Ασκητές: Το μοναδικό καππαδόκικο χωριό της Ροδόπης

Ασκητές: Είναι κτισμένοι σε υψόμετρο 150 μέτρα από την θάλασσα. Το 1871 ο ιατρός της Μαρώνειας Μελίρρυτος στην περιγραφή της γεωγραφικής και ιστορικής άποψης των οικισμών και των κατοίκων της Μητρόπολης Μαρώνειας μας αναφέρει: Σόφουλαρ - Μιλιός (Ασκητές). Δεν έχει εκκλησία ούτε σχολείο, κατοικείται από 20 βουλγαρόφωνες οικογένειες. Οι κάτοικοι είναι ποιμένες και γεωργοί, εκκλησιάζονται στην Κρωβύλη.

Κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1920 ορισμένοι βουλγαρόφωνοι που πολέμησαν μαζί με τον ελληνικό στρατό άφησαν τα κόκαλά τους στην Μικρά Ασία.

Μετά το 1924 ο βουλγαρόφωνος πληθυσμός με την ανταλλαγή εγκαταστάθηκαν στο Χάσκοβο και στο Κάρτζαλι.

Το 1920 μετονομάστηκε το χωριό από «Σόφουλαρ» σε Ασκητές. Δίπλα στο χωριό στην περιοχή Κάργα ποτάμι και Φούρνακας βρίσκονται λαξευμένοι στον βράχο παλαιοχριστιανικοί τάφοι, όπως και 3 χιλιόμετρα δυτικά πάνω σε μικρό προσβάσιμο λοφίσκο υπάρχει αρχαίο υπαίθριο ιερό.

Η καταγωγή των εγκαταστημένων στους Ασκητές είναι από την περιοχή της Καισάρειας οι περισσότεροι από τα χωριά Αγυρνά και Αγορυά, οι υπόλοιποι από τα χωριά Σκοπή, Κέρκεμε, Κέρεμι, Αναργυράσιον, Καισάρεια, Τζουκούρ, Ν. Βεξέ, Ταλάς, Ταξιάρχαι και Σουρμουσακλή. Από την περιοχή Ικονίου την Νίγδη, το Ακ. Σεράι και το Χαλβαδερελή. Από τον Σκοπό 40 Εκκλησιών και από το Μεγαρίσιον Ηράκλειας Αν. Θράκης.

Περίπου το 1924 έφτασε η ώρα της ανταλλαγής των πληθυσμών. Έτσι έφτιαξαν τα μπαγάζια τους πήραν τα ιερά σκεύη και τις εικόνες από τις εκκλησίες τα φόρτωσαν στα κάρα έφτασαν στην Μερσίνα. Από εκεί τους φόρτωσαν σαν ζώα πάνω στο πλοίο. Ο ένας πάνω στον άλλον, ψείρες, αρρώστιες, πείνα. Όσοι πέθαιναν τους έβαζαν σ' ένα σακί και τους πετούσαν στην θάλασσα. Όταν έφτασαν στον Πειραιά τους κράτησαν σε καραντίνα μέσα στο καράβι για ένα μήνα, πολλοί τότε πέθαναν μέσα εκεί. Τους κούρεψαν για τις ψείρες. Από εδώ άρχισε η διασπορά, ορισμένοι μείνανε σε παραγκουπόλεις γύρω από την Αθήνα. Άλλους τους πήγανε στην Πάρο όπου την άνοιξη του 1925 η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων τους πρότεινε για εγκατάσταση τρία μέρη στον νομό Ροδόπης, τα Κασσιτερά, τα Ποντίκια και τους Ασκητές. Τα Ποντίκια που βρίσκονταν δίπλα στον Κέχρο δεν τα δέχτηκαν γιατί εκεί ακόμα κυκλοφορούσαν οι Κομιτατζήδες. Τους άρεσε όμως το μέρος των Ασκητών.

Έτσι στις 25 Μαρτίου του 1925 άρχισαν να εγκαθίστανται σε σπίτια Βουλγάρων που είχαν εγκαταλείψει το χωριό. Στο χωριό κατοικούσαν και λίγες οικογένειες μουσουλμάνων.

Τον πρώτο καιρό αυτοί οι νοικοκύρηδες της Καππαδοκίας που ο καθένας είχε 4 και 5 Τούρκους στην πατρίδα στην δούλεψή του έφτασαν στο έσχατο σημείο να ζητιανεύουν από τους γείτονες τους μουσουλμάνους λίγο αλεύρι, κανένα αυγό, κανένα κομμάτι ψωμί.

Έτσι ξεκίνησαν από την αρχή, πήραν δάνεια αγόρασαν εργαλεία, βόδια και κάρα για τις εργασίες στα χωράφια. Άρχισαν να καλλιεργούν τα χωράφια που τους μοίρασαν ανάλογα με τα μέλη της κάθε οικογένειας από 20 μέχρι 50 στρέμματα.

Οι Καππαδόκες όπως είναι άξιοι και δημιουργικοί σιγά - σιγά άρχισαν να ανεβαίνουν οικονομικά. Το 1940 όμως ήλθε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος από τις 48 οικογένειες του χωριού 51 νέοι με ενθουσιασμό πήγαν να αντιμετωπίσουν τον εισβολέα, απ' αυτούς οι 3 έδωσαν το αίμα τους για την πατρίδα.

Το 1941 εισέβαλαν οι Βούλγαροι στους Ασκητές, όπως και σε όλη την Ροδόπη. Τότε άρχισαν νέα βάσανα για τους κατοίκους του χωριού. Η βία, οι ανακρίσεις, το ξύλο, ο εξευτελισμός, οι απειλές από τους Βουλγάρους ήταν καθημερινό φαινόμενο, ώσπου ήλθε το μοιραίο. Οι Βούλγαροι αστυνομικοί της Κρωβύλης είχαν πληροφορίες ότι Έλληνες βοσκοί των Ασκητών βοηθούν και τροφοδοτούν τους αντάρτες που βρίσκονται στα βουνά της Μαρώνειας. Έτσι ειδοποιούν τους "υπόπτους" νεαρούς βοσκούς των Ασκητών να φέρουν στην αστυνομία από ένα αρνί, οι νεαροί Βασίλειος Σεβδινίδης 15 ετών, Βασίλειος Μισαηλίδης 18 ετών, Φώτιος Κοσκερίδης 21 ετών και ο Πρόδρομος Μαυρίδης 33 ετών πατέρας 3 παιδιών, εκτελώντας τις εντολές τους φορτώθηκαν από ένα αρνί και μέσω ενός μονοπατιού που συνέδεε τους Ασκητές με την Κρωβύλη έφτασαν στην αστυνομία.

Εκεί είχε ήδη φτάσει ο ιμάμης του χωριού Χουσεΐν Τερμίκογλου επειδή ένας Βούλγαρος ονόματι Μπέρνικ τον θεώρησε υπεύθυνο για το μούχλιασμα των καπνών του που είχε αποθηκεύσει στο τζαμί του χωριού. Στο μεταξύ συνέλαβαν σε μια συνάντηση που είχε μέσα σε ένα στάβλο στην Μέστη και τον ιερέα της Κρωβύλης Καβάζη Δημήτριο με την κατηγορία ότι βοηθούσε τους αντάρτες. Αφού τους έδεσαν όλους με αγκαθωτά σύρματα τους οδήγησαν στην θέση Τσακάλ μπαΐρ. Εκεί αφού τους βασάνισαν φρικτά, ήταν 29 Απριλίου του 1944 τους σκότωσαν όλους εκτός από τον Μαυρίδη Πρόδρομο που δεμένος κατάφερε να ξεφύγει, μετέβη στο χωριό Οχυρό σε έναν φίλο του, ακολούθως πήγε στην Κομοτηνή όπου συνελήφθη και οδηγήθηκε στο βουλγαρικό φρουραρχείο. Έκτοτε μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί τα ίχνη του. Τον εθνομάρτυρα κληρικό Δημήτριο Καβάζη η μητρόπολη Μαρωνείας και Κομοτηνής τον τιμά κάθε Κυριακή πριν τις 28 Οκτωβρίου.

Κατά την διάρκεια των ανακρίσεων που άρχισαν να γίνονται σε όλο το χωριό για την συμμετοχή τους στην αντάρτικη οργάνωση που δρούσε στα βουνά του Ισμάρου συνέλαβαν και βασάνισαν πολλούς. Από τον άγριο ξυλοδαρμό και τα βασανιστήρια ο Ιωσήφ Χατζηφιλιππίδης, η Χαρίκλεια Μαυρίδου και η Ελισάβετ Μερκουρίδου πέθαναν σε λίγες μέρες.

Από τις ανακρίσεις συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε στρατοδικείο όπου καταδικάστηκαν σε θάνατο ο παπά Γαβριήλ Φαρασόπουλος τον οποίο κατά την ανάκριση τον ξήλωσαν τα γένια, και ο Αναστάσιος Εφραιμίδης. Ο Στυλιανός Χιτιρίδης και ο Ιορδάνης Γκουλτζεκλίδης σε ισόβια. Ο Γεώργιος Μαυρίδης του Βασιλείου και ο Αχιλλέας Ιωσηφόγλου του Ανέστη σε μικρότερη ποινή. Επίσης εξορίσθηκαν στην Βουλγαρία ο Χαράλαμπος Μαυρίδης του Αναστασίου, ο Σταύρος Φαρασόπουλος του Γεωργίου, ο Ιορδάνης Μαυρίδης του Ιωάννη και ο Ανέστης Ιωσηφόγλου. Όσοι καταδικάστηκαν σε θάνατο και σε ισόβια κλείστηκαν μέχρι την απελευθέρωση 8 Σεπτεμβρίου του 1944 στις φυλακές της Βουλγαρίας. Θύμα των Βουλγάρων ήταν και η γιαγιά Αλεξάνδρα Μαυρίδου την οποία χτύπησε θανατηφόρα με τον υποκόπανο του όπλου του ένας Βούλγαρος στρατιώτης.

Τον Σεπτέμβριο του 1944 οι κάτοικοι των Ασκητών ένιωθαν πως κάτι καλό έρχεται στον τόπο. Έτσι την 12 Σεπτεμβρίου εμφανίσθηκε η Ελένη Ισαακίδου σύζυγος Δημητρίου στην πλατεία κρατώντας μια ελληνική σημεία και ζητωκραύγαζε, φεύγουν οι Βούλγαροι, ήταν η πρώτη που μετέφερε το χαρμόσυνο νέο της ελευθερίας για πάντα των Ελλήνων. 

Όταν απελευθερώθηκε η Θράκη, ο Βούλγαρος διοικητής της Κομοτηνής πιάστηκε αιχμάλωτος από τις ελληνικές αρχές και καταδικάστηκε σε θάνατο. Αυτός είχε δώσει διαταγή για την εκτέλεση των 29 Ξυλαγανιωτών, των 6 Κοσμιωτών και των 11 από την περιοχή Σαπών και από τον Ροδίτη. Εκτελέστηκε στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο Ορφέας.

Στην πλατεία των Ασκητών ανεγέρθη μνημείο εκτελεσθέντων και πεσόντων, όπου τους τιμούν στις εθνικές εορτές και είναι οι εξής: 

1940 - 1941: Κουλελίδης Ιωάννης του Χαράλαμπου, Νιγδελίδης Πρόδρομος του Θεοδοσίου, Κουπελίδης Κοσμάς του Χαράλαμπου.
1941 - 1946: Ιορδανίδης Χρήστος του Στέφανου, Κοσκερίδης Φώτιος του Πρόδρομου, Μαυρίδης Πρόδρομος του Βασιλείου, Μισαηλίδης Βασίλειος του Ανανία, Σεβδινίδης Βασίλειος του Χρυσοστόμου, Σερβανίδης Βασίλειος του Ευθυμίου.
1947 - 1949: Κοσκερίδης Μιχαήλ του Προδρόμου, Σεβδινίδης Άνθιμος του Χρυσοστόμου, Κουπελίδης Πρόδρομος του Χαράλαμπου.

Αιωνία τους η μνήμη. Τα ονόματα τους εκτός από το ηρώο των Ασκητών είναι γραμμένα και στο Πάνθεο των ηρώων της Ροδόπης.

Την δεκαετία του 1950 εγκαταστάθηκαν στους Ασκητές ερχόμενοι από την περιοχή της Δράμας από το τσελιγκάτο του Κουτσογιάννη (Φλέρτα) που το αποτελούσαν 25 οικογένειες 100 άλογα και 3.500 γιδοπρόβατα, η οικογένεια του Κουτσογιάννη Χρήστου. Επίσης γύρω στο 1955 εγκαταστάθηκε μέσα στο χωριό και η οικογένεια Μπόζγια που ζούσαν γύρω από το χωριό σε καλύβες.

Κάθε χρόνο στο χωριό αναβιώνει το έθιμο του "Σαγιά". Την παραμονή της γιορτής των Θεοφανείων κάθε 5 Ιανουαρίου ανάβουν μια μεγάλη φωτιά. Η φωτιά συμβολίζει την ανύψωση στον ουρανό και την κάθαρση της ψυχής. Σύμφωνα με το έθιμο οι νέοι του χωριού περνούσαν από όλα τα σπίτια και τους δίνανε οι νοικοκύρηδες ότι ήθελαν να κάψουν. Μετά γινόταν ένας διαγωνισμός ποιος θα έδινε τα περισσότερα χρήματα στο ταμείο της Εκκλησίας, αυτός ήταν και ο πυροδότης της καθαρτικής φωτιάς.

Η φωτιά μπαίνει από τρία διαφορετικά μέρη όπου γύρω της χορεύουν όλοι τραγουδώντας. Όταν καταλαγιάζει η φωτιά πηδούν όλοι τρεις φορές από πάνω πιστεύοντας ότι έτσι διώχνουν όλα τα κακά. Την ημέρα αυτή ο σύλλογος γυναικών Ασκητών προσφέρει διάφορα νηστίσιμα εδέσματα με καππαδόκικες συνταγές.

Οι περισσότεροι κάτοικοι των Ασκητών κατάγονται από την Καισάρεια που ήταν και είναι η πρωτεύουσα της Καππαδοκίας περσική λέξη που σημαίνει "η χώρα των όμορφων αλόγων".

Οι πρώτοι κάτοικοι τους που μνημονεύονται είναι οι Έλληνες Μυκηναίοι που εγκαταστάθηκαν γύρω στον 16ο αιώνα π.Χ. όπως και Ίωνες και οι Κάρες. Όταν κατακτήθηκε η περιοχή από τον Μέγα Αλέξανδρο μετακινήθηκαν κι εγκαταστάθηκαν περισσότεροι Έλληνες. Δεν άργησαν να καλλιεργηθούν τα ελληνικά γράμματα και η φιλοσοφία. Κατά την χριστιανική εποχή ο εξελληνισμός της περιοχής αυτής είναι πλήρης.

Για κάποια χρόνια η περιοχή καταλήφθηκε από τους άραβες. Τελικά ανακαταλήφθηκε από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Στα τέλη του 11ου αιώνα την Καππαδοκία την υποτάσσουν οι Σελτζούκοι Τούρκοι και αποτέλεσε μέρος του Σουλτανάτου του Ρουμ. Τον 13ο αιώνα ανήκει στην Δυναστεία του Καραμάν γι' αυτό και ονομάζονται και Καραμανλήδες. Λίγο μετά το 1453 η περιοχή καταλήφθηκε από το οθωμανικό κράτος.

Το 1922 μετά την παραμονή αιώνων στην Καππαδοκία, όταν οι εναπομείναντες Καππαδόκες Έλληνες εκδόθηκαν στην Ελλάδα ως ανταλλάξιμοι, οι απόγονοί τους που είχαν μεταστραφεί στο Ισλάμ δεν περιλήφθηκαν στην ανταλλαγή και παρέμειναν στην Καππαδοκία. Σήμερα στην Καππαδοκία μπορεί να δει κανείς πάνω από 730 ελληνικές εκκλησίες κτισμένες ή βραχόκτιστες

Η ιστορία για το νόμισμα που βάζουμε στην βασιλόπιτα ξεκινάει από τον τόπο καταγωγής των Ασκητηνών την Καισάρεια της Καππαδοκίας την εποχή που ήταν Επίσκοπος ο Μέγας Βασίλειος. Η παράδοση λέει ότι για να σώσουν την πόλη από τους διωγμούς μάζεψαν όλα τα χρυσαφικά για να τα προσφέρουν ως αντάλλαγμα στους εχθρούς να μην τους πειράξουν. Τότε όμως ένας χρυσός καβαλάρης, ο Άγιος Μερκούριος εμφανίστηκε από τον ουρανό και τους κατέστρεψε. Έτσι τα χρυσαφικά που είχαν συγκεντρωθεί έπρεπε να επιστραφούν πίσω στους κατοίκους. Επειδή ήταν δύσκολο να γίνει δίκαιη επιστροφή ο Επίσκοπος Βασίλειος προτείνει να ζυμώσουν οι γυναίκες μικρές πίτες όπου έβαλε μέσα ισομερώς τα χρυσαφικά και τα μοίρασε στους πιστούς. Από τότε η βασιλόπιτα με το "φλουρί" συμβολίζει την χαρά και την δικαιοσύνη σε κάθε σπίτι.

Η περιοχή της Καππαδοκίας γέννησε τους μεγαλύτερους πατέρες της Ορθοδοξίας όπως και μεγάλες μορφές του Ελληνισμού που είναι οι εξής: Απολλώνιος ο Τυανίας (1ο αι μ.Χ.) νεοπυθαγόρειος φιλόσοφος, Αρεταίος (81-138 μ.Χ.) πρωτοπόρος χειρούργος. Ήταν ο πρώτος που έκανε διάκριση μεταξύ του σακχαρώδη διαβήτη και του άποιου διαβήτη. Αυτοκράτορες του Βυζαντίου Καππαδόκες ήταν ο Μαυρίκιος και ο Ηράκλειος, στρατηγοί οι Φωκάδες. Ο Αρχιτέκτονας Μεμάς Σινάν που τον εμφανίζουν σαν Τούρκο είχε ελληνική καταγωγή από το Αγυρνάς, χωριό καταγωγής πολλών Ασκητινών. Ο Ολφίλας γότθος με καταγωγή από την Καππαδοκία μετέφρασε το Ευαγγέλιο στην γοτθική γλώσσα.

Μεγάλοι πατέρες της Εκκλησίας από την Καπποδοκία ήταν ο Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, ο Γρηγόριος ο Νύσσης, Γρηγόριος ο Νεοκαισαρείας, Λεόντιος ο Καισαρείας και Ευσέβιος, Φερμελιανός ο Κασαρείας, Πατριάρχης Γερμανός Ε', Προσκόπιος Ικονίου Επίσκοπος και Ιεροεθνομάρτυρας, Μητροπολίτης Γρεβενών Αιμιλιανός, Άγιος Αρσένιος ο Καππαδόκας, Παΐσιος Β' Πατριάρχης για τέσσερις φορές. Άγιος Παΐσιος 1924-1994 από τα Φάρασα της Καππαδοκίας.

Ο Κωνσταντίνος Αδοσίδης 1818-1895 πρίγκιπας της Σάμου διορισμένος από τους Οθωμανούς.

Λεωνίδας Κεσκερίδης 1876-1954 κατασκευαστής σοκολάτας Leonidas στο Βέλγιο.

Αξιόλογοι επίσης Καππαδόκες είναι και ο Ωνάσης, ο Πρόδρομος Μποδοσάκης, ο Ιωάννης Πεσματζόγλου, ο Γεώργιος Γεωργιάδης, ο Ελληνοαμερικανός σκηνοθέτης Ελία Καζάν και πάρα πολλοί άλλοι. 

Καππαδόκες έγραψαν τα πρώτα μυθιστορήματα που εκδόθηκαν επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επίσης ήταν πολύ δραστήριοι έμποροι που προμήθευαν σχεδόν όλους τους κλάδους εμπορίου στην Κωνσταντινούπολη και ήταν ειδικοί στο εμπόριο χαβιαριού.

Καραμανλήδες ονομάστηκαν γιατί κατοικούσαν στην Καραμανία της Μικράς Ασίας και την Καππαδοκία. Ορισμένοι ήταν τουρκόφωνοι χριστιανοί που έγραφαν την τουρκική γλώσσα με χαρακτήρες του ελληνικού αλφαβήτου (καραμανλήδικα).
Κεντρική εκκλησία των Ασκητών είναι ο Άγιος Γεώργιος που χτίστηκε από τους βουλγαρόφωνους το 1899.

Το 2001 κατασκευάστηκε το φράγμα Ασκητών.

Αξιόλογοι χώροι για επίσκεψη είναι η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, τα εξωκκλήσια των Αρχαγγέλων, του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, οι Άγιοι Σαράντα, και η Αγία Ειρήνη. Εντυπωσιακή επίσης είναι και η αγροικία του Βασίλη Λ. Μαυρίδη όπου θα δει κανείς ελάφια, πέρδικες, λαγούς, παγώνι, κλπ. 

Σήμερα το χωριό αργοσβήνει, ζωντανή νησίδα όμως παραμένει η ταβέρνα "Το Μπερεκέτι" του Μαυρίδη Βασίλειου που είναι ο τόπος συνάντησης του συλλόγου και όλων των χωριανών.

Όσοι από εμάς δεν έχουμε επισκεφτεί τους Ασκητές καλό θα είναι κάποια στιγμή να παρεκκλίνουμε από τις επισκέψεις σε γνωστά χωριά και ταβέρνες και να επισκεφτούμε τους Ασκητές δίνοντας ζωή στο χωριό και χαρά τους γέροντες των Ασκητών με τις φωνές των παιδιών μας, δοκιμάζοντας μάλιστα και τους εκλεκτούς καππαδοκικούς μεζέδες στο "Μπερεκέτι" που δεν θα βρούμε σε καμιά άλλη κουζίνα ταβέρνας της Ροδόπης. 

Στους Ασκητές αυτήν την στιγμή οι μόνιμοι κάτοικοι δεν ξεπερνούν τα 65 άτομα και όλοι είναι πάνω από 40 ετών.

Ο πολιτιστικός σύλλογος, μαζί με τον Σύλλογο Καππαδοκών και Μικρασιατών Νομού Ροδόπης, κάθε χρόνο διοργανώνουν το αντάμωμα των απανταχού Ασκητιωτών όπου υπάρχει πολύ κέφι, χορός, ζωντανή μουσική και καππαδοκικά φαγητά.

Άξιο τέκνο των Ασκητών είναι η αείμνηστη αρχόντισσα της μοναδικής  καππαδοκικής παράδοσης Κατίνα Φαρασοπούλου Μισαηλίδου.

Πηγές
Μαυρίδης Βασίλειος
Wikipedia
Θρακικός ηλεκτρονικός θησαυρός
Βασίλειος Γ. Φαρασόπουλος
dim-sapon. rod
Sapesmysch
Κεραμυδάς Γεώργιος