Πελαγία: Με ρίζες ορισμένων από την περιοχή των Αγράφων Ηπείρου και καταγωγή από την Μικρά Ασία

Πελαγία: Βρίσκεται σε υψόμετρο 40 μέρα από την θάλασσα. Το 1920 από την Επιτροπή Ονοματοθεσίας Οικισμών μετονομάστηκε από Ντενιζλέρ σε Πελαγία. Η μετάφραση του οθωμανικού Ντενιζλέρ είναι "Πέλαγος", μια όμως και δεν υπήρχε θάλασσα στην Πελαγία εννοούσαν Πέλαγος την πεδιάδα που εκτίνονταν βόρεια του χωριού.

Ο ιατρός στης Μαρώνειας Μελίρρυτος στην περιγραφή της ιστορικής και γεωγραφικής από εκκλησιαστική άποψη Μητρόπολης Μαρωνείας το 1871 μας ενημερώνει ότι το Δένιζλερ (Πελαγία) είναι τσιφλίκι και κατοικείται από χριστιανούς. Το 1912 στο χωριό ζούσαν περί τις 50 οικογένειες βουλγαρόφωνων και 30 μουσουλμανικές. 

Βόρεια της Πελαγίας στην πεδιάδα υπήρχε παραποτάμιος εκτεταμένος οικισμός δίπλα στον Λίσσο ποταμό όπου τώρα βρίσκονται επιφανειακά ευρήματα κλασικής, ρωμαϊκής, βυζαντινής εποχής, όπως και θεμέλια μεγάλου βυζαντινού ναού του άγνωστου αυτού οικισμού όπου και ο γράφων βρήκε κεφάλι πήλινου ειδωλίου ελληνιστικών χρόνων γυναικείας μορφής με αφτιά λαγού που το παρέδωσε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία Κομοτηνής. 

Νότια του χωριού βρίσκεται η κορυφή του Αγίου Γεωργίου όπου υπάρχει αρχαίο υπαίθριο ιερό που πριν 25 χρόνια περίπου άγνωστοι το όργωσαν με τρακτέρ με σκοπό την αρχαιοκαπηλία.

Η καταγωγή των εγκατεστημένων προσφύγων στην Πελαγία ήταν 5-6 οικογένειες από την Πέτρα Αν. Θράκης και οι υπόλοιποι από τον Γούλιο της Προύσας Μικράς Ασίας.

Ο Γούλιος το όνομά του όπως διηγούνται οι παλαιοί το πήρε από τον Ιούλιο Καίσαρα, Ιούλιος (Γούλιος). Οι Τούρκοι το ονόμασαν "Καράαγατς" από τα πολλά καραγάτσια (φτελιές) που είχε στην περιοχή. Ήταν πολύ όμορφο παραλίμνιο χωριό. Στο χωριό ζούσαν περί τις 140 οικογένειες Ελλήνων και 50 οικογένειες Τούρκων. Ήταν όλοι αγαπημένοι μεταξύ τους. Οι πρόγονοι των Τούρκων που εγκαταστάθηκαν μετά τους Έλληνες ήλθαν από την περιοχή του Ικονίου, ενώ των Ελλήνων έλεγαν ότι ήρθαν στην περιοχή αυτή κατά τον 16ο αιώνα από την περιοχή των Αγράφων της Ηπείρου. Τον Ιούλιο του 1914 ο Γούλιος, όπως και τα γειτονικά πιστικοχώρια λεηλατήθηκαν από τους Οθωμανούς.

Το σχολείο του χωριού που ήταν εξατάξιο χτίστηκε το 1883 από τα έσοδα της εκκλησίας. Οι δάσκαλοι πληρωνόταν από την Εκκλησία με 15 χρυσές λίρες το χρόνο. Στην αρχή δίδασκαν στα παιδιά στα ελληνικά μέχρι που τους επέβαλλαν την διδασκαλία στην τουρκική γλώσσα. Το χωριό ήταν κτισμένο δίπλα στην λίμνη Απολλωνία που όταν φούσκωνε έμπαινε στις αυλές των σπιτιών. Στην περιοχή Αμμούδα που έμπαινε και εκεί τον χειμώνα το νερό της λόγω του γεγονότος αυτού το καλοκαίρι καθιστούσε το μέρος αυτό πολύ εύφορο. Έτσι εκεί είχαν τους κήπους τους και καλλιεργούσαν τα λαχανικά τους. 

Το χωριό ήταν πολύ παλιό γιατί παντού έβλεπες σπαρμένα απομεινάρια αρχαίων τειχών και μάρμαρα. Τα Φώτα, έριχνε ο παπάς στο λίμνη τον σταυρό και έπεφταν μέσα τα παλικάρια για να τον πιάσουν. Μεγάλη θεωρούνταν η ευλογία γι' αυτόν που τον εύρισκε πρώτος. Όλοι τον τιμούσαν. Αν η λίμνη ήταν φουρτουνιασμένη, από φόβο μη πνιγεί κανείς, περιορίζονταν μόνο σε λιτανεία περιφέροντάς την Αγία εικόνα στους δρόμους του χωριού. Έρχονταν και οι Τούρκοι στην γιορτή. Αν είχαν μάλιστα παιδιά τα βουτούσαν μέσα στην λίμνη αυτή την ημέρα για να θεραπευθούν και φεύγοντας έπαιρναν μαζί τους λίγο αγιασμένο νερό.

Η εκκλησία του χωριού ήταν αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ και είχε αρκετή περιουσία που την απέκτησε από διάφορες δωρεές. Οι χωρικοί ευγνωμονούσαν στο χωριό για τις αγαθοεργίες του τον χωριανό τους Νικόλαο Αϊνασιώτη που μάλιστα είχε κάνει και μια δωρεά πολλών κτημάτων με μουριές και στην εκκλησία. Την ημέρα της γιορτής του Αρχάγγελου όπως και την ημέρα γιορτής του Αγίου Γεωργίου, γινόταν μεγάλο πανηγύρι στην πλατεία του χωριού που ήταν στην περιοχή Πέτρα. Εκεί μαζεύονταν όλο το χωριό, όπου οι άνδρες έπιναν, χόρευαν και τραγουδούσαν οι δε γυναίκες τους κοιτούσαν από μακριά. Από απόσταση έβλεπαν και τα κορίτσια τους μελλοντικούς γαμπρούς. 

Πανηγύρι έκαναν και στο πιο παλιό εκκλησάκι του χωριού τον Άγιο Νικόλαο. Εκείνη την ημέρα ερχόταν και παλαιστές από τα γύρω ελληνικά και τουρκικά χωριά και έκαναν παλαίστρες. Στο χωριό υπήρχαν ακόμα δύο παρεκκλήσια, της Αγίας Παρασκευής προστάτιδας των ματιών και του Αγίου Ντρησίλη. 

Πολλοί χωρικοί ψάρευαν στην λίμνη γριβάδια, γουλιανούς, τούρνες και καραβίδες. Υπήρχαν επίσης σπαρμένες πολλές μουριές που ήταν απαραίτητες για την σηροτροφία, την δεύτερη και πιο μεγάλη απασχόληση των κατοίκων. Σήμερα στον Γούλιο υπάρχουν ακόμη κατάλοιπα των μουριών αυτών. 

Οι σημερινοί κάτοικοι του χωριού είναι Τούρκοι πρόσφυγες από την περιοχή του Λαγκαδά και του Κιλκίς που εγκαταστάθηκαν εκεί το 1924. 

Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ έγινε ερείπιο και οι Τούρκοι την χρησιμοποιούν σαν στάβλο σήμερα. 

Σε απόσταση μικρότερη από μια ώρα από τον παραλίμνιο Γούλιο, υπήρχε η τοποθεσία με το όνομα Αϊ Ντρησίλης. Στην τοποθεσία αυτή βρισκόταν ερείπια σπιτιών και σύμφωνα με τοπικές προφορικές παραδόσεις, αυτή ήταν η παλιά θέση του οικισμού. Ο Αϊ Ντρησίλης προέρχεται από τον Άγιο Δροσίλιο. 

Οι ορθόδοξοι κάτοικοι του χωριού είχαν δύο γειτονιές: α) Του Χατζήνογλου ή της Πόρτας (από μια αρχαία πύλη που υπήρχε εκεί στα τείχη και β) της εκκλησίας. Στο κέντρο δε του χωριού υπήρχε το μεγάλο καφενείο, που χτίστηκε το 1909 με έξοδα της εκκλησίας. 

Για πόσιμο νερό χρησιμοποιούσαν το νερό της λίμνης, γι' αυτό και ήταν συχνά τα κρούσματα της ελονοσίας. Τα σπίτια του χωριού ήταν διώροφα μέχρι και τετραώροφα λόγω της εκτροφής των μεταξοσκωλήκων. 

Μετά το 1922 προσφυγικές οικογένειες από τον Γούλιο, εγκαταστάθηκαν εκτός από την Πελαγία στο Μικρόκαμπο Κιλκίς στις Σέρρες και στη Νέα Ζίχνη Σερρών. Όταν ήλθαν οι πρόσφυγες από τον Γούλιο Προύσας και την Πέτρα Αν. Θράκης στην Πελαγία βρήκαν στο χωριό μόνο τους μουσουλμάνους επειδή οι βουλγαρόφωνοι είχαν εγκαταλείψει το χωριό οπότε εγκαταστάθηκαν στα σπίτια που είχαν εγκαταλείψει οι βουλγαρόφωνοι.

Η εκκλησία του χωριού που είναι ο ιερός ναός Τιμίου Προδρόμου χτίστηκε πριν το 1921 και ήταν πετρόκτιστη με κολώνες, επειδή όμως παρουσίασε ορισμένες ρωγμές γύρω στο 1970 την γκρέμισαν ολόκληρη και έχτισαν στο ίδιο σημείο μια μικρότερη με έξοδα του χωριανού τους και γραμματέα της κοινότητάς τους Θεόδωρου Παπαδόπουλου σαν τάμα για τον γιο του Σωκράτη που σκοτώθηκε σε τροχαίο στην Αθήνα. 500 μέτρα νότια του χωριού πάνω σε λόφο υπάρχει και το παρεκκλήσι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης το οποίο είναι πολύ παλιό. Εφημέριος του χωριού είναι ο ιερέας Κουλέας Ιωάννης. 

Στο χωριό σε κάθε γειτονιά υπήρχε και από ένα πετρόχτιστο εσωτερικό πηγάδι με μεγάλο βάθος, που είχαν πάντα νερό. Μετά το 1955 έγινε μια γεώτρηση στον κάμπο και βρέθηκε άφθονο αρτεσιανό νερό που μάλιστα είχε τα χαρακτηριστικά σόδας, το έφεραν με σωλήνες στο χωριό όπου έκτοτε διοχετεύεται σε κάθε σπίτι μέσω μιας υπερυψωμένης δεξαμενής. Στα πρώτα χρόνια ερχόταν κάτοικοι από τα γύρω χωριά για να πάρουν το υγιεινό θεραπευτικό νερό όπως το θεωρούσαν. Τότε ήταν που σκέπασαν και όλα τα πηγάδια του χωριού.

Οι χωρικοί στο χωριό όταν εγκαταστάθηκαν έσπερναν σιτάρι, κριθάρι, καλαμπόκι, βρώμη, φασόλια, ρεβίθια, μποστάνια και άλλα. Ζώα είχαν πάρα πολλά γιδοπρόβατα, αγελάδες και βουβάλια μια και υπήρχαν μεγάλα βοσκοτόπια γύρω από το χωριό. Κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940 πολλά παλικάρια του χωριού πήγαν να πολεμήσουν τον εχθρό όμως δύο παλικάρια δεν γύρισαν πίσω αφού έδωσαν το αίμα τους για την πατρίδα, ήταν ο Δαΐμογλου Χρήστος του Γεωργίου και ο Εδιρνελή Χουσεΐν του Μεμέτ. 

Το 1941 όταν ήλθαν οι έπικοι Βούλγαροι έβγαζαν έξω από τα σπίτια τους μόνο τις χριστιανικές οικογένειες και τους έβαλαν να μένουν δύο και τρεις οικογένειες μαζί στους στάβλους, τους μουσουλμάνους δεν τους πείραζαν. Εγκατέστησαν βουλγαρική αστυνομία, Βούλγαρο πρόεδρο στην Κοινότητα και Βούλγαρο παπά καίγοντας όλα τα ελληνικά έγγραφα που υπήρχαν. Τότε άρχισε και η φτώχεια των Ελλήνων, η πείνα και το γνωστό βουλγάρικο ξύλο. Οι Έλληνες έσπερναν, οι Βούλγαροι έπαιρναν το 80% της παραγωγής και τους άφηναν μόνο το 20%. Δεν επέτρεπε ο Βούλγαρος παπάς να βάζουν ορισμένα αρχαία ελληνικά ονόματα, όταν ο Νταναμπάς Γεώργιος έβαλε στον γιό του το όνομα Αχιλλέας τότε πήγαν να συλλάβουν το νονό Εξαδάκτυλο Δημήτριο, αλλά πρόλαβε και έφυγε προς την Ορεστιάδα που ήταν γερμανοκρατούμενη και δεν υπήρχε κίνδυνος από τους Βουλγάρους. 

Μετά το 1950 όλοι οι μουσουλμάνοι του χωριού πούλησαν τις περιουσίες τους και έφυγαν στην Τουρκία ψάχνοντας τον επίγειο παράδεισο. Πολλοί νέοι σπούδασαν και άλλοι ασχολήθηκαν με διάφορα επαγγέλματα εγκαταλείποντας το χωριό. Μπροστά από το χωριό διέρχεται και το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε6 που αρχίζει από την Σκανδιναβία και καταλήγει στην Σαμοθράκη στο Αιγαίο. 

Σήμερα δίπλα στο χωριό λειτουργεί το ελαιοτριβείο "Πελαγία" της Παχιαδάκη Θεοδοσίας, όπως και το Τυροκομείο της πρώην Ένωσης που δίνει μια μικρή κίνηση στο χωριό.

Αυτήν την στιγμή στο όμορφο αυτό χωριό ζουν περί τα 15 ηλικιωμένα άτομα! Σε 15 χρόνια το πολύ στο χωριό δεν θα υπάρχει κανένας κάτοικος. Μετά από 100 χρόνια το πρώτο προσφυγικό χωριό σβήνει στην Θράκη σε λίγο ακολουθούν και άλλα. Αποκλειστική ευθύνη είναι μόνο αυτών που μας κυβέρνησαν όλα αυτά τα χρόνια. Το κράτος των Αθηνών ακούει;

Η Θράκη γερνάει και ερημώνεται θα ξυπνήσει η Αθήνα, άραγε από τον λήθαργο που βρίσκεται όλα τα χρόνια...

Πηγές
Νταναμπάς Αχιλλέας
Γεωργιλάς Στρατής