Βιβλιοθήκης Χίου "Κοραής". Επρόκειτο για άσπρα πλοία με μαύρη πλώρη, που κουβαλούσαν είδη πρώτης ανάγκης στην Κατοχική Ελλάδα. Ήταν Σουηδικά πλοία του Ερυθρού Σταυρού. Μερικά, από τα 20 περίπου πλοία, είχαν τον τίτλο: Camelia, Virginia, Tamara κ.α. Όλα τους είχαν τα ίδια εξωτερικά χαρακτηριστικά: Ολόλευκα σαν περιστέρια, με εξαίρεση την πλώρη που ήταν μαύρη, από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι το κατάστρωμα και σε πλάτος μέχρι τις εξωτερικές οπές των αγκυρών. Στο κέντρο κάθε πλευράς του σκάφους, ήταν ζωγραφισμένη η σουηδική σημαία και στα αριστερά της ήταν γραμμένο με κεφαλαία γράμματα το όνομα του πλοίου, ενώ στα δεξιά της σημαίας υπήρχε η ονομασία της χώρας: SVERIGE δηλαδή Σουηδία.

Στα δύο άκρα των πλευρών υπήρχε το διακριτικό σήμα του Ερυθρού Σταυρού. Στους ιστούς και στην πρύμνη, κυμάτιζε η σουηδική σημαία. Η διάρκεια την ταξιδιών ξεπερνούσε συχνά τους 3 μήνες, εξαιτίας των χρονοβόρων διαδρομών που γίνονταν σε θάλασσες, όπου διεξάγονταν πολεμικές επιχειρήσεις και έπρεπε να εξασφαλισθεί η αξιοπιστία των πλοίων, από τις αεροπορικές επιδρομές, από τις νάρκες ή από τους τορπιλισμούς. Τα πλοία ξεκινούσαν από τη Σουηδία, με πορεία προς Καναδά και Αργεντινή, για να φορτώσουν κυρίως σιτηρά. Το πρώτο πλοίο του Λευκού Στόλου, έφτασε στο λιμάνι του Πειραιά, τον Μάρτιο του 1942 και ήταν το Radmansco. Αυτά τα σουηδικά καράβια μετέφεραν επίσης και μέσω Τουρκίας είδη πρώτης ανάγκης στην Αθήνα, όπως ζάχαρη, όσπρια, μπιζέλια κ.α. και βοήθησαν να σωθούν πολλοί Έλληνες.

ΙΙ. Η Μεταφορά τροφίμων στην Ελλάδα από το τουρκικό "Κουρτουλούς"
Για την αντιμετώπιση της πείνας στην Ελλάδα, από το 1941-1944, βοήθησαν διάφοροι διεθνείς οργανισμοί, μεταξύ των οποίων και η Ερυθρά Ημισέληνος, η οποία το 1941 νοίκιασε το πλοίο Κουρτουλούς (=Σωτηρία) για την μεταφορά τροφίμων στην κατεχόμενη Ελλάδα. Η κύρια προσπάθεια πάντως χρηματοδοτήθηκε από την Ελληνοαμερικανική Πρωτοβουλία Αποκατάστασης Θυμάτων Πολέμου και την Ελληνική Ένωση Κωνσταντινουπολιτών, δηλαδή από Έλληνες της Κωνσταντινούπολης. Οι Βρετανοί, αν και αρχικά δεν ήταν πρόθυμοι να αποσύρουν τον ναυτικό αποκλεισμό της χώρας, τελικά επέτρεψαν την μεταφορά τροφίμων από την Κωνσταντινούπολη στον Πειραιά. Το πρώτο ταξίδι του Κουρτουλούς, που έφερε στις δύο πλευρές του τα σύμβολα της Ερυθράς Ημισελήνου, ξεκίνησε στις 6 Οκτωβρίου του 1941. Στο διάστημα 1941-1942 έκανε άλλα 4 ταξίδια στην Ελλάδα, μεταφέροντας συνολικά 7.100 τόνους τρόφιμα στον ελληνικό λαό. Στις 20 Φεβρουαρίου 1942 λόγω ισχυρής καταιγίδας στη θάλασσα του Μαρμαρά, έπεσε στα βράχια και βυθίστηκε. Και τα 34 μέλη του σώθηκαν. Η περιοχή, όπου βυθίστηκε το τουρκικό πλοίο, ονομάσθηκε Κουρτουλούς Μπουρνού (=Ακρωτήριο Κουρτουλούς). Η ανθρωπιστική βοήθεια από την Τουρκία στην Ελλάδα συνεχίστηκε με άλλα πλοία μέχρι το 1946. Το τουρκικό όνομα Κουρτουλούς σημαίνει στα ελληνικά: Απολύτρωση, απελευθέρωση, σωτηρία. Είχε αγορασθεί το καράβι αυτό το 1924 από τους αδελφούς Καλκαβάν, γνωστή εφοπλιστική οικογένεια στην Τουρκία και το 1934 πουλήθηκε στην εταιρία των εφοπλιστών αδελφών Ταβιλζαντέ και πήρε το όνομα: Κουρτουλούς.

ΙΙΙ. Ο Ελληνο-αμερικανός Σπύρος Σκούρας
Ο Σπύρος Π. Σκούρας (1893 - 1971) ήταν ένα από τα 10 παιδιά μιας ελληνικής φτωχής οικογένειας με πατέρα βοσκό και μετανάστευσε στην Αμερική. Ξεκίνησε φτωχόπαιδο από την Ελλάδα, στις αρχές του 20ού αιώνα και με σκληρή δουλειά και διορατικό πνεύμα, αναδείχθηκε σε μεγαλοπαράγοντα του Χόλυγουντ. Το 1942, ο Σκούρας έγινε πρόεδρος της 20th Century Fox, μέχρι και το 1962. Η επιτυχία του χάρισε κύρος και αίγλη στο Χόλυγουντ. Ο Σκούρας συνετέλεσε στη δημιουργία του οικιστικού συγκροτήματος Century City στο Λος Άντζελες της Καλιφόρνιας. Υπήρξε ένας από τους πρωτεργάτες στη δημιουργία του Greek war Refief Association, ενός ανθρωπιστικού οργανισμού που βοήθησε την Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου (1940 - 1941) και στην περίοδο της Κατοχής. Έστειλε τεράστια χρηματικά ποσά, για φιλανθρωπικό έργο κατά της πείνας στην Ελλάδα, γιατί ποτέ δεν ξέχασε την πατρίδα του, όπως αναφέρει η τηλεοπτική εκπομπή Sansimera.
Το φτωχό Ελληνόπουλο από το Σκουροχώρι Ηλείας, ανδρώθηκε και διέπρεψε στην Αμερική και υπήρξε παραγωγός πολλών ταινιών, και ισχυρή προσωπικότητα στον χώρο του θεάματος. Τιμήθηκε μάλιστα για την προσφορά του και το έργο του, με το βραβείο χρυσής πλακέτας Νταβίντ ντι Ντονατέλο. Πρόκοψαν και πλούτισαν, ο Σπύρος με τα άλλα δύο αδέλφια του, τον Κάρολο και τον Γιώργη, στην μακρινή Ήπειρο των ευκαιριών.
Χρόνια μετά, ο Σπύρος Σκούρας, όταν πια ήταν στην κορυφή της επιτυχημένης του πορείας, δήλωσε: "Λάτρεψα το δολάριο, το κυνήγησα με πάθος για χρόνια, γέρασα, κουράστηκα". Το μυστικό της επιτυχίας; "Ήμασταν δεμένοι σαν κληματόβεργα", είπε περιγράφοντας ο Σπύρος την σχέση που είχε με τ' αδέλφια του: "Λυγίζαμε, μα δεν σπάγαμε. Φεύγαμε μπροστά χωρίς φόβο. Αποκτούσαμε τη μια αίθουσα, μετά την άλλη. Ανάμεσα στους δύο πολέμους (1ο και 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο), καταφέραμε να αποκτήσουμε εκατοντάδες κινηματοθέατρα". Η θρησκευτική ταινία: "Χιτών" υπήρξε η 1η ταινία που προβλήθηκε το 1953, μετά την εισβολή της τηλεόρασης και του σινεμασκοπ στον χώρο του θεάματος, που περιόρισαν κατά πολύ την προσέλευση του κόσμου στους κινηματογράφους. Αυτή η ταινία, παραγωγή του Σπύρου Σκούρα έδωσε το φιλί της ζωής στο σινεμά και δύο Oscar στους συντελεστές της.

IV "ΗΡΘΑ ΝΑ ΤΡΕΞΩ ΓΙΑ 7 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΠΕΙΝΑΣΜΕΝΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ": ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
Αυτά ήταν τα λόγια του, όταν έφτασε στην Αμερική. Και αυτό έκανε, όπως μας θυμίζει η τηλεοπτική εκπομπή: "Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ". Η νίκη του ήταν η αιτία που φωταγωγήθηκε η Ακρόπολη ξανά, μετά από την Κατοχή και οι Έλληνες, 1.000.000 περίπου, παρά τον Εμφύλιο πόλεμο, βγήκαν στους δρόμους να πανηγυρίσουν και να τον υποδεχθούν. Πρόκειται για τον Έλληνα δρομέα που νίκησε το 1946 στον Μαραθώνιο της Βοστώνης και ζήτησε σαν αμοιβή: ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. "Ο Απόγονος του Φειδιππίδη": Έτσι τον ονόμασαν τα αμερικανικά μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τον Στέλιο Κυριακίδη.

α) Στέλιος ή Στυλιανός Κυριακίδης
Υπήρξε δρομέας ημιαντοχής και αντοχής και μέλος της ελληνικής εθνικής ομάδας στίβου. Διετέλεσε Πανελληνιονίκης, Βαλκανιονίκης, νικητής στους Παγκύπριους αγώνες και έλαβε μέρος σε δύο Ολυμπιάδες: Του Βερολίνου (1936) και του Λονδίνου (1948). Αθλητικά ανήκε στο δυναμικό του Γυμναστικού Συλλόγου "Ολύμπια" Λεμεσού, ωστόσο έχει λάβει μέρος σε αγώνες και ως αθλητής του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου. Έμεινε γνωστός για την μεγάλη νίκη του στον Μαραθώνιο της Βοστώνης, το 1946, που την εποχή εκείνη ήταν μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του ελληνικού αθλητισμού. Ήταν ο 1ος αθλητής εκτός Αμερικής - Καναδά που νίκησε στον Μαραθώνιο της Βοστώνης και ο 1ος που χρησιμοποίησε χρονομετρητή χειρός.

β) Η ζωή του μεγάλου αθλητή
Γεννήθηκε το 1910 στην Πάφο της Κύπρου, σε μια αγροτική οικογένεια. Στα 14 του χρόνια άφησε το σχολείο και αργότερα μετακόμισε στην Αθήνα. Ξεκίνησε να εργάζεται στην "ηλεκτρική εταιρεία" που ήταν πρόδρομος της σημερινής Δ.Ε.Η., αλλά δεν σταμάτησε να ασχολείται με το τρέξιμο που αγαπούσε από μικρό παιδί. Συμμετείχε σε αθλητικές ομάδες της πόλης και έτρεχε σε αγώνες για λογαριασμό του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου. Η λαμπρή καριέρα που ακολουθούσε, διαφάνηκε, όταν ξεπέρασε την επίδοση (ρεκόρ) του μεγαλύτερου Έλληνα δρομέα, του Σπύρου Λούη, η οποία κρατούσε εδώ και 40 χρόνια. Ο ίδιος ο Ολυμπιονίκης, ο Σπύρος Λούης, φέρεται να του είπε, μετά την κατάρριψη του δικού του ρεκόρ. Παιδί μου Στέλιο, να τρέχεις πάντα, γιατί εμείς οι Έλληνες γεννηθήκαμε, για να τρέχουμε. Μόνον έτσι καταφέραμε να ζήσουμε τόσους αιώνες". Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς αγώνες και το 1936 ταξίδεψε στην ναζιστική Γερμανία, για να τρέξει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου, μια συμμετοχή που αργότερα θα του έσωζε τη ζωή. Το ξέσπασμα του πολέμου το 1940, τον βρίσκει αντιμέτωπο με την φτώχεια και την πείνα. Εκείνη την περίοδο παντρεύτηκε την γυναίκα του και σταμάτησε τον αθλητισμό, καθώς προείχε η επιβίωση. Θυμόμαστε το τραγουδάκι, το γραμμένο το 1931 και που στην περίοδο της Κατοχής, ήταν της μόδας: "Στης ακρίβειας τον καιρό, / επαντρεύτηκα και γω". Στα χρόνια της Κατοχής, τον συνέλαβαν οι Γερμανοί μαζί με άλλα 49 άτομα. Ο Κυριακίδης ήταν ο μοναδικός που γλίτωσε από την εκτέλεση, επειδή ο Γερμανός αξιωματικός, παλιός δρομέας, και ο ίδιος όταν έμαθε ότι ο Κυριακίδης είχε τρέξει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου, διέταξε να τον ελευθερώσουν και να του χαρίσουν τη ζωή.

γ) Ο Μαραθώνιος της Βοστώνης
-Για 1η φορά ο Στέλιος Κυριακίδης έτρεξε στον Μαραθώνιο της Βοστώνης το 1938, αλλά δεν κατάφερε να τερματίσει, εξαιτίας των παπουτσιών που φορούσε. Οι ομογενείς του είχαν αγοράσει τα παπούτσια του αγώνα, αλλά επειδή ήταν καινούργια, του μάτωσαν τα πόδια. Το 1946 αποφάσισε να επιστρέψει στη Βοστώνη και να λάβει μέρος στον 50ό Μαραθώνιο. Παρά την φτώχεια του και το γεγονός ότι η χώρα δεν του κάλυπτε τα έξοδα, πούλησε τα έπιπλα του σπιτιού του, για την αντιμετώπιση των εξόδων του ταξιδιού και με τα χρήματα που του πρόσφερε η "Ηλεκτρική Εταιρεία", αγόρασε τα εισιτήρια για την Αμερική.
-Στην Βοστώνη, οι γιατροί αρνήθηκαν να τον αφήσουν να τρέξει, γιατί ήταν πολύ αδύνατος, από την πείνα της Κατοχής και δεν πίστευαν ότι θα αντέξει. Ο Κυριακίδης υπέγραψε υπεύθυνη δήλωση ότι ο ίδιος φέρει την ευθύνη, αν του συμβεί κάτι. Η επιμονή του μας θυμίζει τους στίχους του εθνικού μας ποιητή Σολωμού: "Χαρές και πλούτη να χαθούν / και τα βασίλεια και όλα. / ΤΙΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ, / ΑΝ ΣΤΗΤΗ ΜΕΝΕΙ / Η ΨΥΧΗ ΚΑΙ ΟΛΟΡΘΗ!
-Στις 20 Απριλίου 1946, οι αθλητές πήραν τις θέσεις τους στο σημείο εκκίνησης. Ανάμεσά τους και ο κορυφαίος Αμερικανός Τζόνι Κέλι. Στο 40ο χιλιόμετρο ο 36χρονος Κυριακίδης άφησε πίσω του τον Αμερικανό δρομέα Κέλι. Ανάμεσα στους θεατές ήταν και ένας Έλληνας, που του φώναξε: Για την Ελλάδα, Στέλιο μου, για τα παιδιά σου. Τους πέρασε όλους και τερμάτισε σε χρόνο ρεκόρ, κάτι που διατηρήθηκε μέχρι την 10ετία του 1960. Όταν ρώτησαν τον Αμερικανό Τζον Κέλι, γιατί έχασε από τον Έλληνα, εκείνος απάντησε: "Πώς θα μπορούσα να νικήσω εγώ έναν τέτοιον αθλητή. Εγώ αγωνιζόμουν μόνος μου, για τον εαυτό μου. Αυτός αγωνιζόταν για μιαν ολόκληρη πατρίδα". Στην πόλη της Βοστώνης έχει στηθεί άγαλμα που τον παριστάνει να τρέχει και δίπλα του να στέκεται ο Σπύρος Λούης.
Όταν τον ρώτησαν οι Αμερικανοί διοργανωτές του Μαραθωνίου: Τι θα ήθελες να κάνουμε για σένα; Για μένα τίποτε! Μόνον για την Ελλάδα, απάντησε λακωνικά!

δ) Το πακέτο Κυριακίδη
Ο Κυριακίδης δεν ξέχασε τις δοκιμασίες και τον εμφύλιο σπαραγμό των Ελλήνων. Αντί για προσωπικά δώρα, ζήτησε από τους Αμερικανούς να βοηθήσουν την πατρίδα του. Πράγματι μεγάλη οικονομική βοήθεια εστάλη στην Ελλάδα που υπέφερε από φτώχεια και ανέχεια.
Είδη πρώτης ανάγκης συγκεντρώθηκαν από τους ομογενείς και έφτασαν στη χώρα. Και συγκεκριμένα, τα γεγονότα έχουν ως εξής: Στις 3 Μαΐου του 1946, ο θριαμβευτής της Βοστώνης, Στέλιος Κυριακίδης συνάντησε τον, τότε, Πρόεδρο των Η.Π.Α. Χάρι Τρούμαν, με μια παράκληση: να βοηθήσει την Ελλάδα που υποφέρει. Ο μαραθωνοδρόμος, χρησιμοποιώντας τη δημοσιότητα από την επιτυχία του, ξεκίνησε μια …σταυροφορία για να γνωστοποιήσει τις δύσκολες στιγμές της πατρίδας του. Κατάφερε να συγκεντρώσει 250.000 δολάρια και είδη πρώτης ανάγκης, τα οποία μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα με πλοία της οικογένειας Λιβανού. Αυτή η οικονομική βοήθεια πέρασε στην ιστορία ως "πακέτο Κυριακίδη", αναφέρει η συντάκτρια αθλητικού ρεπορτάζ Σπυριδούλα Σπανέα.
Μπορεί κάποιος να νικήσει έναν δρομέα που τρέχει για 7.000.000 ανθρώπους; Ακόμη και αν ο δρομέας είναι εξαντλημένος από τις κακουχίες ενός πολέμου, κανένας δεν μπορεί να τρέξει πιο γρήγορα από αυτόν. Αξίζει να θυμηθούμε, πως λόγω του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, δεν διεξήχθησαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1940 και 1944 όπως ανέφερε και ο ίδιος ο Κυριακίδης σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ το 1975.
Το 1985 προς τιμήν του υπέροχου πατριώτη και σπουδαίου αθλητή στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Πάφο της Κύπρου, ονομάσθηκε το Στάδιο "Στέλιος Κυριακίδης" (από Παφιακό στάδιο που λεγόταν μέχρι τότε). Πρόκειται για ένα αθλητικό κέντρο πολλαπλών χρήσεων. Ανακαινίσθηκε το 2003. Διαθέτει γήπεδο ποδοσφαίρου, γήπεδο ράγκμπι, όπως και στίβο. Έχει χωρητικότητα 9.394 θεατών. Κάθε χρόνο χρησιμοποιείται για πολλά αθλητικά γεγονότα. Πέθανε ο σπουδαίος Κυριακίδης το 1987 στην Αθήνα. Τιμήθηκε με τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Φοίνικα.
ΜΑΚΑΡΙ, ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΜΠΡΑΚΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΝΑ ΒΡΕΙ ΑΞΙΟΥΣ ΜΙΜΗΤΕΣ!

V. Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΕΚΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ, ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
α) "Η Σοφία Βέμπο - Σοφία Μπέμπου, το πραγματικό της όνομα - είναι η πρώτη που μας έρχεται στο νου, όταν αναφερόμαστε σε καλλιτέχνες της εποχής", γράφει σε σχετικό της άρθρο η μουσικός, Μαρία Σπανουδάκη.
Η εμβληματική "τραγουδίστρια της Νίκης" παίρνει θέση, τραγουδά σατιρίζει τον εχθρό και εμψυχώνει τους Έλληνες στρατιώτες στο μέτωπο. Δεν μένει όμως μόνον στα "λόγια" και στα τραγούδια. Προσφέρει "συμβολικά" 2.000 χρυσές λίρες στο ελληνικό Ναυτικό, ενώ μετά από αλλεπάλληλες συλλήψεις φυγαδεύεται τελικά στη Μέση Ανατολή, μεταμφιεσμένη σε καλόγρια και συνεχίζει από κει τον αγώνα της για την πατρίδα.
β) Επίσης πολυαγαπημένη τραγουδίστρια της εποχής, με ιδιαίτερα ενεργή συμμετοχή στον αγώνα των Ελλήνων κατά των κατακτητών, η Δανάη Στρατηγοπούλου, χρησιμοποίησε τα τραγούδια της ως "φονικά βλήματα" και τη φωνή της, αλλά και την κιθάρα της ως "νέα όπλα του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου", όπως η ίδια τα χαρακτήρισε. Η δράση της δεν περιορίσθηκε μόνον σε καλλιτεχνικό /εμψυχωτικό επίπεδο. Είχε το έργο της και πρακτική αξία, διότι προσπαθούσε να βρει τροφή για τους πεινασμένους Έλληνες και μετέφερε, με κίνδυνο της ζωής της, πολεμικά μηνύματα, στους Έλληνες αγωνιστές, αλλά και βοήθεια σε όσους μάχονταν κατά των εχθρών της πατρίδας.

VI. Η ΠΑΡΟΧΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΥΨΗΛΑ ΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, ΣΤΗΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
α) Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός και οι δράσεις του
Ο Δαμασκηνός διετέλεσε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, από τον Μάιο του 1941 έως και το 1949. Ο γεννημένος το 1891 ιερωμένος υπήρξε ο 11ος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών από την ανακήρυξη του αυτοκέφαλου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Η δράση του στην περίοδο της Κατοχής χαρακτηρίζεται από τολμηρές πρωτοβουλίες και αγωνιώδες ποιμαντικό ενδιαφέρον για τον δοκιμαζόμενο ελληνικό λαό. Έργα του υπήρξαν:

• Η καταβολή Μεγάλη χρηματικού ποσού για αγορά τροφίμων
  Ενόψει του επαπειλούμενου λιμού, καταβάλλει προσπάθειες για την αγορά 370.000 τόνων σιταριού από την Αυστραλία και για την πίστωση της Τουρκίας με 600.000 τουρκικές λίρες για την αγορά τροφίμων. Οι κόποι του όμως ματαιώθηκαν, γιατί προσέκρουσαν στην άρνηση της Μεγάλης Βρετανίας να επιτρέψει τον ανεφοδιασμό της κατεχόμενης Ελλάδας, εξαιτίας των πολεμικών συγκρούσεων. Η σύμβαση με την Τουρκία είχε σαν αποτέλεσμα την προσκόμιση μικρής ποσότητας τροφίμων, που εκάλυψε ελάχιστα τις ανάγκες του επισιτισμού. Η κυβέρνηση του Καΐρου έστειλε 5.000 λίρες στον Δαμασκηνό για φιλανθρωπικό έργο και για την αντιμετώπιση της πείνας στην Ελλάδα.
• Η οργάνωση της Ε.Ο.Χ.Α.
  Οργανώνει, στη συνέχεια, ο επίσκοπος την Ε.Ο.Χ.Α., δηλαδή τον Εθνικό Οργανισμό Χριστιανικής Αλληλεγγύης, με παραρτήματα σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και στόχο του την προώθηση τροφίμων.
• Η διάσωση Εβραίων και Ρομά
  Μεγάλη υπήρξε η μέριμνά του για τη διάσωση των Ιουδαίων, στο θρήσκευμα, Ελλήνων πολιτών και των Ρομά. Οι Εβραίοι από το 1943 άρχισαν μαζικά να οδηγούνται σε στρατόπεδα εξολόθρευσης και είναι από τις σπουδαιότερες στιγμές του η δράση του αυτή για την οποία, αργότερα, τιμήθηκε από την Ισραηλιτική κοινότητα, με τον τίτλο "του Δίκαιου των Εθνών", τίτλος που δίδεται, μόνον σε όσους έσωσαν τη ζωή των Εβραίων. Και αυτή είναι μια από τις πολλές διακρίσεις που έλαβε στη διάρκεια της ζωής του.
• Οι διαμαρτυρίες για χάρη των Εβραίων
  Επανειλημμένα διαμαρτυρήθηκε στους ανώτερους Γερμανούς διοικητές, για τη συνεχιζόμενη πρακτική της δολοφονίας των Εβραίων.
• Η ακύρωση πολιτικής επιστράτευσης των Ελλήνων
  Αντιτάχθηκε στην απόφαση της Γερμανίας να κάνει πολιτική επιστράτευση Ελλήνων, με σκοπό να εργασθούν στη Γερμανία, από τον Φεβρουάριο του 1943 μέχρι και τον Μάρτιο του 1943. Οι διαπραγματεύσεις κράτησαν μιαν ολόκληρη μέρα και τελικά ακύρωσε την απόφαση των Γερμανών να σταλούν Έλληνες στη Γερμανία για σκληρή δουλειά.

Παρέμβαση για παύση της επιθετικότητας των Βουλγάρων
Παρενέβη, επίσης, ζητώντας από τις αρχές Κατοχής, την παύση της επιθετικότητας των Βουλγάρων συμμάχων των Γερμανών και γενικότερα του Άξονα, κατά των ελληνικών πληθυσμών της Ανατολικής Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης. Τα φρικτά εγκλήματα και οι αποτρόπαιες πράξεις των Βουλγάρων, καταγράφονται στη "Μαύρη Βίβλο βουλγαρικών εγκλημάτων, εις την Ανατολική Μακεδονία και Δυτ. Θράκη, 1941-1944" σε έκδοση του 1945, μετά από έρευνες καθηγητών Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Αθηνών.
Η όλη πρακτική του Δαμασκηνού εξόργιζε τους κατακτητές και γι' αυτό τον έθεσαν σε κατ' οίκον περιορισμό, τον Μάιο του 1944, λίγους μήνες πριν από την απελευθέρωση της Ελλάδος. Συγχρόνως, υπήρχαν και σκέψεις για την μεταγωγή του σε στρατόπεδο των Γερμανών. Πέθανε το 1949, σε ηλικία 58 ετών. Μακάρι και οι σημερινοί ιερωμένοι να μιμούνται το παράδειγμά του, τηρουμένων, βεβαίως, των αναλογιών.

β) Κουτσομάρης Αριστοτέλης (1895 - 1969) και τα έργα του
Υπήρξε δικηγόρος και αξιωματικός του Αστυνομικού Σώματος. Ξεκίνησε την καριέρα του στην Χωροφυλακή και αργότερα, όταν ιδρύθηκε η αστυνομία πόλεων, ήταν από τους πρώτους που επιλέχθηκαν για την στελέχωσή της. Από το 1928 έως το 1932 ήταν διευθυντής της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών. Έργα του ήσαν:

• Τα λαϊκά Υπνωτήρια
  Ήταν εμπνευστής των Λαϊκών Υπνωτηρίων που λειτούργησαν αρχικά το 1937.
• Η φύλαξη και η διανομή τροφίμων
  Στη διάρκεια της Κατοχής (1941-1944), ήταν διευθυντής της Αστυνομικής Δύναμης του Ερυθρού Σταυρού και είχε την ευθύνη για τη φύλαξη των τροφίμων και τη διανομή τους στους πολίτες που τα είχαν ανάγκη.
• Η απόφαση για φωτογράφιση των θυμάτων της πείνας
  Παρατηρώντας την ανθρωπιστική κρίση εξαιτίας της έλλειψης τροφίμων στην Αθήνα, τον βαρύ χειμώνα του 1941-1942, αποφάσισε μαζί με τους συνεργάτες του, να φωτογραφίσουν κρυφά, τα θύματα του λιμού και να στείλουν τις φωτογραφίες στο εξωτερικό, προκειμένου να γίνει γνωστή η τραγική κατάσταση στην Ελλάδα και να κινητοποιηθεί η Διεθνής Κοινή Γνώμη, για την άρση του αποκλεισμού, που είχαν επιβάλει οι Άγγλοι και να υπάρξει άμεση αποστολή τροφίμων, ανθρωπιστικής βοήθειας, στην Ελλάδα.
• Οι συνεργάτες του για πραγματοποίηση του έργου
  Συνεργάτες του στην προσπάθεια αυτή ήταν, μεταξύ των άλλων, ο επικεφαλής διευθυντής Εγκληματολογικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Ασφαλείας, αστυνόμος Νίκος Παπαδημητρίου, ο προϊστάμενος του φωτογραφικού τμήματος Εγκληματολογικών Υπηρεσιών υπαστυνόμος Δημήτριος Κατσιμακλής, ο αρχιφύλακας Πέτρος Παπανικολάου, οι υπάλληλοι του Ερυθρού Σταυρού: Νικόλαος Κωνσταντόπουλος και η Κλειώ Θηβαιοπούλου, καθώς και ο αρχιτέκτονας και συγγραφέας Πάνος Τζελέπης, που κινηματογράφησε τα παιδιά που πέθαναν από την πείνα, στην Ριζάρειο Σχολή.
  Οι πληροφορίες αυτές προέρχονται από το μυθιστόρημα του Πάνου Αμυρά, με τον τίτλο: Ο ΛΙΜΟΣ. Ο καταγόμενος από την Αρκαδία, Αριστοτέλης Κουτσομάρης, πέθανε το 1969. Όλο το αρχείο του βρίσκεται στο Ελληνική Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο του Μ.Ι.Ε.Τ. Πρόκειται για το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, που εκδίδει πολύ προσεγμένα έργα.

VΙΙ. Γκύντερ Άλτενμπουργκ (1894 - 1984): Ο Γερμανός που προσπάθησε να βοηθήσει την Ελλάδα. Τι έκανε;
Ήταν Γερμανός διπλωμάτης, που υπηρέτησε σε διάφορες χώρες. Στις 28 Απριλίου 1941, ορίστηκε σαν πληρεξούσιος του Ράιχ για την Ελλάδα. Ο Άλτενμπουργκ είχε φιλικές διαθέσεις για τη χώρα και τον ελληνικό λαό. Δράσεις του ήσαν:

• Η προειδοποίηση για επικείμενη πείνα
  Ήδη από τις πρώτες μέρες της διαμονής του στην Αθήνα, προειδοποίησε τους προϊσταμένους του για τον επικείμενο κίνδυνο ενδημικής πείνας.
• Το τηλεγράφημα για μη αποστολή σιτηρών στη Γερμανία από την Ελλάδα
  Το Νοέμβριο του 1941 σημειώθηκε η πρώτη αντίδραση των γερμανικών αρχών λόγω της μείωσης των Ελλήνων εργατών εξαιτίας του υποσιτισμού τους. Ο Άλτενμπουργκ ζήτησε με τηλεγράφημά του προς το γερμανικό Υπουργείο των Εξωτερικών: να μη σταλούν τα αγροτικά προϊόντα της Ελλάδος στη Γερμανία.
• Η σωτήρια συμφωνία… αλλά απορρίφθηκε από το Βερολίνο
  Τον Απρίλιο του 1942, αναλαμβάνοντας την πρωτοβουλία, συναντήθηκε με τον Ιταλό ομόλογό του στη Ρώμη και συμφώνησαν για την αποστολή 20.000 τόνων σιταριού από τη Γερμανία στην Αθήνα, αλλά, δυστυχώς, το Βερολίνο ακύρωσε τη συμφωνία. Απομακρύνθηκε από την Ελλάδα και τη θέση του, στις 3 Νοεμβρίου του 1943, μετά την ιταλική συνθηκολόγηση και την πλήρη κατοχή της Ελλάδος από τους Γερμανούς.
• Συνελήφθη από τους Αμερικανούς, αλλά αφέθηκε ελεύθερος
  Μετά τον πόλεμο κατέθεσε στις δίκες της Νυρεμβέργης και υπηρέτησε ως γενικός γραμματέας του βιομηχανικού λόμπι στη γερμανική ομάδα του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου. Τον συνέλαβαν οι Αμερικανοί, αλλά στη συνέχεια τον άφησαν ελεύθερο, διότι πληροφορήθηκαν ότι φρόντισε για την απύληση του επισιτιστικού προβλήματος στην Ελλάδα, επειδή φρόντισε να έρθουν κάποια τρόφιμα στη χώρα μας και διότι ισχυριζόταν ότι ο γερμανικός στρατός έπρεπε να φέρνει τρόφιμα στην Ελλάδα και όχι να τα παίρνει από τους Έλληνες.

VIII. Προσφορά φαγητού από Κυπρίους της Αθήνας
Αξίζει να μνημονευθεί και το αξιόλογο φιλανθρωπικό έργο που επιτέλεσε και η "Εστία Κυπρίων" της Αθήνας. Ιδρύθηκε και στελεχώθηκε από οικογένειες Κυπρίων που ζούσαν στην Αθήνα. Καθημερινά πρόσφεραν γεύματα σε όσους Έλληνες -και δεν ήταν λίγοι- είχαν ανάγκη από φαγητό, στην περίοδο της Κατοχής, αναφέρει το περιοδικό Παράκληση της Ιεράς Μητρόπολης Λεμεσού, στο τεύχος 68ο.