«Τα κατά τον γάμον έθιμα εν Γκιουμουλτζίνη»

Ο γαμπρός έστελνε στη νύφη κνα, ζαχαρωτά και χρήματα

Πατούσε το πόδι της για να διαπιστώσει αν ήταν υπάκουη ή όχι

Μετά το 1922 όταν άρχισαν να εγκαθίστανται οι Έλληνες πρόσφυγες στην Κομοτηνή έφεραν μαζί τους και τα ήθη και έθιμά τους, εδώ όμως και οι εντόπιοι Κομοτηναίοι είχαν και τα δικά τους έθιμα τα οποία θα σας παρουσιάσουμε παρακάτω όπως αυτό του γάμου.

Το έθιμο αυτό καταγράφηκε από τον σοφό Κομοτηναίο καθηγητή του Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Στίλπνωνα Κυριακίδη όταν ακόμη ήταν φοιτητής της Φιλοσοφίας περίπου το 1907 και δημοσιεύθηκε στον Β' τόμο του περιοδικού Λαογραφίας.

Όλα τα κατωτέρω προέρχονται από τη διήγηση ανώνυμης εξακονταετούς εντόπιας Κομοτηναίας και μας αναφέρει για τα έθιμα του γάμου: Οκτώ ημέρες πριν την τελετή του γάμου στέλνει ο γαμβρός κνα (χρωστική κόκκινη σκόνη), λεπτά χρυσά σύρματα, ζαχαρωτά καθώς επίσης και χρήματα για να πάει η νύφη στο λουτρό (τότε υπήρχαν δημόσια λουτρά στην Κομοτηνή, όπως π.χ. στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το Α' ΚΑΠΗ).

Την Παρασκευή οι καλεσμένοι του γαμβρού και του κουμπάρου θα μεταβούν στο σπίτι της νύφης όπου θα την βάλουν κνα, ενώ συγχρόνως θα τραγουδούν "βάλτε κνα κλπ". Μέσα σε μια μικρή σκάφη που έχουν βάλει αλεύρι θα ρίξουν μερικές δεκάρες, η δε νύφη θα ζυμώνει. Όσο ήρεμα ζυμώνει, τόσο περισσότερο ο γαμπρός θα την αγαπά. Το απόγευμα καλούσαν τις φίλες της για να τις φιλέψουν, να βάψουν τα μαλλιά τους και τα φρύδια τους. Το πρωί του Σαββάτου αφού φτιάξουν τραχανά μαζί με τυρί θα φιλέψουν πάλι τα κορίτσια. Μετά από αυτά οι φίλες της θα πάνε και αυτές για λουτρό με έξοδα του γαμπρού και της νύφης. Μια κοπέλα θα ζυμώσει τον γαμήλιο πλακούντα (πίτα). Όταν δε θα την στείλουν στον φούρνο θα βάλουν επάνω στην πίτα κλαδάκια βασιλικού και κόκκινες κλωστές. Στον φούρναρη θα δώσουν ως δώρο ένα τσεβρέ (γυναικεία μαντίλα).

Το απόγευμα του Σαββάτου θα φέρουν τα σινιά (ταψιά). Αυτά ήταν τα εξής: Ένα ταψί χαλβά, ένα ταψί που μέσα είχαν έναν καθρέφτη, ένα ταψί που είχαν τοποθετήσει το υποκάμισο της νύφης, ένα ταψί με το τούλι που κάλυπτε το πρόσωπο της νύφης, ένα ταψί που είχε τη γούνα της νύφης, ένα άλλο με τα παπούτσια της, ένα άλλο γεμάτο με πορτοκάλια και στραγάλια, ένα άλλο παπούτσια με ουρά, και άλλο ένα με διάφορα άλλα δώρα.

Σε σύνολο τα σινιά ήταν εννέα. Τους νέους που έφεραν τα δώρα θα τους κερνούσαν και κατόπιν η νύφη θα τοποθετήσει και αυτή στα ίδια σινιά τα δώρα για τον γαμπρό, δηλαδή ένα φέσι, ένα βρακί μαζί με μια κεντημένη βρακοζώνη, ένα πουκάμισο. Όλα αυτά μαζί θα τα μεταφέρουν στο σπίτι του γαμπρού. Εκεί πάλι θα τους κεράσουν και θα φύγουν.

Το απόγευμα του Σαββάτου θα μεταβεί ο γαμπρός στο σπίτι της νύφης για να χορέψουν τη νύχτα του κνα. Τα κορίτσια εκεί θα ετοιμάσουν ένα μικρό ταψί γεμάτο με κνα και τρεις λαμπάδες αναμμένες, διαδοχικά η μια μετά την άλλη θα έπαιρναν το δοχείο για να χορεύει την κνα ρίχνοντας η κάθε μια μέσα χρήματα. Τα χρήματα αυτά θα τα χρησιμοποιούσαν μετά τον γάμο τα κορίτσια για γλέντι. Όταν τελειώσει ο χορός της κνα, θα κεράσουν τους προσκεκλημένους οπότε ύστερα αποχωρούν όλοι.

Το πρωί της Κυριακής θα μεταβεί ο κουμπάρος, θα παραλάβει την προίκα από το σπίτι του γαμπρού αφού δώσει και φιλοδώρημα στους μεταφορείς. Ύστερα οι φίλες της νύφης θα έλθουν στο σπίτι της για να την ντύσουν. Θα την βάλουν να καθίσει σε ένα κάθισμα, θα ανάψουν τρεις λαμπάδες που θα τις κρατούν τρία κορίτσια στις οποίες θα δώσουν δώρο από ένα τσεβρέ (μαντίλα). Κατόπιν αρχίζουν να ντύνουν τη νύφη, ενώ συγχρόνως τραγουδούν: "έλα Χριστέ και Παναγιά και δώδεκα Αποστόλοι το ανδρόγυνο που θα ευλογηθεί να το ευχηθούν όλοι!", "Βάλτε καρέκλα εκλεκτή να κατσ' η φραγκοπούλα. Καλά να την στολίσετε, γιατί την πρέπουν όλα. Γαμπρός είναι βασιλικός και η νύφη μαντζουράνα. Καλά να την στολίσετε, χωρίζει από τη μάνα. Βάλτε κενά στα χέρια της και μόσχο στα μαλλιά της. / Γιατί θα πάει στην πεθερά κουσούρι να μην έχει…

Όταν τελειώσει ο καλλωπισμός της νύφης τοποθετούν στα γόνατά της ένα μωρό αγόρι, για να γεννήσει και αυτή το αγόρι. Ύστερα ο αδελφός της νύφης της φοράει τα παπούτσια όπου μέσα έχει τοποθετήσει ρύζι και χρήματα. Αφού τελειώσει ο καλλωπισμός της, φέρνουν την πίτα και την τοποθετούν στο κεφάλι της νύφης, ύστερα τρεις γυναίκες που έχουν κάνει μόνο πρώτο γάμο, κόβουν η κάθε μια από ένα κομμάτι πίτα και το τοποθετούν στο κεφάλι της νύφης, ύστερα τρεις γυναίκες που έχουν κάνει μόνο πρώτο γάμο, κόβουν η κάθε μια από ένα κομμάτι πίτας, το πρώτο το δίνουν στη νύφη για να το κρύψει και να το φέρει πάντα μαζί της στα ρούχα της σαν φυλακτό. Ύστερα όλοι παίρνουν από ένα κομμάτι και το τρώνε. Όταν τελειώσει και αυτή η τελετή του κοψίματος της πίτας, μια γυναίκα πρωτοστέφανη την οδηγεί σε όλες τις γυναίκες για να τις φιλήσει τα χέρια. Κατόπιν κερνούν όλους τους προσκεκλημένους, οι οποίοι αναχωρούν.

Ύστερα μεταβαίνουν όλοι στο σπίτι του γαμπρού για να τον ντύσουν. Και αυτόν τον καθίζουν σε ένα σκαμνί και τον ξυρίζουν. Ανάβουν τρεις λαμπάδες, τις οποίες κρατούν τρεις νέοι στους οποίους δίνουν ως δώρο από ένα τσεβρέ. Αφού τον ξυρίσουν, τον ντύνουν, τοποθετούν την πίτα και την κόβουν και αυτήν ομοίως όπως και στο σπίτι της νύφης. Μετά από αυτά σηκώνεται ο γαμπρός και φιλάει τα χέρια των παρισταμένων οι οποίοι του δίνουν σαν δώρο ότι θέλει ο καθένας, π.χ. η μητέρα του ένα πουκάμισο ή ότι άλλο θέλει. Όλα τα δώρα τα κρεμούν επάνω του. Ύστερα κερνούν τους παρισταμένους και αναχωρούν συνοδεύοντας τον κουμπάρο μέχρι το σπίτι του.

Το απόγευμα οι καλεσμένοι του γαμπρού μεταβαίνουν και παραλαμβάνουν τον κουμπάρο με τους προσκεκλημένους του, αφού τους παραλάβουν μεταβαίνουν όλοι μαζί για να πάρουν τη νύφη. Το δωμάτιο που βρίσκεται η νύφη το κλείνουν και κτυπά από έξω την πόρτα ο κουμπάρος. Τότε μέσα από το δωμάτιο λέγουν "τι υπόχεσαι;" δηλαδή πόσες χρυσές λίρες θα δώσεις. Έτσι όταν υπόσχεται τι θα δώσει οι μέσα ανοίγουν την πόρτα του δίνουν στραγάλια και μπαίνουν όλοι μέσα για να παραλάβουν τη νύφη. Ο γαμπρός φιλάει το χέρι της πεθεράς του κατόπιν πηγαίνει προς τη νύφη της οποίας πατάει το πόδι και αν αυτή δεν πει τίποτα, αυτό είναι σημείο ότι θα υπακούει σε αυτόν πολύ, εάν όμως πει "ωχ", αυτό δείχνει ότι δεν είναι υπομονετική και δεν θα υπακούει. Μετά από αυτά η νύφη φιλάει το χέρι του γαμπρού και το κάτω μέρος από το πανωφόρι του. Έτσι παραλαμβάνει η κουμπάρα τη νύφη κρατώντας την από τη μασχάλη και ο κουμπάρος τον γαμπρό οπότε μεταβαίνουν όλοι μαζί στην εκκλησία. Εκεί εξέρχονται από το σπίτι της νύφης ρίχνουν επάνω τους ρύζι και χρήματα και τραγουδούν: "Βάλε μετάνοια φίλησε της μάνας σου το χέρι. Πηγαίνω μάνα μου και έχε γεια. / Αφήνω γεια τη μάνα μου, και γεια την αδελφή μου, / προσκύνα νύφη την πόρτα σου και βάλε τρεις μετάνοιες. / Απ' αυτήν τη σκάλα που θα κατεβείς να μη αναστενάξεις, / γιατί εδώ γεννήθηκες και αλλού θα γεράσεις. Κατά την έλευση από το σπίτι του γαμπρού τραγουδούσαν: "Κατέβα μάνα του γαμπρού και πεθερά της νύφης, / να δεις ο γιος σου τι σ' έφερε λαμπάδα στολισμένη".

Όταν τελειώσει η τελετή του στεφανώματος η κουμπάρα ρίχνει επάνω τους χρήματα, ζαχαρωτά και βαμβακόσπορο. Ύστερα μεταβαίνουν στην οικία του γαμπρού τους κερνούν και αναχωρούν. Μετά από αυτό προσκαλούν τη μητέρα της νύφης για να την φιλέψουν.

Όταν ετοιμάσουν το τραπέζι τραγουδούν: Την τράπεζα την αργυρή θέλουν να την τιμήσουν / με ρόδα με τριαντάφυλλα να την ροδοστολίσουν. / Βάλτε τις στάμνες αργυρές, πιρούνια ασημένια, / μαλαματένια τα φαγιά και ασημένια πιάτα. / Στο σπίτι που πατήσαμε πέτρα να μη ραγίσει, κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήσει.

Ακολούθως τρώγουν, πίνουν και χορεύουν το: "Σιγανά, σιγανά, σιγανά βρέχει η βροχή, / σιγανά τη νύφη μας την πήρανε απ' τα σπίτια μας. / Σιγανά και ο γαμπρός, / σιγανά και η νύφη μας, / έκανε και τα προικιά της, έκανε και τα καλά της".

Μετά από αυτά τους κερνούν και αποχωρούν. Ύστερα η αδελφή του γαμπρού πηγαίνει και ξεντύνει τη νύφη. Της αφαιρεί το νυφικό, το πουκάμισο, την κοντή γούνα και τα παπούτσια της και της δίνουν χρήματα, τα οποία είχε βάλει μέσα ο αδελφός της νύφης.

Κατόπιν μια γυναίκα στρώνει το στρώμα, όπου θα κοιμηθούν οι νεόνυμφοι και το πρωί ο γαμπρός ρίχνει επάνω δώρο το οποίο θα πάρει αυτή που έστρωσε το στρώμα. Μετά από αυτό πηγαίνει και ρίχνει νερό στον πεθερό και την πεθερά για να πλυθούν και της δωρίζουν και αυτήν και τον γαμπρό όλοι οι συγγενείς δώρα. Αυτά γίνονται τη Δευτέρα. Ύστερα η μητέρα του γαμπρού τοποθετεί μέσα σε μια φιάλη ρακί (ούζο), βαμμένη κόκκινη (που σημαίνει ότι η νύφη ήταν παρθένα) και την στέλνει στη μητέρα της νύφης, εκείνη δε πάλι τοποθετεί εντός ενός δίσκου χαλβά και ρακί επίσης βαμμένη κόκκινη και τη στέλνει πίσω.

Το απόγευμα έρχονται οι νέοι για να τους δώσει φιλοδώρημα η νύφη. Θα τους κεράσουν και κατόπιν θα εξέλθει η νύφη δίνοντας στον καθένα μαντήλια φιλώντας τους τα χέρια. Μετά από αυτό μεταβαίνουν στον κουμπάρο όπου κι εκεί τους δίνουν μαντήλια και δώρα. Ύστερα μεταβαίνουν και στη μητέρα της νύφης και τους δωρίζει και αυτή μαντήλια.

Την Τρίτη εξέρχεται ο γαμπρός και πηγαίνει στην αγορά όπου αγοράζει διαφόρων ειδών οπωρικά και τα φέρνει στη νύφη. Πρώτα όμως μεταβαίνει στη μητέρα της νύφης όπου της φιλεί το χέρι, αυτή δε του δίνει δώρα.

Το απόγευμα της Παρασκευής θα μεταβεί η νύφη για το Σαββατιάσματα, όσους δε συναντήσει στο δρόμο θα φιλήσει τα χέρια τους. Εκείνη τη νύχτα θα παραμείνει κοντά στους γονείς της και θα προσκαλέσουν και τους συγγενείς του γαμπρού και θα τους κάνουν το τραπέζι και ενώ ακόμη θα τρώγουν, η νύφη θα του δωρίσει τα νταρσιμνιά (δώρα).

Το απόγευμα του Σαββάτου θα μεταβεί η νύφη πάλι στο σπίτι του γαμπρού και την Κυριακή θα μεταβούν στην εκκλησία. Εκεί ο κόσμος θα πλησιάζει τη νύφη για να την ευχηθούν και οι εκ μέρους της νύφης θα προσκαλούν τους ευχόμενους στο σπίτι τους.

Μετά από αυτή μεταβαίνουν στο σπίτι, τους κερνούν, βλέπουν τα δώρα και κατόπιν μεταβαίνουν στο σπίτι του κουμπάρου, βλέπουν και εκεί τα δώρα οπότε και αναχωρούν.

Εκείνη την ημέρα ο γαμπρός και η νύφη θα γευματίσουν στο σπίτι του κουμπάρου, ύστερα όλοι οι συγγενείς τους προσκαλούν ο καθένας ξεχωριστά στο σπίτι τους όπου χορεύουν και τους κερνούν χαλβά και σερμπέτι (χυμό από νερό και ζάχαρη).

Έτσι τελείωναν οι οκτώ ημέρες με όλα τα έθιμα του γάμου για τους ντόπιους Κομοτηναίους που μέχρι το 1900 περίπου τα εφάρμοζαν όλα.

Σιγά - σιγά όμως με την πάροδο του χρόνου την εξέλιξη και την σμίξει με τους Έλληνες πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην Κομοτηνή είτε πρόσθεσαν και άλλα έθιμα γάμου, είτε ορισμένα τα διαφοροποίησαν, είτε οι νέοι άρχισαν να μη τα ακολουθούν. Γι' αυτό και εμείς κοινοποιούμε αυτό το άρθρο με τα έθιμα για να τα γνωρίζουν οι νεότεροι και ίσως έλθουν και στη μνήμη κάποιων παλαιοτέρων Κομοτηναίων.

Πηγή
Θρακική Επετηρίδα - Τόμος Πρώτος