Τα σπήλαια της Ροδόπης

Κανένα ενδιαφέρον από τους αρμοδίους

Η αξιοποίησή τους θα φέρει και την ανάπτυξη της περιοχής μας

Τα σπήλαια στην Ροδόπη είναι πάρα πολλά. Ορισμένα από αυτά χρησιμοποιήθηκαν από τα αρχαία χρόνια είτε σαν κατοικίες, είτε σαν τόποι λατρείας στις χθόνιες θεότητες και όχι μόνο. Άλλα χρησιμοποιήθηκαν σαν κρυψώνες από τους εχθρούς. Άλλα κατά τον Εμφύλιο από τους αντάρτες και άλλα από τους βοσκούς για τον σταβλισμό των ζώων τους. Παρακάτω αναφέρω τα κυριότερα σπήλαια της Ροδόπης.

Το σπήλαιο της Μαρώνειας
Μεταξύ των χωριών Προσκυνητών και Μαρώνειας στη θέση "του Κουφού το πλάι" βρίσκεται το σπήλαιο της Μαρώνειας, γνωστό σε όλους σαν "σπηλιά του Κύκλωπα".

Η κατεύθυνσή του είναι από βορρά προς νόμο με μήκος περί τα 400 μέτρα περίπου. Το μεγαλύτερο βάθος του ανέρχεται σε 15,5 μέτρα. Το μήκος του διαδρόμου του σε 1.800 μέτρα. Καταλαμβάνει μια έκταση 5.000 τετραγωνικών μέτρων περίπου. Έχει δύο εισόδους μια μεγάλη από τον βορρά και μια μικρή από ένα σημείο της οροφής του. Το σπήλαιο αυτό έχει πάρα πολλούς σταλαγμίτες και σταλακτίτες.

Η παράδοση το έχει συνδέσει με το επεισόδιο της τύφλωσης του Κύκλωπα Πολύφημου από τον Οδυσσέα. Η πρώτη μαρτυρία για το σπήλαιο δόθηκε υπό Γάλλων στρατιωτών το 1919 στην Σπηλαιολογική Εταιρεία, η οποία τον Ιούλιο του 1969 μετά το πέρας των ανασκαφών, προέβη στην χαρτογράφηση του σπηλαίου υπό της κυρίας Α. Πετρόχειλου.

Το 1934 Εταιρεία του Φ. Αυδή συγκέντρωσε τόνους από κοπριά νυκτερίδων, διανοίγοντας πολλού διαδρόμους με δυναμίτη στο πολυδαίδαλο σπήλαιο επιφέροντας πολλές καταστροφές στον αρχαιολογικό του πλούτο, ιδιαιτέρως στα επίπεδα μέρη του σπηλαίου. Το 1938 το επισκέφθηκε ο καθηγητής Γ. Μπακαλάκης όπου σημείωσε ότι πιθανών να πρόκειται για το σπήλαιο που αναφέρεται από τον απολλώνιο τον Ρόδιο στα "Αργοναυτικά" ως κατοικία του Ορφέως στην χώρα των Κικόνων.

Πρώτη ανασκαφική έρευνα πραγματοποιήθηκε το 1969 κοντά στην είσοδο του σπηλαίου. Τα ευρήματα ήταν πολυπληθέστατα και πολύ ενδιαφέροντα. Το 1971 έγινε και δεύτερη ανασκαφική έρευνα με τα ίδια καλά αποτελέσματα όπως πριν. Από τις ανωτέρω ανασκαφές αποδεικνύεται ότι το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε από το 5.000 π.Χ. από τη Νεολιθική Εποχή χωρίς σχεδόν διακοπή μέχρι και την Βυζαντινή Εποχή, κατ' αρχάς μεν ως κατοικία, ύστερα δε ως τόπος λατρείας (Ιστορική Εποχή) και φυσικά ως καταφύγιο κατά τους ταραγμένους χρόνους της Βυζαντινής Εποχής.

Στο σπήλαιο αυτό διαχειμάζουν και περί τα 11 είδη νυχτερίδων.

Από το 1896 ο ιατρός Κωνσταντίνος Αυδής αναφέρεται ότι πρώτος ερεύνησε το σπήλαιο αυτό. Έκτοτε, έχουν περάσει μέχρι σήμερα 130 χρόνια, πακτωλός δημοσίου χρήματος έχει δαπανηθεί. Πολλές φορές έχει πέσει "θύμα" λαθρανασκαφών και κακοποιήσεων με δυναμίτες, με γκράφιτι και με σκουπίδια, ενώ ακόμη και σήμερα παραμένει κλειστό και μη επισκέψιμο.

Από το 1969 ο τότε νομάρχης Ροδόπης Δ. Αλαμάνος θέλοντας να αναπτυχθεί η περιοχή και να γίνει προσβάσιμο το σπήλαιο στους επισκέπτες έφτιαξε άσφαλτο μέχρι κοντά πάνω από το σπήλαιο εγκρίνοντας και τα απαιτούμενα κονδύλια για την εξερεύνηση και τη μελέτη της τουριστικής αξιοποίησης του σπηλαίου. Έκτοτε μόνο δήθεν μελέτες και ροκάνισμα κονδυλίων διαπιστώθηκαν.

Το 2023 ολοκληρώθηκαν κάποιες ανασκαφικές εργασίες που πραγματοποιήθηκαν μετά από σύμβαση του Υπουργείου Πολιτισμού της Περιφέρειας και του Δήμου Μαρώνειας Σαπών. Οι ανασκαφικές αυτές έρευνες έφεραν στο "φως" πολλά νέα ευρήματα επιβεβαιώνοντας τη χρήση του σπηλαίου από την αρχαιότητα καθώς επίσης και την μυθολογική και ιστορική του αξία που αν αξιοποιηθεί και τουριστικά τότε θα έλθει και η ανάπτυξη της περιοχής της Μαρώνειας, αρκεί βέβαια να το καταλάβουν οι πολιτικοί του τόπου μας και οι θεσμικοί παράγοντες.

Τα σπήλαια της Στρύμης
Ένα χιλιόμετρο νότια του χωριού Στρύμη μέσα σε μια χαράδρα (ιν-ντερέ) βρίσκονται τρία σπήλαια. Το 1969 πραγματοποιήθηκε μια μικρή ανασκαφική έρευνα σε αυτά τα τρία μικρά σπήλαια.

Στη βόρεια πλευρά της χαράδρας και σε ύψος τεσσάρων μέτρων από τον δρόμο βρίσκεται το ένα σπήλαιο. Σε έρευνα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία δεν βρέθηκε κανένα όστρακο ούτε ίχνη κατοίκισης. Το μήκος του είναι περί τα 15 μέτρα, πλάτος 4 μέτρα και ύψος 3 μέτρα. Πριν 30 χρόνια περίπου μια γυναίκα από την Στρύμη τοποθέτησε ορισμένες εικόνες σε διάφορα μέρη του σπηλαίου οι οποίες με τα χρόνια χάθηκαν.

Στην απέναντι πλευρά της χαράδρας στα νότια προς τα επάνω βρίσκεται το δεύτερο και μικρότερο όλων, έχει μεγάλη είσοδο που φωτίζει και επαρκώς το σπήλαιο. Η έρευνα των αρχαιολόγων απέδωσε όστρακα προϊστορικά, θρακικά και βυζαντινά. Έκτοτε και για πολλά χρόνια χρησιμοποιήθηκε από βοσκό για τον σταβλισμό των προβάτων του. Πιο κάτω από το παραπάνω σπήλαιο βρίσκεται το τρίτο σπήλαιο, αυτό έχει δύο εισόδους. Η μια είσοδος η βορειοανατολική, είναι στενή κάθοδος και η άλλη, η δυτική, ένα μικρό άνοιγμα, από το οποίο μόνο έρποντας μπορεί κάποιος να εισέλθει. Το σπήλαιο αυτό αποτελείται από δύο μικρούς χώρους όσο δύο δωμάτια. Δύο τομές που ανοίχθηκαν απέδωσαν κεραμική των νεολιθικών και των πρωτοχαλκών χρόνων και πιθανότητα κεραμική της Τροίας.

Στο ως άνω σπήλαιο πριν γίνει καμία ανασκαφή από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, Κομοτηναίος μου εξομολογήθηκε ότι είχε μπει μέσα στον πρώτο χώρο της σπηλιάς και ακολούθως από μια αλεπότρυπα εισχώρησε στον δεύτερο χώρο της σπηλιάς όπου βρήκε επάνω σε δύο καπνισμένες πέτρες μια πήλινη κατσαρόλα όπως την είχαν αφήσει πριν χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι της εποχής εκείνης, καθώς επίσης και μερικά άλλα πήλινα αγγεία μαζί με έναν πήλινο αυλό, ο οποίος έπεσε και έσπασε μάλιστα όπως μου είχε διηγηθεί έβγαζε και ήχο. Όλα τα ανωτέρω τα παρέδωσε στο Μουσείο Κομοτηνής πολύ αργότερα που τον έδωσαν ως εύρετρα το ποσό των 480.000 δρχ.

Τα δεκάδες σπήλαια των Θρακικών Μετεώρων
Βόρεια του Ιάσμου σε απόσταση 25 χιλιομέτρων βρίσκονται τα Θρακικά Μετέωρα. Είναι μια βραχώδης περιοχή απαράμιλλου κάλλους. Έχουν το ίδιο πέτρωμα από ψαμμίτη όπως των Μετεώρων της Καλαμπάκας. Σε πολλούς βράχους διακρίνουμε κόγχες οφθαλμών που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι εκεί οι αρχαίοι Βίστωνες Θράκες τους χρησιμοποιούσαν σαν λατρευτικό μέρος όπου λάτρευαν τη Μάνα Θεά.

Στην βραχώδη περιοχή αυτή υπάρχουν δεκάδες σπηλιές μάλιστα έχω επισκεφθεί ορισμένες που είναι εύκολα προσβάσιμες, όπως και μια διώροφη που την χρησιμοποιούσε παλιά ένας Πομάκος κάτοικος της περιοχής για να συγκεντρώνει τα κατσίκια του, εκεί μέσα υπάρχει μια τρύπα στην σπηλιά για να επικοινωνούν μεταξύ τους. Σε ορισμένες σπηλιές πάλι υπάρχουν ακόμη απομεινάρια από κτίσματα.

Η περιοχή πάντως των δεκάδων αυτών σπηλέων είναι ανεξερεύνητη από τους αρμοδίους όχι όμως από τους "χρυσοθήρες" που ψάχνουν εκεί για θησαυρούς. Στα μέρη αυτά έχω εντοπίσει επιφανειακά σπαράγματα αγγείων προϊστορικής και βυζαντινής εποχής κάτι που σημαίνει ότι έχουν κατοικηθεί ορισμένες από προϊστορικούς ανθρώπους, καθώς επίσης πιθανόν και από ασκητές αναχωρητές του Παπικίου Όρους που ήθελαν να ζουν λιτά και σε κάποια απόσταση από τις τότε μονές που ανήκαν.

Για τους ανωτέρω λόγους θα πρέπει οι υπεύθυνες υπηρεσίες να δουν σοβαρά το θέμα, εξερευνώντας όλες τις σπηλιές μια - μια, τότε ίσως βρεθούν προ εκπλήξεως από αυτά που θα βρουν γιατί ήδη προπορεύονται πάντα οι "χρυσοθήρες" με ότι ζημιά μπορούν να κάνουν στην ιστορία του τόπου μας.

Τα λατρευτικά σπήλαια των Πετρωτών - Σαπών
Στην περιοχή των Πετρωτών υπάρχουν πολλά σπήλαια, είτε φυσικά, είτε λαξευμένα από τον άνθρωπο. Τρία από αυτά βρίσκονται στη νότια βάση του ογκώδους βραχώδους υψώματος με τις απόκρημνες πλαγιές και τις λαξευμένες κοιλότητες. Το ύψωμα αυτό ήταν ιερό αφιερωμένο στη Μεγάλη Μητέρα Θεά ή Κυβέλη. Εκεί οι πιστοί της εποχής εκείνης τελούσαν τελετουργίες. Εκεί υπάρχουν θρόνοι και βωμοί που προοριζόταν για θυσίες και πολλά άλλα που θα αναφέρουμε αναλυτικά σε άλλο γραπτό μας.

Μια κατηφορική δίοδος από την άνω ακρόπολη των Πετρωτών με νότια κατεύθυνση οδηγεί στη ρίζα του βράχου, που εκεί υπάρχει το ένα σπήλαιο, γύρω από το οποίο λαξεύτηκαν θυσιαστήρια συνδεδεμένα με αυλακώσεις, ταφικές κόγχες και λαξευμένες δεξαμενές. Ένα υποτυπώδες μονοπάτι μεταξύ των βράχων οδηγεί σε ένα αβαθές σπήλαιο με δύο εισόδους ένα ψηλό τοξωτό άνοιγμα στα νοτιοδυτικά και ένα προς τα νότια. Στον χώρο του σπηλαίου υπάρχουν τρεις διαμπερείς οπές, λαξευμένες στο βράχο, προφανώς για το δέσιμο των προσφερόμενων ζώων. Τέλος σε αυτό το σπήλαιο υπάρχουν ενδείξεις ότι τελούνταν μυστηριακές τελετές. Παραδίπλα ακριβώς υπάρχουν και τα άλλα δύο σπήλαια με μήκος 3 μέτρα περίπου και έχουν γίνει πιθανόν μετά από ανθρώπινη παρέμβαση για λατρευτικούς σκοπούς ή τοποθέτηση νεκρών.

Όλη η ευρύτερη περιοχή των Πετρωτών είναι ένα απέραντο υπαίθριο ιερό χιλιάδων ετών με πολλές ανθρώπινες παρεμβάσεις στα βράχια και στα σπήλαια. Ένα ακόμη σπήλαιο βρίσκεται δύο χιλιόμετρα περίπου πριν τα Πετρωτά στη δυτική πλευρά. Το σπήλαιο - ιερό της Μητέρας Θεάς είναι λαξευμένο σε βράχο στην τοποθεσία που ονομάζεται Κλίσετζικ (τουρκικά = μικρή εκκλησία). Στην αριστερή πλευρά του βράχου λαξεύτηκαν οφθαλμικές κόγχες. Στην σπηλιά αυτήν μέσα μπροστά, επάνω και γύρω της διαπιστώνουμε ότι υπάρχει ανθρώπινη παρέμβαση προκειμένου να την χρησιμοποιήσουν για λατρευτικούς σκοπούς. Πριν 100 χρόνια περίπου κάτοικος των Ασκητών τοποθέτησε μέσα 3-4 εικόνες και μετέτρεψε το σπήλαιο σε παρεκκλήσι.

Το άγνωστο σπήλαιο της Δύμης
Το φθινόπωρο του 1956 έγινε μια συγκλονιστική για την περιοχή ανακάλυψη κατά την εξόρυξη λίθων σε λατομείο κοντά στη Δύμη της περιοχής Ασωμάτων (η περιοχή των Ασωμάτων ανήκε στην αρχαιότητα στη χώρα της Μαρώνειας και θα πρέπει να ήταν μέρος του ευρύτερου εμπορικού δικτύου της ισχυρής αυτής πόλης κατά την αρχαιότητα μέχρι και τα βυζαντινά χρόνια).

Τότε ανακαλύφθηκε το σπήλαιο αυτό το οποίο έχει ύψος τουλάχιστον έξι μέτρα και μήκος περί τα 150 μέτρα. Επίσης έχει σταλακτίτες μήκους δύο μέτρα και απολιθωμένα ανθρώπινα οστά. Μάλιστα τότε ένα οστό φυλάχθηκε στο γραφείο του διοικητή Χωροφυλακής, Θ. Πέρρου. Στις 8 Δεκεμβρίου του 1956 ο σταθμάρχης του Σταθμού Χωροφυλακής Ασωμάτων ενωμοτάρχης Θ. Αργυρόπουλος ελέγχει την περιοχή και αναφέρει στην έκθεσή του πως η εργοληπτική εταιρία εξόρυξης λίθων "Δοκιμή" έχει διανοίξει την είσοδο του σπηλαίου σε σημαντικό βαθμό και την έχει φράξει με ογκόλιθους, δίχως όμως να έχει αλλοιωθεί το εσωτερικό του σπηλαίου. Αν και οι εργασίες σταμάτησαν η κατάσταση του σπηλαίου επιδεινώθηκε λόγω της λάσπης και των υδάτων που συσσωρεύτηκαν μέσα στο σπήλαιο.

Στα επόμενα χρόνια έγιναν κάποιες αρχαιολογικές έρευνες στο σπήλαιο αυτό χωρίς να γνωρίζουμε για τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών. Σήμερα η είσοδος του σπηλαίου αυτού είναι κλεισμένη με κάγκελα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Στο σπήλαιο θαλαμοειδής τάφος κοντά στο χωριό Μοναχοί Ιάσμου
Από τους Αμαξάδες, στο χωματόδρομο που οδηγεί στο χωριό Μοναχοί, συναντούμε, στην απέναντι ανατολική πλευρά της ρεματιάς εγκάρσιο λαξευμένο άνοιγμα στον ασβεστολιθικό βράχο της απότομης πλαγιάς του υψώματος. Πρόκειται για λαξευτό θαλαμοειδή τάφο με μια είσοδο.

Η πιθανότητα να μη πρόκειται για ταφικό μνημείο αλλά για ένα μεταλλευτικό όρυγμα εξόρυξης μεταλλεύματος ή πετρώματος, αποκλείστηκε. Πιθανόν να προϋπήρχε ένα μικρότερο φυσικό χάσμα στο συγκεκριμένο σημείο που διανοίχθηκε σε θάλαμο για ταφική χρήση.

Στις απότομες πλαγιές του υψώματος της ανατολικής πλευράς της ρεματιάς, στενό φυσικό μονοπάτι οδηγεί στην τραπεζίου σχήματος είσοδο του λαξευτού θαλαμοειδούς τάφου, που πιθανότατα "φιλοξενούσε" κάποιο ή κάποιους νεκρούς της τοπικής θρακικής "αριστοκρατίας". Η είσοδος του θαλαμοειδούς τάφου έχει σχήμα τραπεζίου με ύψος περίπου 1,85 μ. είναι πλατύτερη στη βάση και στενότερη προς τα επάνω. Αυτός ο τύπος της εισόδου έχει άμεσα παράλληλα τις εισόδους των θαλαμοειδών και θολωτών θρακικών και μυκηναϊκών τάφων, από την εποχή του Χαλκού έως την Ελληνιστική εποχή, επιβεβαιώνοντας την ταφική χρήση του θαλάμου. Η είσοδος είναι προσανατολισμένη νοτιοδυτικά με όψη προς το ρέον ύδωρ του χειμάρρου. Ο νεκρικός θάλαμος είναι ένας ανοικτός χώρος περίπου 15 μ2 με το δάπεδο του θαλάμου να είναι επανειλημμένως διαταραγμένο από νεότερες συνεχείς επεμβάσεις λαθρανασκαφής.

Αποτελείται από φυσικό έδαφος, αναμεμιγμένο με χώμα, λίθους, τμήματα πλίνθων και συσσωρευμένα θαλασσινά χαλίκια που εντοπίζονται εντός και εκτός του ταφικού θαλάμου. Πιθανότατα πρόκειται για υπολείμματα λακκοειδούς ταφής εντός του θαλάμου, καθώς υπολείμματα πλίνθων που κάλυπταν τον τάφο και ποσότητα θαλάσσιων χαλικιών απέρριψαν εκτός του ταφικού μνημείου οι λαθρανασκαφείς. Προφανώς ο νεκρός του λακκοειδούς τάφου εντός του θαλάμου δεν ήταν ο αρχικός ιδιοκτήτης του τάφου, αλλά πρόκειται για τη συνήθη επαναχρησιμοποίηση ενός συλημένου αρχαιότερου ταφικού μνημείου.

Οι τοίχοι εσωτερικά του θαλάμου δεν φέρουν καμία επεξεργασία, λείανση ή διακόσμηση, εκτός από το σημείο που βρίσκεται στην οροφή του θαλάμου αριστερά της εισόδου, όπου λαξεύτηκαν δύο κυκλικές οπές που αποκωδικοποιούνται ως οφθαλμικές κόγχες της Θεάς, τις οποίες επίσης παρατηρούμε δεξιά της εισόδου. Με το σύμβολο των οφθαλμικών κογχών οι Θράκες κάτοικοι νοηματοδοτούσαν, καθαγιάζοντας τα βραχώδη τοπία, καθώς επίσης και τα σπήλαια που τα θεωρούσαν κατοικία και το σώμα της Μεγάλης Μητέρας Θεάς. Το σπήλαιο συμβολίζει τη ζωή, το θάνατο και τη γονιμότητα, θεωρείται η πύλη της μετά θάνατον ζωής και είσοδος στον Άδη, είναι τόπος όπου γίνονται δεκτές οι ψυχές των νεκρών και ταυτόχρονα σημείο από το οποίο ξαναγεννιέται ο νεκρός στη νέα ζωή. Ο άνθρωπος το καθαγίασε και το προσωποποίησε, νοηματοδοτώντας το σπήλαιο με τη λάξευση των ματιών στις βραχώδεις επιφάνειές του, ή διαμορφώνοντας την είσοδό του με οφθαλμικές κόγχες για τις λατρευτικές πρακτικές του.

Η γειτνίαση του τάφου με τον χείμαρρο και το νερό ήταν απαραίτητη για τους καθαρμούς προς τον νεκρό, αναγκαία προϋπόθεση για τη μετά θάνατο ζωή.

Χρονολόγηση: Οι Βούλγαροι αρχαιολόγοι, βεβαιώνουν όχι μόνο την ομοιότητα, αλλά και την ίδια χρονική περίοδο κατασκευής των λαξευμένων τάφων στο βράχο και των dolmen, που χρησιμοποιούσαν οι Θράκες των ορεινών περιοχών των Νοτιοανατολικών Βαλκανίων τον 11ο - 6ο αιώνα π.Χ. Σε αυτήν την χρονολογική περίοδο εντάσσεται χρονολογικά και ο μονοθάλαμος αυτός τάφος που βρίσκεται κοντά στο χωριό Μοναχοί.

Σπήλαιο "Σουπατζίν - ινέ" στα Πάτερμα
Τρία χιλιόμετρα περίπου βόρεια του χωριού Πάτερμα, δίπλα ακριβώς στη δεξιά πλευρά του δρόμου βρίσκεται το σπήλαιο "Σουπατζίν - ινέ". Το σπήλαιο αυτό δημιουργήθηκε πριν από χιλιάδες χρόνια από εκροή υπόγειων υδάτων. Το μήκος του προσεγγίζει τα 200 μέτρα.

Η είσοδος του είναι ευρύχωρη. Στο πρώτο του τμήμα στερείται διακόσμου. Το δεύτερο τμήμα του είναι ένας οφιοειδής, ευρύχωρος διάδρομος με ελάχιστο σπηλαιοδιάκοσμο. Στο τέλος του, μετά από μια μικρή αναρρίχηση 4 μέτρων ξεκινά το τρίτο στενότερο και εντυπωσιακότερο τμήμα του σπηλαίου, με πλούσια σπηλαιοδιάκοσμο (κολώνες, σταλακτίτες και σταλαγμίτες) και ένα μικρό βάραθρο βάθους 5 μέτρα και μήκους 15 μέτρα. Το εντυπωσιακό στοιχείο του σπηλαίου είναι η ύπαρξη μιας πολύ μεγάλης αποικίας νυχτερίδων και απίστευτης ποσότητας γουανό (κοπριά νυχτερίδας), καθώς και η παρουσία πολλών, τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποικιλία, σπηλαιόβιων και τρωγλόβιων οργανισμών.

Το σπήλαιο της βροντής
Ένα χιλιόμετρο ανατολικά του οικισμού της Βροντής ή Β' Κερασιάς, βρίσκεται ένα μικρό σπήλαιο όσο ένα μικρό δωμάτιο. Από μέσα τρέχει προς τα έξω με ορμή άφθονο νερό. Πριν πολλά χρόνια όταν δεν είχαν ανοιχθεί οι δασικοί δρόμοι και προς το σημείο αυτό πήγαινες μόνο από το υπάρχον μονοπάτι, οι Πομάκοι κάτοικοι της Βροντής τοποθετούσαν εκεί μέσα τα τυριά και τα κρέατά τους μια και υπήρχε δροσιά μέσα στη σπηλιά, όπως και δεν υπήρχε ο φόβος των κλεπτών. Το γάργαρο κρυστάλλινο νερό που τρέχει από μέσα θα μπορούσε ο Δήμος Ιάσμου να το αξιοποιήσει φτιάχνοντας μια μικρή βιοτεχνία και να πωλεί επιτραπέζιο νερό.

Τα υπόλοιπα μικρά σπήλαια της Ροδόπης
Ακριβώς επάνω από αυτό το σπήλαιο στα 10 μέτρα υπάρχει ακόμα ένα μικρό σπήλαιο. Βόρεια των σπηλαίων αυτών πίσω από βουνό μέσα σε μια κοιλάδα δίπλα σε ένα χωράφι ενός Πομάκου υπάρχει ένα μικρό σπήλαιο που τα παλιά χρόνια το χρησιμοποιούσε βοσκός της περιοχής ως μαντρί αφού είχε κλείσει με ξεροντούβαρο την είσοδό του.

Από την Πόα προς την Διχάλα εκεί στην κοιλάδα του ποταμού Κομψάτου δεξιά πάνω από τον δρόμο υπάρχει μια σπηλιά κατηφορική με μήκος 30 μέτρα περίπου και 6-7 μέτρα ύψος. Παλιά σε έρευνα που έγινε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία βρέθηκαν αγγεία προϊστορικής εποχής.

Δύο χιλιόμετρα μετά την Α' Κερασιά προς Πόα στην περιοχή "Καΐν Τσεκούρ" νότια από το Κιόσκι των κυνηγών υπάρχει μια μικρή σπηλιά με πολύ στενή είσοδο αλλά μετά ανοίγει ο χώρος της. Παλιά στην σπηλιά αυτήν Πομάκοι βοσκοί της περιοχής μπήκαν μέσα και βρήκαν οπλισμό που προερχόταν από τον Εμφύλιο.

Πάνω από τον Πολύανθο και κάτω από το παλαιό λατομείο μαρμάρου υπάρχει μια κατακόρυφη σπηλιά ανεξερεύνητη που κατεβαίνεις μόνο με σχοινί προς τα κάτω.

Πάνω από τη Φωλιά εκεί στο λατομείο υπάρχει μια μικρή σπηλιά που βγήκε στην επιφάνεια μετά από εξόρυξη βράχων πριν πολλά χρόνια. Είναι κατηφορική με μήκος 7 μέτρα περίπου και ύψος 3 μέτρα.

2,5 χιλιόμετρα νοτια-ανατολικά της Ραγάδας υπάρχει μια σπηλιά που παλιά χρησιμοποιήθηκε από Πομάκο βοσκό της περιοχής για τον σταβλισμό των ζώων του. Το μήκος της είναι 15 μέτρα περίπου αποτελείται από δύο δωμάτια. Το ύψος της είναι 4-5 μέτρα και το πλάτος της 6-7 μέτρα. Όπως με είχε ενημερώσει ο βοσκός από την Θάμνα Κουρού Ρετζέπ πριν πολλά χρόνια βοσκούσε τα κατσίκια ο πατέρας του εκεί δίπλα στο φυλάκιο του Μαχαίρα όπου υπάρχει υπαίθριο θρακικό ιερό. Σε μια στιγμή άκουσε το έντονο βέλασμα μιας κατσίκας μέσα από τους θάμνους πλησίασε εκεί και ανακάλυψε μια κάθετη σπηλιά που είχε πέσει μέσα η κατσίκα, μπήκε μέσα και διαπίστωσε ότι η σπηλιά είχε μέσα πολλά μαρμάρινα αγάλματα, ίσως όμως να είδε τους σταλακτίτες και σταλαγμίτες και νόμισε ότι ήταν αγάλματα. Ενημέρωσε τον γιο του, αλλά όσες φορές και να πήγαινε δεν μπόρεσαν να βρουν τη σπηλιά.

Βόρεια των Κασσιτερών υπάρχει ακόμη ένα μικρό σπήλαιο εκεί μέσα υπάρχει υπάρχει ένα μικρό παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου, όπου έχουν τοποθετήσει εκεί μέσα και πολλά εικονίσματα. Δίπλα στο σπήλαιο υπάρχει και ένα σπηλαιοβάραθρο που σύμφωνα με την παράδοση φτάνει μέχρι τα παράλια του Θρακικού Πελάγους.

Μικρές ακόμη σπηλιές υπάρχουν στο Οχυρό, τα Μίρανα, στη Σαρακηνή, στη Νυμφαία και στους Προσκυνητές.

Εκτός βέβαια από αυτά τα σπήλια οπωσδήποτε υπάρχουν και άλλα πολλά στη Ροδόπη που ίσως αν γίνει καταγραφή και έρευνα από ειδικούς βρεθούμε προ εκπλήξεως.

Τελικά από όλα τα σπήλια της Ροδόπης αυτά που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν είναι, πρώτον, το σπήλαιο της Μαρώνειας, σε αυτό αφού γίνουν εσωτερικά οι κατάλληλοι διάδρομοι με τον σωστό φωτισμό και εξαερισμό να υπάρχουν ώρες επίσκεψης από το κοινό οπότε θα μπορούν να το επισκεφτούν σχολεία απ' όλη την Ελλάδα, σύλλογοι και μεμονωμένα άτομα.

Δεύτερο, στα δεκάδες σπήλαια των Θρακικών Μετεώρων αφού γίνει η καταγραφή, σχεδιασμός και εξερεύνηση από τους ειδικούς, τότε να γίνουν διάδρομοι με πινακίδες για την επίσκεψη ορειβατών, περιπατητών και όχι μόνο.

Τρίτον, στα ιερά σπήλαια των ανατολικών Θρακικών Μετεώρων της Ροδόπης που βρίσκονται στην περιοχή των Πετρωτών που το Περπερικό ιερό της Βουλγαρίας είναι μόνο μια μικρογραφία. Στην περιοχή αυτή υπάρχει ένα απέραντο προϊστορικό ιερό 3.000 στρεμμάτων περίπου.

Για όλα αυτά τα ανωτέρω σπήλαια που βρίσκονται σε πλήρη εγκατάλειψη από το κράτος αλλά και από την τοπική αυτοδιοίκηση που δεν γνωρίζουν την αξία τους αφού ενημερωθούν από τους αρμοδίους θα πρέπει να τα βάλουν όλα σε μια σειρά και ίσως και σε ευρωπαϊκά προγράμματα όλοι μαζί βουλευτές, αντιπεριφερειάρχες και οι δήμαρχοι Μαρωνείας - Σαπών και Ιάσμου να προγραμματίσουν για την αξιοποίηση αυτών των πολύτιμων για την Ροδόπη σπηλαίων που θα δώσουν την αξία που πρέπει στο νομό μας.

Πηγές

Σταύρος Κιοτσέκογλου, έντυπο τελετουργικά τοπία της αρχαίας Θράκης Αμαλία Αβραμίδου, καθηγήτρια ΔΠΘ - Η μεταπολεμική μέριμνα για τις αρχαιότητες μέσα από τα Γ.Α.Κ. στην Κομοτηνή

Σπηλαιολογία Ε.Ο.Σ. Καβάλας Στέλιος Ισπικούδης, δασονόμος Δελτία Σπηλαιολογικής Εταιρείας
Ιωάννης Σιγούρος, ερευνητής

Φωτογραφίες: Το σπήλαιο Μαρώνειας από το φωτογραφικό υλικό του Στέλιου Ισπικούδη